Morgunblaðið - 19.06.1973, Blaðsíða 21

MoHGUlNHL,At>it>, priiLiJUUAGuK ií). JÚNt 1973
21
Örvar þá kennd, sem við
köllum ættjarðarást
Ræða Ólafs Jóhannessonar,
forsætisráðherra, 17. júní
Góðir íslendingar!
17. JÚNl er dagur okkar
allra. Hainn er ekki dagur
neinnar einnar stéttar firem-
ur en amruainrair. Ekkert byggð
arlag öðru íremur getuir heig
að sér hann. Hann er ekki
bundinn við neinn aldurs-
flokk. Hann er hátíðflegur
haldinn jafnt í sveif og við
sjó. Hann er dagur okkair
ailra — sannkallaður Islend-
ingadagur. Og þessi íslend-
inigadaguir á það erindi til okk
ar fflria að mdnna á, að vekja
okkur, og örva okkuir til
dáða. 17. júní er hvort tveggja
í senn, dagur mimnimga og
dagur vona. Hann minnir
okkur á þjóðemi ökkar og
þjóðmenmingu. Hann minnir
olklkur á unnin afrek okkar
beztu mamma. Hann mflnnir
okkur á að við erum Ísílend-
imgar. Og hanm mlnnir okkur
á, hvers virði þjóðareiningin
er, þegar mikið er í húfi.
Og þessi Islendingadagur
vetour otokur til vitumdiar um
skyldur otokar við þjóðina i
nútSð og framtið. Hann
treysitir böndin, sem binda
okkur við þetta land. Þetta
land, sem er Okkar land með
öllum þess gögnum oig gæð-
um. Hanm örvar þá kenmd,
sem við köllum ættjarðaráist.
Ættjarðarást í einni eða
annarri mynd er hverjum
heilbriigðum manni í blóð bor
in. En með ættjarðarástima
má fama misjafnlega, eins og
aðra mannlega eiginHeika.
Það má hlúa að henmi, rækta
hana og glæða, en það er
M'ka hægt að búa svo að henmi,
að hún vesiiist upp og visni.
Við Islendimgar nú á tím-
um höifum ekki ættjarðarást
mikið á vörunum. Það er
senmilega af því að við erum
heldur innhverfir og litið fyr-
ir að flíka tilfiinningum okk-
ar, eigum oft eins og erfiitt
með að tjá okkur um þá hluti,
sem otobur eru hjartfólgnast-
ir.
En það var tallað og ort
meiira um ættjiarðarást áður,
t.d. um síðustu aldamót en
nú. Þá gátu menn tjáð ætt-
jarðarást siína i ljóði á svo
einlægan og látlausan hátt,
að endurómað og bergmálað
hefur i brjóstum mamna fram
á þennan dag, eins og t.d. er
Ouðmundur Magnússon,
þektotari undir höfundarheit-
inu Jón Trausti, segir í ís-
landsvísum sínum:
„Ég vil elska mitt land,
ég váll auðga mitt land,
ég vil efla þess dáð, ég vii
styrkja þess hag.
Ég vill leita að þess þörf,
ég vii létta þess störf,
ég vil iáta það sjá margan
haminigjudaig.
Þetta er j átnimgin mín
ksera móðir til þin. —
Ég get miklazt af þvi, að
ég sonur þimn er.
Það er svipuirimn þinn,
er í sál mér ég finn.
Hamn er samigróimm öllu því
bezta hjá mér.“
Og þá orti vestur-íslenzkt
skáld ástavísur tifl íslands,
þar sem m.a. segir svo:
„En svo ert þú ístend í eðli
rnitt fest,
að einungis gröfin oss
skiílur.
Og þannimm er ást sú til þín
sem ég ber,
og þó léztu að f jöflmörgum
betur en mér.“
Reynslunni rilkairi vissi
Stephan G. Stephansson og
sagði:
„Þó þú langförull legðir
sérhvert land undir fót,
bera bugur og hjarta
samt ,þíns heiimialamds mót."
Þó að Tslendingar beri sér
ekki orðið ættjarðaráist jafn
ofit S munn og áður fyrr,
hvorki í ljóðum né lausu
máli, vona ég, að tilfinmimig-
ar manma til föðuirlamdsdmis
séu elkki síður heitar nú en
þá. Og vissulega er ekíki
minna um vert að sýna ætt-
jarðarást sáma S verki en í
orði. Verkin eru oftast nær
skýrasti vitnishuirðurinn.
En jafnvSst er hitt, að hyll
inig Iamds og þjóðar á auð-
viitað efldd að vera neitt feirnn
ismál, og ailflra sízt á þjóð-
hátiiðardegi. Þjóðhátið er
eðlilegur vettvangur til túflk-
unar á viðhorfum mamma til
fósturjarðarinnar og sam-
þegnanna. Þjóðhátiðairdagur
á eklki bara að vera venju-
legur fridagur, haldinn í hálf
gerðu tillgaingsleysi. Þjóðhátíð
á að vera hátíð í bókstafleg-
um sflcilningi, etold bama sam-
koma, þar sem menn korna
saman tffl að gera sér glaðan
dag og slappa af. Þjóðhátið
á eldd að vera nein venjuleg
ktoemmtun, e.t.v. með alfls
konar ærslum og apakattar-
látum eftir lélegum erlend-
um fyrirmyndum.
Hvað sem allri hlédrægni
líður og hvað sem er um mik
ffllæti á ytra borði, sem oft
er af m imn i m á ttiarkennd
sprottið eða þá af irnrnri fá-
tæflct, þá ætti enginn Islend-
ingur að vera feiminn við það
að bera fram þá játnimgu tffl
Fjallkoounmar á þjóðhátiðar-
degi, að hann miklist af þvS
að vera sonur Islands. Samn-
ur þjóðhátiðardagur, eins og
17. júrni á að vera, á að efla
þjóðarmetnað, — ekki þjóð-
arhroka, sem öfflum er ætóð
till vansa. Hamn á að hjálpa
til við að lyfta mönnum upp
úr lágkúrummi, sem stundum
setur svip sinn á þjóðfllífið.
Hann á að kæáa þær raddir,
sem reyna — oftast nær ó-
beint — að lækka það sem
islenzlct er.
Á þetta fimnst mér ástæða
till að minna eimmitt á þess-
um 17. júnlí. Þessi 17. júnií er
haldimn við óvenjulegar að-
stæður. Tvö stórveldi, sem við
erum í bandalagi við, hafa
sýnt olckur ofriki, viirt aðvett
ugi íslenzk lög og farið ráns-
hendi um islenZk fiskimið,
þær náttúruauðlindir, sem
eru fflftrygging Islendinga i
fmmtóðinni. Og önnur þess-
ara stórþjóða hefur gripiðtil
þeirra ofbeldisaðgerða að
senda herskip inn í íslemzka
fislcveiðfflögsögu til að vernda
veiðiþjófana. Slík vopnavaid-
beitimg gegn vopnlausri smá
þjóð ætti að heyra tffl liðinni
tóð. En gömflum forréttimda-
þjóðum genigur illa að aðlaga
sig nýjum tímum og breyttri
veröld. Við Islendingar göng-
um því um þessar mundir í
gegnum eldraum. Það veltur
á mffldu, að við stöndum sam-
an sem einn maður og liátum
ekki kúgunarandann lirósa
sigri. Við höfum vffljað sýna
sanngimi. Við erum reiðubún
ir til bráðabi rgðasamkomu-
lags um tfflteteinn umþóttun-
artima, auðvitað að fulilnægð-
um áikveðmum skfflyrðum. Og
það er og verður ófrávikjan-
Ólafur Jóliannesson
flytur ræðu sína.
legt skfflyrði fyrir viðræðum,
að hið volduga bamdalagsriki
láti af hernaðarlegri Shlutun
á ísflenzku yfirráðasvæði og
kalli herSkip siin heim af Is-
landsmiðuim. Engum er það
skömm að gera sættir með
sæmd. Hér skal engu um það
spáð, hver framvindan verð-
ur á mæstunmi. lEn hér sem
emdramær eru það leilcslolcin,
sem mestu máii sfldpta.
Erlendir menn, surnir hverj
ir, lcaflfla þetta þarsflcastiríð í
hálfgerðum hæðnis- og Mtils-
virðingartón. Bn fyrir obkur
er þetta sjálfstæðisstríð —
landvaimarbairátta.
Og á þessari hátiðarstundu
senda allir Islendingar kæra
kveðju til oklcar liandvarnar-
mamna — skipShafna varðsikip
anna — og þálcka þeim frá-
baar störf.
Þessi þjóðhátíðardagur á að
bafa það hlutverk að þjappa
þjóðinni saman til varnar
.frumburðarrétti sínum —
þjappa henni saman i land-
varnai-baráttunni. Þessi 17.
júnd er því dagur til þess að
stiga á stokk og strengja þess
heit að stoapa þá sögu, sem
verður okkur tffl sæmdar og
komandi kynslóðir hér á
landi geta vitnað til með
stolti. Hverjuim og einum ber
að lceppa að því að verða
þjóðinni til gagns og sæmd-
ar á ariagatímum. -j
Ég vona, að sem flestir Is-
lendingar þekld frásögn Gísla
sögu Súrssonar af viðskipt-
um þeirna Barlcar digra og
Ingjalds bónda í Hergfflsey.
Ingjaldur, landseti Barkar
digra, svaraði tæpitungulaust,
er honum var lífláti hótað, ef
hann séldi eigi Gísla af hendi:
„Ek .hefi vánd klæði ok hrygg
ir mik ekfld þó at ek slita
þeim ekki gerr. Ok fyrrmun
ek láta lífit en ek gera eigi
Gisla þat gott, sem ek má,
og firra hann vandræðum.“
Þessi frásögn varð Steph-
ani G. Stephanssyni að yrto-
iisefni. I kvæðinu „Hergilseyj-
arbóndirm", segir hann m.a.:
„Ég aldrei við svívirðu sæmd
mína gef.
Þú .seluir mér tórandi aldrei
miitt Mf.
En Gisla þinn útlaga haldið
ég hef
og hvenær sem get það, ég
verð honum hlíf.
Og sflitin og ,forn eru föt mín
og ljót.
Að ffflka þeim lengur ég
skeyti ekld hót.
Þvi sál hanis var stælt af því
eðli, sem er
I ættflandi hörðu, sem delcrar
við fátt,
sem fóstrar við hættur, því
það kennír þér
að þrjósbast við dauðann
með trausti á þinn mátt.
I voðanum skyldunnd víkja el
úr
og vera í lífinu sjálfum þér
trúr.“
Með þessurn hikflausa hug
leggjum við blómsveig að
styttu Jóns Sigurðssonar.
Án lifs hans og starfs vær-
um við Islendinigar i dag ekld
það sem við erum. Ævi hans
og starf er góður vegvisir.
Við styttu hans sku’ium við
hvert og eitt heita því að
reyna að leggja fram okkar
sflcertf tifl þess framtíðar Is-
lands, sem er oklcar óstoa-
land.