Morgunblaðið - 23.10.1973, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1973
— Vopnahlé
Framhald af bls.l
herrann, Henry Kissinger, fór til
Lundúna í dag eftir viðræður í
Tel Aviv við Goldu Meir forsætis-
ráðherra, Moshe Dayan land-
varnarráðherra og fleiri ráða-
menn. Ekkert var látið uppskátt
um viðræðurnar. I London ræðir
hann við Sir Alec Douglas-Home
utanrikisráðherra, sem skoraði í
dag á stríðsaðila að virða vopna-
hléð í hvívetna.
I Bangdad hafði írakska frétta-
stofan eftir áreiðanlegum
heimildum, að sovézki forsætis-
ráðherrann, Alexei Kosygin, væri
kominn til Kaíró, en sú frétt var
ekki staðfest.
Moammar Khadafy ofursti,
þjóðarleiðtogi Líbýu, kallaði
striðið „óperettustríð" I viðtali
við Le Monde í dag og kvaðst
ósammála leiðtogum Egypta og
Sýrlendinga um markmið og
leiðir. Hann kvaðst aldrei mundu
fallast á vopnahlé, sem Banda-
rikjamenn og Rússar þröngvuðu
fram.
Einni klukkustundu áður en
vopnahléð tók gildi sagði útvarpið
í Damaskus að vopnahlés-
áskorunin væri í athugun, en lét
ekkert uppi um, hvað sýrlenzkir
ráðamenn hygðust fyrir.
Fjögur Arabaríki, Dubai,
Kuwait, Qatar og Bahrain
bönnuðu í dag olíuflutninga til
Bandaríkjanna og fóru þannig að
dæmi Saudi-Arabíu, Libíu, Abu
Dhabi og Líbýu. Irak hvatti til
þjóðnýtingar allra bandariskra
eigna í Arabaheiminum og þjóð-
nýtti 23.75%hlut Royal Dutch
Shell í fyrirtækinu Basrah
Petroleum.
Vopnahlésáskorunin, sem
Öryggisráðið samþykkti í nótt,
var árangur Moskvuferðar Henry
Kissingers utanríkisráðherra um
helgina og hann og Leonid
Brezhnev flokksforingi sömdu
hana í sameiningu. Fréttaritarar
telja, að sókn ísraela yfir Súez-
skurð og inn í Sýrland hafi sann-
fært Breshnev og Kosygin, að
Arabar mundu tapa stríðinu.
Samkvæmt vopnahlés-
áskoruninni eiga stríðsaðilar að
halda kyrru fyrir í stöðvum sín-
um og hætta bardögum. Hefjast á
strax handa um að framfylgja
ályktun Öryggisráðsins eftir
stríðið 1967 þess efnis, að Israelar
hörfi frá herteknum svæðum bak
við „örygg og viðurkennd landa-
mæri“ og hefja þegar í stað
samningaviðræður um „tryggan
og varanlegan frið í Miðaustur-
löndum“. Ályktunin var sam-
þykkt með 14 atkvæðum gegn
engu, en Kína sat hjá.
I Washington er sagt að hvorki
Rússar né Bandaríkjamenn telji
vopnahléið nokkra lausn á vanda-
málunum í löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafs, en sagt er, að
vopnahléð sé órækur vottur um
batnandi sambúð risaveldanna og
vilja þeirra til þess að taka hönd-
um saman um að verja þær til-
raunir, sem þau hafa þegar gert
til að draga úr spennunni í
heiminum.
Bandarískum vöru- og birgða-
flutningum til Israels er haldið
áfram að fullum krafti þrátt fyrir
vopnahléið að sögn bandarískra
landvarnarráðuneytisins. Fyrr í
dag hermdu fréttir, að Banda-
rfkin hefðu tilkynnt Israel, að
vopnafluttningum yrði að mestu
hætt og að Rússar hefðu sent
Aröbum samhl jóða skilaboð.
Bæði Egyptar og ísraelar láta í
ljós vantrú á vopnahléinu í einka-
viðræðum, nema því aðeins að
vissa fáist fyrir því, að varanleg
lausn finnist. I frétt Kariróút-
varpsins um vopnahléið var talað
um ótilgreind loforð Leonid
Brezhnevs flokksforingja, en
Egyptar krefjast endurheimtar
Sinaiskaga.
— Nixon
Framhald af bls.l
sinni röð vegna þess, að öll sönn-
unargögnin væru í fórum forseta-
embættisins.
Þessari yfirlýsingu Cox svaraði
Nixon með því að kalla Elliott
Richardson dómsmálaráðherra á
sinn fund og krefjast þess, að
hann vísaði Cox frá embætti. Því
neitaði Richardson, kvaðst frá
upphafi hafa gefið Cox frjálsar
hendur um málsmeðferð og á
þeirri forsendu hefði þingið sam-
þykkt skipan hans í embætti.
Jafnframt sagðist Richarson
ósammála málamiðlunartilskipun
forsetans, sérstaklega fetti hann
fingur út í það atriði, að Cox
skyldi hætta að leita til dómstóla
ti! að fá afhent hverskonar gögn,
er forsetaembættið kynni að hafa
í fórum sfnum. Sagði hann síðan
af sér I mótmælaskyni við með-
ferð Nixons í málinu.
Þá kallaði forsetinn til sín að-
stoðardómsmálaráðherrann,
William Rúckelshaus, og fól
honum að reka Cox. Hann neitaði
því einnig og sagði af sér í mót-
mælaskyni við málsmeðgerð alla.
Nú kallaði forsetinn til þriðja
manninn úr dómsmálaráðu-
neytinu, Robert H. Bork, setti
hann í embættið, skipaði honum
að reka Cox, taka rannsóknarsveit
hans undir ráðuneytið og halda
áfram rannsókninni þaðan.
Bork er 46 ‘ára að aldri, laga-
prófessor frá Yale, þar til hann
tók við starfi Cox í dómsmála-
ráðuneytinu I júní sl.
Þegar er Cox hafði verið rek-
inn, voru skrifstofur hans inn-
siglaðar og menn úr alríkislög-
reglunni settir þar til vörzlu. Var
sagt, að leyfi Henry Petersons
þyrfti til að komast þar inn og
taka þaðan plögg, en haft var
fvrir satt, að Petersen væri
sjálfur mjög að hugsa um að segja
af sér svo og fjölmargir aðrir
starfsmenn dómsmálaráðuneytis-
ins.
KRÖFUR UM KÆRUR
Sem fyrr segir hafa kröfur um
kærur á hendur forsetanum verið
býsna háværar um helgina vegna
máls þessa. Þingmenn höfðu á
sunnudagskvöld lýst yfir fylgi við
þá ráðstöfun og fjölmargir þing-
menn, sem áður hafa verið þeim
algerlega andvígir sögðu, að slíkt
skref yrði nú að taka til alvarlegr-
ar íhugunar.
Melvin Laird, fyrrverandi
landvarnaráðherra og nú starfs-
maður Hvíta hússins, og Fred
Buzhardt, lögfræðingur Nixons I
Watergatemálinu, sögðu, að
kröfuraddir þessar myndu fljót-
lega þagna, þegar birt hefði verið
greinargerð forsetans um málið.
Taldi Buzhardt víst, að þingið
mundi a.m.k. bíða eftir því að sjá,
hvað kæmi fram í úrdrætti forset-
ans af böndunum og ummælum
Johns Stennis.
Stennis, sem er 72 ára að aldri,
hefur orð fyrir að vera strang-
heiðarlegur og kröfuharður þing-
maður.
Af hálfu verkalýðsfélaganna
bandarísku, sem áttu sinn þátt í
að koma Nixon til valda með því
að beita sér ekki gegn honum,
hefur komið fram hörð gagnrýni
á forsetann. George Meany,
forseti AFL — CIO, sem hefur
um 13.4 milljónir manna innan
sinna vébanda, er sagður byrj-
aður að Ieita stuðnings við kröfu-
gerð um að forsetinn verði
ákærður og neyddur til að segja
af sér. Þá hefur Arnold Miller
forseti sambands námaverka-
manna, sem telur um 200.000
manns, sent Carl Albert, forseta
fulltrúadeildarinnar, símskeyti,
þar sem segir:
„Bandaríska þjóðin hefur
fengið nóg!“
„ANDIGESTAPÖ"
Blöð á Vesturlöndum hafa mörg
gagnrýnt ráðstafanir Nixons, þar
á meða! „The Times" í London,
sem segir, að andi Gestapó hafi
leikið um tært októberloftið f
Washington sl. laugardag, þegar
lögreglumenn FBI lokuðu skrif-
stofum Cox.
— Opið bréf
Framhald af bls.l 3.
júni 1973 og segist ekki geta lagt
beiðnina fyrir hreppsnefnd Sand-
víkurhrepps, þar sem í beiðninni
séu ekki nógar upplýsingar um
kaupkjör. Skömmu seinna fréttir
þú af þessu og kemur að máli við
mig. Ég sagði þér, að jörðin væri
til sölu og hvað til stæði. Þú baðst
mig að doka við með þetta meðan
þú athugaðir málið, sem ég og
gerði. Umbjóðandi minn, sem er
félagslega sinnaður maður, vildi
gjarna gefa sveitarfélagi sinu
kost á þessum verðmætum, ef það
teldi sig þurfa á þeim að halda. Eg
ætla ekki að rekja hér þau rök þín
sem forsvarsmanns ört vaxandi
hreppsfélags fyrir því, að láta
þetta ekki ganga því úr greipum,
en umbjóðandi minn féllst á þau.
Niðurstaðan varð sú, sem öllum
er kunn, að Selfosshreppur kaupi
allt landið en fái fermetrann á 11
króna jafnaðarverði en greiðslur
fari fram á 30 ára tímabili, út-
borgunarlaust og afborgunarlaust
fyrsta árið. Þetta verð á fermetra
er lægra en í öllum kaupum Sel-
fosshrepps á landi síðastliðin 3 ár.
Mér er það mikið undrunar- og
hneykslunarefni, hvernig þeir,
sem að undirskriftasöfnuninni
stóðu, hafa umgengizt tölur í
þessu máli. Þeir sögðu fólkinu, að
kaupverðið væri 90 milljónir
króna og þessi tala kom í flenni-
fyrirsögnum tveggja dagblaða.
Fólki þótti þetta full hátt verð,
sem vonlegt var, og skrifaði undir
mótmælaskjalið. Síðan komu út-
skýringar á því, hvernig tala þessi
er fundin. Við raunverulegt kaup-
verð bættu þeir, sem söfnuðu
undirskriftum, vöxtum í 30 ár
meðan greiðslufrestur vargefinn,
en þá koma út tæpar 90 milljónir
króna.
Með þessari blekkingaraðferð
hefði kaupverðið hækkað til mik-
illa muna, ef boðin hefðu verið 50
ára greiðslukjör í stað 30 ára.
Skyldi Páli sýslumanni ekki hafa
blöskrað, þegar hann sá undir-
skriftaplöggin?
Sannleikurinn er sá, að
greiðslukjör þau, 'sem hér var
boðið upp á, eru alveg einstök og
betri en ég þekki til um nokkur
önnur fasteignakaup á Islandi á
síðari árum. Umbjóðandi minn
hefði engum boðið þessi greiðslu-
kjör nema hreppsfélaginu og
vissulega eru þau mikilvægur
þáttur kaupanna, ekki sizt í verð-
bólguþjóðfélagi. Verðgildisrýrn-
un peninga gagnvart fasteignum
hefur verið og er gegndarlaus,
eins og allir vita, og þeir, sem
hafa skuldbundið sig í fasteigna-
kaupum til að greiða fasta krónu-
tölu um nokkurt árabil greiða sí-
fellt með verðminni krónum og
græða þeim mun meira, sem
greiðslutimabilið er lengra. Nú-
virði kaupverðs, sem greiðist á
löngu árabili minnkar því i hlut-
falli við verðbólguna og verð
gildisrýrnun peninga á tímabil-
inu.
Engu er hægt að spá um fram-
tíðina, en fátt bendir til þess að
hægt verði að stöðva þessa þróun.
Ef miða má við verðbólguþróun
síðustu 30 ára, þá er núvirði þessa
kaupverðsharla lítið. Bendi ég þér
á dæmið af skrifstofustjóranum,
sem hafði í upphafi árs 1942 500
krónur í mánaðarlaun, en hefur
nú, 30 árum síðar, kr. 52.600,- á
mánuði. Krónan í dag er minna
virði í launaumslagi hans en eins-
eyringurinn árið 1942. Mér segir
svo hugur um, að síðasta krónan,
sem greidd verður I kaupverði
Votmúlajarðanna árið 2003 verði
harla iítils virði miðað við verð
gildi krónunnar í dag, hvað þá
miðað við notagildi jarðanna fyrir
Selfosskaupstað á því herrans ári.
Ég ætla nú ekki að hafa þetta
lengra. Ég vil i sjálfu sér ekki
blanda mér í deilur Selfyssinga
um þetta mál, en gat þó ekki orða
bundizt um framangreind atriði í
tilefni af þvi, sem dembt hefur
verið yfir umbjóðanda minn.
Ing: R. Helgason.
----------«-----------
r
— Isfisksala
Framhald af bls. 2
aðstæður leyfðu. Er þetta mjög í
samræmi við reynslu af þessum
viðskiptum undanfarin ár og
horfur á þörfum islenzku
útgerðarinnar fyrir sölumögu-
leika á ísfiski í V-Þýzkalandi.
Fundarmenn lýstu þeirri von
sinni, að samkomulag þetta og
viðræðurnar leiddu til þess, að
ákvæði viðskiptasamnings
Islands og Efnahagsbandalag
Evrópu um lækkun og niður-
fellingu tolla af íslenzkum fisk-
afurðum í bandalagslöndum
kæmu að fullu til framkvæmda.
Þá hélt þýzka viðræðunefndin
þvi að gera það, sem I hennar
valdi stendur, til þess að ákvæði
viðskiptasamnings Islands við
Efnahagsbandalag Evrópu um
lækkun og niðurfellingu tolla af
íslenzkum fiskafurðum í banda-
lagslöndunum kæmu að fullu til
framkvæmda.
Þá hélt þýzka viðræðunefndin
því að gera það, sem í hennar
valdi stendur, til þess að
löndunarkostnaður í V-Þýzka-
landi lækki þannig, að hann verði
hinn sami hjá íslenzkum og þýzk-
um skipum, en þessi kostnaður
hefir ætíð verið nokkru hærri
fyrir íslenzku skipin.
Þýzka viðræðunefndin bauð og
samtökum útvegsmanna að kynna
sér starfsreglur sérstakrar
stofnunar þýzku útgerðarinnar,
sem annast skipulagningu á
ísfisksölum þýzkra skipa í V-
Þýzkalandi með það fyrir augum
að gerast aðilar að henni. Munu
samtökin hér taka það boð til
rækilegrar athugunar.
Nefndirnai voru sammála um
gagnsemi þessara viðræðna og
samþykktu að stuðla að frekari
viðræðum á þessu sviði.
— Bæjarútgerð
Framhald af bls. 2
inn í Reykjavík, Birgir Isleifur
Gunnarsson, til máls. I upphafi
sagðist hann fagna komu
Snorra Sturlusonar mjög, og
óska að gæfa myndi fylgja skip-
inu og áhöfn þess um alla fram-
tíð. 27 ár væru nú liðin, frá þvi
að fyrsti Bæjarútgerðartogar-
inn kom, og hefði Bæjarútgerð-
in verið stærsta útgerðarfyrir-
tæki borgarinnar þennan tíma.
Lengi hefði B.Ú.R. átt níu tog-
ara, og eins og alþjóð væri
kunnugt, þá hefði útgerð þeirra
gengið misjafnlega. Mörg þess-
ara skipa hefðu verið orðin úr-
elt og því tími til kominn að
endurnýja flotann. Nú væru
tveir stórir togarar komnir og
sá þriðji bættist i hópinn um
áramót.i
Borgarstjóri sagði ennfrem-
ur, að það væri ekki bara tog-
arnir, sem létu fólki í té at-
vinnu. Starfsemi útgerðarinnar
væri ekki síður umfangsmikil í
landi, og hefði verið ómetanleg
lyftistöng fyrir Rvík. Útgerðin
og fiskiðnaður væru með
mikilvægari þáttum atvinnu-
lífs í Reykjavík. Þegar ákveðið
hefði verið árið 1970, að ríkið
veitti 80% lán til skuttogara-
kaupa, sveitarfélag 7.5% og eig-
andi greiddi 7.5% af heildar-
verði skipsins hefði borgar-
stjórn stuðlað að því, að fleiri
aðilar en B.Ú.R. gætu eignazt
skuttogara, og nú væru horfur
á að 7 nýir og stórir skuttogarar
kæmu til Reykjávíkur.
Þá sagði Birgir Isleifur, að
ekki væri nóg að endurnýja
skipaflotann. Aðstaða í landi
væri ekki sem bezt, og ætti það
einkanlega við frystihús B.Ú.R.
Nú hefði verið ákveðið að end-
urnýja frystihúsið. Stjórn
B.Ú.R. hefði nú sótt um lóð á
landfyllingunni, sem fyrirhug-
uð er á Grandanum. Hefur
hafnarstjóra verið skrifað og
formlega sótt um lóð undir
frystihús. Þess væri að vænta,
að B.Ú.R. yrði eitt fyrsta fyrir-
tækið, sem úthlutað yrði lóð á
þessu svæði.
Starfsmannafjöldi B.Ú.R. er
oft mikill, og þegar mest er um
að vera hjá fyrirtækinu, starfa
þar um 400 manns, þ.e. á togur-
unum, i frystihúsinu og í fisk-
verkunarstöðinni.
— Sleggjudómar
Framhald af bls. 2
útsendingu. Það er verkaskipting
hjá okkur og menn velja efni eftir
áhuga. Ég hef hins vegar litið á
þessa þætti sem kynningarþætti,
en ekki gagnrýnisþætti. Ég er
vanur að vinna mína þætti sjálfur
og þetta kvöld flutti ég þætti um
Asmund, Flóka og Hring, en í
þessu tilviki veit ég, að Ölafur
hafði tvo aðstoðarmenn, þá Jón
Reykdal og Ingiberg Magnússon."
I þættinum i Vöku var m.a.
sagt, að „inntakið (I verkum
Sverris) er lítið annað en skraut-
legt yfirborð“ — og lögð er
áherzla á „vélræna endurtekn-
ingu“, í verkum hans. Þá er
einnig minnst á „yfirborðslegan
skrautvarning í formi væminna
litasamsetninga“ þótt höfundur
viðurkenni „handbragð“ Sverris.
Loks er minnt á, að Sverrir
„standi i öðrum verðflokki en
þeir handverksmenn, sem selja
framleiðslu sina i rammagerðar-
verzlunum“ — og hafa ýmsir
spurt, hvað það komi list Sverris
við.
Þess má geta, að gagnrýnin á
Sverri Haraldsson var lesin upp í
Vöku, án þess að höfundar væri
getið eða upplesari sæist á skján-
um. Hvað þá að listamaðurinn
sjálfur fengi að verja hendur
sínar og verk í hinu óhlutdræga
ríkisútvarpi.
Morgunblaðið sneri sér til
Sverris Haraldssonar og spurði
hann, hvað hann vildi segja um
þetta: „Eg hef lítið um þetta að
segja," svaraði Sverrir, „en þó
það að mér’fannst myndatakan
ekki síður misþyrming en um-
sögnin. Myndatakan fannst mér
mjög undarleg, þar sem yfirleitt
voru tekin mjög litil brot úr eldri
verkum og sums staðar var eins
og klippt væri ar myndunum.
Þetta virkaði eins og misþyrming
á mig, og ég þekkti varla mínar
eigin myndir. Þó var sjónvarpið
áður búið að sýna sömu myndir í
sjónvarpsfréttum, án þess að
nokkuð væri athugavert. Þessi
myndataka fannst mér bera lítinn
svip af sýningunni. Annars er
þessi nafnlausa umsögn ekki
nema viðbót við það, sem ég hef
fengið að hlusta á, mér á bak, i 12
ár frá ýmsum kollegum mfnum,
sem mála á annan hátt en ég.“
— Sykursjúkir
Framhald af bls. 2
menn samtakanna, að hér sé
því um talsvert átak að ræða.
Til fjáröflunar í þessu skyni
hefur fjárhagsnefnd samtak-
anna hafið undirbúning að sölu
jólakorta í ár, eins og á sl. ári.
Ennfremur hyggjast samtökin
leita eftir stuðningi fyrirtækja,
einstaklinga og jafnvel félaga-
samtaka í von um, að þessir
aðilar veiti málefninu lið. Allar
gjafir til Samtaka sykursjúkra
eru frádráttarbærar á skatta-
framtali gefenda.
Stjórn Samtaka sykursjúkra
leggur geysimikla áherzlu á víð-
tæka fræðslustarfsemi, enda
segja stjórnarmenn, að engum
sjúklingum sé meiri þörf á því
að þekkja eðli sjúkdómsins en
þeim, sem við sykursýki eiga að
stríða, og eins hvernig bregðast
eigi við, þegar vanda ber að
höndum. Samtökin hafa þegar
gefið út fræðslurit, „Nokkur
orð um sykursýki", þar sem er
að finna margháttaðan fróðleik
um eðli sykursýki, hvernig
megi þekkja hana og hvaða lffs-
hætti sykursjúkir veröi aö til-
einka sér til að lifa bærulegu
lífi þrátt fyrir sjúkdóminn.
Sykursýki er sem kunnugt er
ólæknandi sjúkdómur, og til að
halda hinum í skefjum verða
sjúklingar að fá reglulega
insúlingjöf. Hún ein nægir þó
ekki, heldur verða sjúklingar
að tileinka sér sérstakt matar-
æði, stunda mikla hreyfingu og
vera viðbúnir að mæta ýmiss
konar aðstæðum, sem sjúkdóm-
inn varða. Til nánari fróöieiks
um þetta skal bent á ofan-
greindan bækling, „Nokkur orð
um sykursýki", en hann má fá
hjá Samtökum sykursjúkra,
Reykjavik, P.O. Box 5292,
Reykjavfk.
En fleira er að gerast í
fræðslumálum sykursjúkra.
Þannig mun í næsta mánuði
hefjast regluleg útgáfa að riti
samtakanna, og verður þar að
finna fræðsluþætti og fróðleiks-
mola, er gætu komið að gagni.
Er stefnt að því, að ritið komi
út þrisvar á ári og verða rit-
stjórar þess Jón Hnefill Aðal-
steinsson og Örlygur Þórðar-
son. Einnig er ætlunin í næsta
mánuði að halda nokkurs konar
afmælisfund samtakanna, þar
sem reynt verður að hafa bæði
f ræðslu- og skemmtiefni.
Auk þessa eru samtökin með
fleira á prjónunum, eins og að
koma á stofn sumarbúðum fyrir
sykursjúk börn, námskeiðahald
fyrir foreldra og aðra aðstand-
endur sykursjúkra barna.
Stjórn Samtaka sykursjúkra,
Reykjavík skipa eftirtaldir
menn: Helgi Hannesson
deildarstjóri, formaður; Þórir
Helgason læknir, varaformað-
ur; ritari Hjalti Pálsson fram-
kvæmdastjóri; Magnús L.
Sveinsson deildarstjóri, gjald-
keri, og meðstjórnandi Þórir
Ólafsson blikksmiður.