Morgunblaðið - 19.06.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 1973
lltoiflpuitfrfafrifr
Otgefandl hf. Árvakur, Reykjavfk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Kor.ráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn.Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, slmi 10-100.
Augtýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
er nýlokið. í yfirlýsingu ráð-
herranna kemur fram, að
bandalagsþjóðirnar eru reiðu-
búnar til þess að endurmeta
samstarfsgrundvöll banda-
lagsins í ljósi þeirra breyt-
inga, sem átt hafa sér stað
að undanfömu. í þessu sam-
bandi gera menn sér vonir
um, að innan tíðar geti þess-
ar þjóðir komið sér saman
um nýjar meginreglur í sam-
starfi sínu í líkingu við þær
hugmyndir, er Kissinger, ör-
yggismálaráðgjafi Nixons,
setti fram fyrir skömmu.
BÆTT SAMBÚÐ
að eiga sér stað á grundvelli
gagnkvæmra samninga. Ein-
hliða aðgerðir einstakra
þjóða í þeim efnum eru fyrst
og fremst til þess fallnar að
kippa stoðum undan því jafn-
vægisástandi, sem nú ríkir á
þessu sviði. Slíkar aðgerðir
stefna því aðeins hinni já-
kvæðu þróun, sem átt hefur
sér stað að undanförnu, í
hættu.
Þess er vænzt, að fundur
Nixons og Brezhnevs leiði til
aukins samstarfs og meiri
þíðu í samstarfi risaveldanna
tveggja. Talið er, að viðræð-
ur þeirra muni nú m.a. snú-
ast um öryggismálaráðstefn-
una og störf hennar. Banda-
ríkin og Sovétríkin ráða að
sjálfsögðu miklu um það,
hvemig þessi mál öll þróast
á næstunni. En hitt er um
leið vert að leggja áherzlu á,
að frumkvæði að batoandi
samstarfi Evrópuþjóðanma
hefur ekki hvað sízt komið
frá ríkisstjórn Brandts í Vest-
ur-Þýzkalandi. Það er því
engan veginn svo, að stór-
veldin séu einráð um þróun
og skipan þessara mála.
íslendingar hljóta að fylgj-
ast af gaumgæfni með þeim
breytingum, sem nú eru um
það bil að hefjast, þó að alls-
endis sé óvíst, hvert þær
munu leiða. En einmitt með
hliðsjón af þessum aðstæðum
er það óskynsamlegt af okk-
ar hálfu að segja upp varnar-
samningnum við Bandaríkin
meðan ný sjónarmið eru enn
í mótun. Það er ótímabært
eins og á stendur.
LÍTILSVIRÐING
j gær hófst opinber heim-
* sókn Leonids Brezhnevs,
aðalritara Kommúnistaflokks
Sovétríkjanna, til Bandaríkj-
anna, þar sem hann ræðir nú
við Nixon forseta. Óhætt er
að fullyrða, að heimsókn
Nixons til Sovétríkjanna áð-
ur og Brezhnevs nú til Banda-
ríkjanna er enn einn vottur-
inn um þá vaxandi þíðu, er
fram hefur komið áð undan-
förnu í samskiptum þjóða
austurs og vesturs. í stað hins
kalda stríðs og stöðugrar tor-
tryggni virðast nú vera fram-
undan tímar viðræðna og
aukins trausts þjóða í milli.
Segja má, að í nær tvo ára-
tugi hafi ríkt nær algjör
stöðnun í samskiptum lýð-
ræðisríkja Vestur-Evrópu og
Norður-Ameríku annars veg-
ar og sósíalistaríkja Austur-
Evrópu hins vegar. Það er
fyrst nú, allra seinustu árin,
sem þetta ríkjandi ástand
hefur tekið nokkrum breyt-
ingum og ný viðhorf og við-
fangsefni koma upp á tening-
inn. Griðasáttmálar Vestur-
Þjóðverja við Sovétríkin og
Pólland og fjórveldasam-
komulagið um Berlín hafa
þegar markað djúp spor í
þessum efnum. Samskipti,
sem fyrir fáum árum þóttu
útilokuð, eru nú smám saman
að verða að raunveruleika, og
framundan eru mörg óleyst
verkefni. En mestu máli
skiptir, að nú virðast þær að-
stæður vera að skapast, sem
gera það kleift að greiða úr
deiluefnum, sem áður þóttu
nær óleysanleg.
Utanríkisráðherrafundi At-
lantshafsbandalagsríkjanna
Ráðherrar Atlantshafs-
bandalagsríkjanna lýstu einn-
ig yfir því, að ríki bandalags-
ins væru reiðubúin til þess
að hefjá fyrsta áfanga ráð-
stefnunnar um öryggi og sam-
starf Evrópuþjóða, sem hefj-
ast á í Helsingfors í byrjun
næsta mánaðar. Þó að þess
sé hæpast að vænta, að ör-
yggismálaráðstefnan eigi eft-
ir að valda straumhvörfum í
samstarfi þjóðanna í Evrópu,
ætti hún að færa þær nær
lausn sumra þeirra vanda-
mála, sem lengi hafa beðið
úrlausnar.
Framundan eru í haust
frekari undirbúningsviðræð-
ur fyrir ráðstefnu um gagn-
kvæman samdrátt í herafla
Evrópu. Öllum þessum þjóð-
um er það ljóst, að samdrátt-
ur í herafla í álfunni verður
TyTokkra athygli vakti, þegar
tilkynnt var, að Leonid
Brezhnev myndi hafa nokk-
urra stunda viðdvöl á Kefla-
víkurflugvelli á leið sinni
vestur um haf til þess að
ræða við Ólaf Jóhannesson,
forsætisráðherra. Hitt hefur
þó vakið enn meiri furðu, að
aðalritari Kommúnistaflokks-
ins skyldi hafa hætt við við-
dvöl sína hér og samræður
við íslenzk stjórnvöld.
Forseti Íslands og forsætis-
ráðherra voru komnir til
Keflavíkurflugvallar í þeim
tilgangi að taka á móti
Brezhnev. Framkoma Brezh-
nevs í garð þjóðhöfðingja
íslands og forsætisráðherra
er niðurlægjandi fyrir þá og
er því í raun réttri móðgun
við íslenzku þjóðina. Veður
hamlaði ekki, að flugvél aðal-
ritarans gæti lent og haran
hefur ekki gefið neinar skýr-
ingar á framkomu sinni.
/ < v*
Á0> iforum
v ' world features
Línudans
Ceausescus
Eftir
George Schöpflin
LONDON. — Sjálfstæð utanríkis-
stefna Rúmena er orðin því sem næst
tíu ára gömul, og kunnugir menn á
Vesturlöndum hafa gen-gið nokkum
veginn að því sem vísu að stefna
þeirra miði að því að varðveita eins
mikið af sjálfstæði sínu og frekast
er kiostur gagnvart Moskvustjóm-
iinni. Þó hafa ýmsir furðað sig á
nokkrum nýlegum ráðstöfunum Rúm
ena, sem virðast hafa gefið til kynna
að ef til vill séu þeir að færast aftur
inn á áhrifasvæði Rússa.
Rúmenar hafá til dæmis ákveðið
að taka upp nánari samvinnu en þeir
höfðu á síðasta áratug við viðskipta-
bandalag kommúnistarikjanna,
Comecon. Ceausescu forseti hefur tii
dæmis ekki verið næstum því eins
harðorður í gagnrýni sinni á afskipti
Rússa af málefnum Rúmeníu og þrýst
ing þeirra gagmvart landiniu og á óróa
tímanuim í kjölfar innrásarinnar í
Tékkóslóvakiu 1968, sem hann for-
dæmdi eins harkalega og hann frek-
ast gat. En ekki alls fyrir löngu
leyfði hann æfingu herráðs Varsj’ár-
bandalagsins á rúmenskri grund i
fyrsta skipti síðan á árunum eftir
1960, og síðan hefur hann átt vinsam
lega fundi með Yakubovsky mar-
skálki yfirmanni alis herafla Varsjár
bandalagsins.
Ceausescu hef.ur sótt heim Rússa-
hoila vaidiamenn Tékkóslóvakíu og
með því bumdið enda á töluverðan
kala, sem hefur einkemnt samskipti
landanna sáðan innrásim var gerð
1968. Þessar sáttaumleitanír hafa
táknræna þýðingu, þær fela í sér þegj
andi samþykki Ceaiusescua við afleið-
inigum innrásarinnar. Þær fréttir
hafa jafnvel borizt, að Rúmenar hug
leiði kaup á sovézkri olíu, Mfsnauð-
syntogu og hemaðariega mikilvægu
hráefni, sem þeir hafa ekki þurft að
flytja inn tiil þessa þar eð þeir hafa
verið sjálfum sér nógir með olíu, sem
þeir hafa framleitt í miklum mæli.
í ljósi þessa mætti leiða aMsannfær
andi rök að því, að va'ldhafarnir í
Búkarest láti ekki sjálfstæði Rúm-
eníu hafa eins algeran forgang og á
síðasta áratug þegar því var sem
ákafast haldið á lofti. En þetta er
sennilega of mikil einföldun. Stefna
Rúmena hefur vafalítið orðið sveiigj-
anlegri en hún var allt fram á síðustu
ár, og Ceausescu hefur orðið þess
ásikynja að það er til Mtrls að styggja
Moskvustjómina að óþörfu og án
þess að tilefni gefist tii.
Tvennt hefur átt þátt í þessari
ákvörðun, sem hann hefur tekið. 1
fyrsta lagi viðurkenning á þeirri stað
reynd, að blíðuhót Rúmena við Kín-
verja, margrægða hugmyndafræði-
lega og póUtíska andstæðinga Rússa,
geta aldrei veitt landinu vöm gegn
Rauða hemium. Eins og Chou En-lai,
kínverski forsætisráðherrann, komst
að orði sumarið 1971, þegar valdhaf-
arnir í Kreml fóru að hafa alvariegar
áhyggjur af auknum áhrifum Kín-
verja á Balkanskaga, ,,kæfa fjarlæg
vötn ekki eldinn“. í öðru lagi virðast
vaMhafamir í Búkarest hafa ályktað,
að Sovétrikin taki sérlega óstinnt upp
um þessar mimdir, að eitthvert banda
lagsríki þeirra skerist úr leik í ljósi
viðræðnanna um öryggi Evrópu í
Helisinki, þar sem vestræn ríki hafa
gert ti’llögur um frjáls skipti á hug-
myndum og skoðunum og aðrar
hættulegar breytingar. Þess vegna
virðist Ceausesou reiðubúinn til til-
siakana eins og sakir standa ef þær
skipta ekki alltof miklu máli.
Á hinn bóginn hefur stefna Rúm-
ena verið jafnóhagganleg og jafnan
áður í málum, sem Ceausescu telur
snerta grundvaMarhagsmuni lands-
ins. Ný landvarnarlög, sem tóku gildi
í marzlok, voru greinilega sett m.eð
möguleika á irrnrás í huga. Þau voru
sniðin eftir svipuðum júgósdavnesk-
um lögum, og þar er uppgjöf fyrir
árásaraðila útilokuð skýrt og ótví-
rætt og greinilega að því stefnt að
Ceausescu
afstýra að leppstjórn verði sett á
lagigirnar. Þetta hafa varia þótt góð-
ar fréttir í Kreml.
Rússum hefur fundizt framkoma
Rúmena í viðræðunum í Helsinki
jafn þreytandi. Þar hafa samninga-
menn landsins staðið fast á jafnrétti
aUra þátttökurikja. Stjóminni í Búka
rest hefur verið mikið kappsmál að
afstýra að samkomulag takist miilM
NATO og Varsjárbandalagsins á
kostnað minni og veikari ríkja. Ce'aus
escu hefur si og æ talað um þörfina
á að ,,koma til leiðar nýrri mynd
samskipti, sem gæti orðið fyrirmynd
framtíðarsamskipta ríkja heimsins."
GrundvöHur þessara samskipta ættu
að vera ví.gorð rúmenskrar utanríkls-
stefnu, sem eru orðin heifðbundin:
„fullveldi, jafnrétti og afskiptaleysi
um innanríkismál.“
Ceau.se.scu hefur verið stoð og st.ytta
þessarar stefnu. Hann hefur gert sig
að óumdeiianleguim valdsherra Rúm-
Framhald á bls. 25.