Morgunblaðið - 14.11.1973, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. NÖVEMBER 1973 X9
Bretar taka 50—55% afl-
ans á Vestfjarðasvæðinu
Matthías
Bjarnason;
MATTHÍAS Bjarnason var einn
þeirra þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins, sem greiddi at-
kvæði gegn samkomulaginu við
Breta um lausn landhelgisdeil-
unnar og gerði grein fyrir þeirri
afstöðu í ítarlegri ræðu á Alþingi
í fyrradag. 1 ræðu sinni fullyrti
Matthías Bjarnason, að brezku
togararnir mundu taka 50—55%
af þeim afla, sem þeir veiðainnan
50 mflnanna á Vestf jarðasvæðinu.
Þá sagði Matthías Bjarnason, að
það svæði, sem færi næst verst út
úr þessum samningum væri Aust-
fjarðasvæðið og loks kæmi það
sér mjög illa að svæði D frá Bjarg-
töngum og suður að Vestmanna-
eyjum væri opið mánuðina marz
og apríl. Hér fer á eftir frásögn af
þeim kafla ræðu Matthfasar
Bjamasonar, þar sem hann fjallar
um efnisþætti samkomulagsins.
Er Matthías Bjarnason vék máli
sinu að efnisþáttum samkomu-
lagsins, fjallaði hann fyrst um
svæðin, sem fiskimiðunum er
skipt í, og sagði, að þeir,
sem vel þekktu til, vissu,
að ágangur brezkra togara yrði
fyrst og fremst á 2 svæðum. 1
fyrsta lagi á því svæði,
sem er merkt A, svæði
frá Bjargtöngum að Horni, svæði,
sem í samningunum 1961 var
undanskilið, þar sem Bretum var
ekki leyft að veiða einn einasta
fisk innan 12 mflnanna. Nú á að
hleypa togurum inn á þetta svæði
í 10 mánuði á ári í 2 ár, sagði
Matthfas Bjarnason. Ég þori að
ábyrgjast, að það er ekki fjarri
sanni að segja það, eftir að þessi
samningur er orðinn að veru-
leika, að brezkir togarar muni
sækja um 50—55% af þeim afla,
sem þeir veiða innan 50 mílnanna
á þetta svæði. Mér þætti gaman að
sjá Lúðvfk Jósepsson koma með
kenningu, sem afsannaði þetta.
Næsta svæðið, sem fer'verst út úr
þessu, er Austfjarðasvæði, svæði
B, en það er auðvitað ekkert
nálægt því jafnstórt eða vegur
jafn mikið og Vestfjarðasvæðið,
sagði þingmaðurinn. D-svæðið frá
Bjargtöngum og suður að Vest-
mannaeyjum hefur nokkuð að
segja á tilteknu timabili, sérstak-
lega fyrir mánuðina marz og
apríl, en þá er mjög illt, að brezk-
um togurum skuli hleypt inn á
það svæði.
Matthías Bjarnason sagði, að á
árinu 1959 hefði aflamagn áVest-
fjörðum verið komið niður í
12,2% af heildaraflamagni á land-
inu. Þá var útgerðin þar algerlega
að gefast upp, bátar voru seldir í
burtu hver af öðrum vegna þess,
að með þeim aðgerðum, sem áður
voru gerðar f landhelgismálinu af
eðlilegum ástæðum, við að loka
fjörðum og flóum, þá sóttu erlend
veiðiskip mest á þetta svæði og
hreinlega skröpuðu upp fiskinum
á miðum bátanna. Þannig hagar
til á þessu svæði, að flestfiskimið-;
anna eru utan við 40 mílur á
vetrarvertíð hjá stóru bátunum,
svo það kemur að litlu gagni, þó
að útfærslan sé í 20 mílur, nema
þá á tilteknum tímum árs fyrir
hina smærri báta og það þarf auð-
vitað að meta það. En hvað hefur
svo gerzt síðan 1959, sagði
Matthfas Bjamason. Þar fer
ástandið að lagast, þegar þessi
fiskimið voru friðuð fyrir erlend-
um veiðiskipum innan 12 mflna,
þá fer aftur að byggjast upp út-
gerð á öllu þessu svæði, og á sfð-
ustu vetrarvertíð var landað á
Vestfjörðum 21.800 lestum af
fiski bæði af togurum og bátum,
og um 98% af þessum afla voru í
fyrsta flokki og fryst að stærstum
hluta í neytendapakkningar fyrir
Ameríkumarkað, enda eru Vest-
firðingar, sem eru um 4,7% af
þjóðinni nú með 26% af heildar-
framleiðslunni miðað við magn,
en hærri ef miðað er við verðmæti
að undanskildum loðnuafla. Hvað
verður, þegar togurum verður aft-
ur hleypt inn fyrir 10 mánuði á
ári? Ætla þingmenn Vestfirðinga
virkilega að gleypa þetta í einu
lagi? Ætla þeir að svíkja það fyr-
irheit, sem þeir gáfu fyrir síðustu
kosningar, þegar þeir voru að
biðla til kjósenda um að kjósa sig,
því engir menn væru harðari í
landhelgismálinu og mundu
standa betur og fastar á rétti vest-
firzkra sjómanna en þeir, það
væri ekki hægt að treysta fram
bjóðendum Sjálfstæðisflokksins
til þess, þeir mundu engan veginn
standa sig. Hvað ætla þeir svo að
gera nú? Ætla þeir að kyngja
þessum bita? Hvað sagðirðu
Hannibal? (gripið fram í) Þúhef-
ur nú alltaf talið þig gera rétt,
þótt þú hafir ekkert gert, nema
fara kollsteypur.
Það birtist samtal á forsíðu Al-
þýðublaðsins 23. okt. við einn af
þingmönnum Vestf irðinga,
Karvel Pálmason. Hann segir:
„Aftur á móti hefi ég ekki tekið
endanlega afstöðu til þessa máls,
en eins og grundvöllur liggur
fyrir í dag, þá tel ég ekki
rétt að samþykkja hann óbreytt-
an.“ Það er alveg eins með Karvel
Pálmason og Magnús Kjartans-
son. Hann hefur auðvitað
óbreytta skoðun. Þetta eru orðnir
kúnstugir karlar, þessir stjórn-
endur. Ég held, að það sé útilokað
annað en að segja, að þennan
samning, sem hér liggur fyrir,
skorti bæði upphaf og endi. Hann
er opinn í báða enda, og ég harma
það, að allir fulltrúar Alþingis í
utanríkismálanefnd skuli mæla
með samþykkt þessa samnings.
Það hefur ekki ennþá verið
skýrt frá því, að Bretar ætli að
viðurkenna 50 sjómílna fiskveiði-
lögsögu að samningstíma loknum,
sagði Matthías Bjarnason, eða má
búast við því, að floti hennar
hátignar sigli aftur inn fyrir 50
sjómílur og yerji brezka veiði-
þjófa eins og hann hefur gert
undanfarna mánuði. Ég vænti
þess, að forsætisráðherra eða
undirsátar hans svari þessu. Og
hvað verður gert við þá togara,
sem brotið hafa fslenzka fiskveiði-
lögsögu frá því að hún var færð út
1. sept. 1972 og sagt er, að allir
séu skráðir hjá landhelgisgæzl-
unni? Var gert eitthvert sam-
komulag um þetta? Ef ekki, hver
er þá skoðun Ölafs Jóhannesson-
ar? Á að taka djöfsa, þegar þeir
koma og festa þá eins og á að
gera? Eða á að sleppa þeim? Ég
vil fá að vita þetta. Við eigum
kröfu til þess, þingmenn, að fá að
vita hreinskilnislega og undan-
bragðalaust, hver er skoðun ríkis-
stjórnar og forsætisráðherra á
þessu máli.
Hvað um frekari friðunar-
svæði? Lúðvík Jósepsson er ósköp
lítill friðunarmaður. Hann hefur
staðið sig illa f þeim efnum. Hvað
er nú búið að gera með þessum
samningi? Verður ekki að fara til
Breta og spyrja þá, hvort það
megi fara út í frekari friðunarað-
gerðir innan 50 mílnanna. Hvað
með lokuðu hólfin? Ég á sæti f
stjórn LÍU, sem samþykkti með
yfirgnæfandi meirihluta þvf mið-
ur að mæla með þessum samn-
ingi. Þar var sagt, að Landssam-
bandið ætti að gera tillögu um
það, hvaða hólf skyldu opin á
hverjum tíma þessa tvo mánuði.
Svo kemur á daginn, að þetta er
allt ákveðið úti f London. Þetta er
bara eitt af því, sem Ólafur Jó-
hannesson kemur heim með f
bréfinu frá Heath. Hver bar fram
þetta tilboð um hólfin sex lokuð í
tvo mánuði í mai í vor? Voru allir
ráðherrar í samninganefndinni
sammála um það boð? Voru þessi
hólf búin til að frumkvæði Lúð-
víks Jósepssonar eða átti einhver
annar aðild að því bami?
Þá finnst mér lika furðulegt,
þegar slikur samningur er gerður,
að ekkert er minnst á, að Bretar
falli frá mótmælum sfnum varð
andi tollaívilnanir innan Efna-
hagsbandalagsins. Það var gert í
samningnum við Belgíu. Ég tel
mig einn í þeirra hópi, sem hafa
viljað semja við Breta, en ekki
hlíta afarkostum. Ég tel þennan
samning afarkosti. Ég tel komið
með samning, sem ekki er hægt
að ganga að, hann teflir lífi og
starfi manna á ákveðnum svæð-
um f hreinan voða.
Ég hygg, að það fari ekki á milli
mála, af hverju ég er á móti þess-
um samningi. Ég tel það mikla
vanvirðu fyrir Island og
íslendinga, að þegar íslenzkt
varðskip tekur brezkan togara
innan 50 mílnanna á ís-
lenzkur lögreglumaður
að kalla á brezkt eftirlitsskip til
að láta prófa það, að þeir kunni að
stinga út f korti. Þetta finnst mér
mesta ógæfan af öllu. Ég tel það
fráleitt og til skammar að bjóða
Alþingi Islendinga upp á það að
samþykkja slfkt ákvæði. Það er
stórt mál og mikið, hvernig á að
haga sér í veiðum innan þessara
margumtöluðu fiskveiðihólfa.
Hvað sem líður störfum byggða-
nefndar og öðrum verkefnum til
að efla byggð landsins, þá má
mikið gera á móti til þess að vega
upp á móti þeim ósóma, sem nú á
að framkvæma, sérstaklega gagn-
vart byggðarlögum, sem verst eru
sett, hvað það snertir að halda
fólkinu heima og hafa beðið mest
afhroð á liðnum árum. Þetta er
ekki sú byggðastefna, sem lofað
var af þessari ríkisstjórn. Þrátt
fyrir allt, sem þið hafið sagt um
samninginn frá 1961, þá hefðuð
þið átt að taka hann til fyrirmynd-
ar, hvað þetta snertir.
Gíslason: Utfærslan að mestu
úr sögunni næstu tvö árin
Guðlaugur Gfslason (S) tók
næstur til máls og sagði, að stjórn-
arliðið væri nú búið að éta ofan í
sig öll þau stóru orð, sem það
hefði viðhaft um Iandhelgismálið,
þegar það hefði talað um að það
væri algjört innanríkismál og
annað í þeim dúr. Með því að
samþykkja fyrirliggjandi samn-
ingsuppkast væru þingmenn
stjórnarflokkanna hreinlega að
svíkja sína kjósendur. Raunar
hefði það verið svo, að allt frá
fyrsta degi útfærslunnar hefði
ríkisstjórnin verið á undanhaldi í
landhelgismálinu. Hefðu lævísleg
vinnubrögð kommúnista vegið
þar þungt á metunum. Þeir hefðu
notað landhelgismálið I því skyni
að koma fram yfirlýstri ætlan
sinni í vamarmálunum.
Þingmaðurinn sagðist telja það
samningsuppkast, sem fyrir lægi,
frumhlaup af hálfu forsætisráð-
herra. Hann hefði ekki gert sér
grein fyrir því, að Bretar hefðu
verið komnir í klemmu. Ásókn
þeirra á Islandsmið hefði minnk-
að stórlega, og fiskimenn þeirra í
sífellt vaxandi mæli verið farnir
að sækja á önnur mið. Samkvæmt
skýrslum landhelgisgæzlunnar
hefðu að meðaltali verið 55 brezk
skip að veiðum á tilteknu tfmabili
árið 1971. Árið eftir hefðu þau
verið 47 á sama tímabili, en þetta
árið hefði tala þeirra verið komin
niður í 43 skip á þessu tiltekna
tímabili. Þessar tölur sýndu, að
Bretar hefðu verið á augljósu
undanhaldi, — þrátt fyrir her-
skipaverndina. Þetta væri augljós
staðreynd, sem forsætisráðherra
hefði átt að gera sér grein fyrir,
og ekki að miða allar aðgerðir við
undanhald.
Varðandi samanburð á samn-
ingnum frá 1961 og þeim samn-
ingsuppköstum, sem nú lægju
fyrir, sagðist þingmaðurinn vilja
benda á, að þar væri t.d. sá munur
á, að eitt grundvallaratriði vant-
aði I samningsuppkastið, sem
væri viðurkenning Breta á út-
færslunni. Slík viðurkenning
hefði falizt í samningnum frá
1961.
Um hámarksfjölda fiskiskipa
Breta á miðunum, sagði þing-
maðurinn, að hann teldi, að í því
efni hefði forsætisráðherra látið
Breta hlunnfara sig við gerð upp-
kastsins. Á það bæri að líta, að
samkvæmt tölum landhelgisgæzl-
unnar hefðu verið hér mest 55
skip að yeiðum að meðaltali. Ef
reiknað væri með, að það tæki
skipin jafn langan tfma að sigla út
og heim með aflann og að veiða,
þá væri um 110 skip að ræða, sem
stunduðu veiðarnar á þessum
tima, þ.e. helmingurinn væri á
siglingu eða við Iöndun. Með því
að ákvarða fjölda fiskiskipa, sem
heimild hefðu til veiðanna sam-
kvæmt þessum nýja samningi
139, væri hreinlega verið að gefa
Bretum kost á að auka sóknina á
Islandsmið.
Um það ákvæði I. töluliðs orð-
sendingarinnar, sem fjallar um
útilokun frysti- og verksmiðjutog-
ara, sagði þingmaðurinn, að hann
véfengdi ekki, að slík skip væru
skaðleg tæki á fiskimiðunum,
bæði hér við land sem annars
staðar. Hitt væri þó staðreynd, að
Bretar sendu þessi skip sin sára
lítið á íslandsmið, heldur til veiða
á enn fjarlægari mið. Kæmi það
glögglega fram f skýrslum um
talningar landhelgisgæzlunnar á
veiðiskipum við landið.
Þessum fyrsta tölulið hefði for-
sætisráðherra hampað mjög, og
talið hann vera eitt allra mik-
ilvægasta ákvæði samningsins og
það, sem Bretum væri mest f
óhag. Yrði það að teljast furðuleg
fullyrðing.
Um annan lið orðsendingar-
innar, sem fjallar um hin friðuðu
svæði, sagði þingmaðurinn, að sú
spurning hlyti að vakna, hvort
Islendingar væru bundnir af
þeim dagsetningum, sem í orð-
sendingunni stæðu, eða hvort
við þyrftum að leita sam-
þykkis Breta til frekari að-
gerða í þessum efnum, eins
og efni orðsendingarinnar
gæfi því miður tilefni til að ætla.
„Og ef svo er, hvar eru þá allar
fullyrðingar hæstvirts sjávarút-
vegsráðherra um að landhelgis-
málið sé algert innanrfkismál
okkar Islendinga, ef við þurf-
um að leita samþykkis ráða-
manna í London til frekari
aðgerða í þessu einhverju þýð-
ingarmesta atriði f sam-
bandi við hagnýtingu fiskimiða
okkar? Og á það má einnig
benda í þessu sambandi, að önnur
aðalrök okkar, og kannski þau
veigamestu fyrir útfærslu fisk-
veiðimarkanna, eru og hafa verið,
að við viljum sjálfir og einir og
alveg óhindraðir af öðrum ráðaog
meta, hvaða svæði innan fisk-
veiðimarkanna við viljum annað-
hvort alfriða eða friða fyrir til-
teknum veiðarfærum."
Varðandi þriðja tölulið orð-
sendingarinnar, sem fjallar um
lokun ákveðinna veiðisvæða,
sagði Guðlaugur, að lok-
un bátahólfanna væri Is-
lendingum að sjálfsögðu f vil.
öðru máli gegndi um lokun
hinna sex hólfanna með þeim
tímamörkum, sem f orðsend-
ingunni væri að finna. Ekki væri
annað að sjá en að Bretar einir
hefðu verið látnir ráða tímasetn-
ingu við lokun hólfanna og for-
sætisráðherra hvergi komið þar
nærri.
Vitnaði þingmaðurinn í þessu
sambandi í skýrslu landhelgis-
gæzlunnar um fjölda togara á til-
teknum svæðum við landið, sem
sýndi, að mjög óveruleg ásókn
væri á þessi svæði á greindum
lokunartfmum. Sfðan sagði Guð-
laugur:
„Eina lokunin, sem hægt er að
segja, að komi eitthvað við Breta,
er lokunin fyrir Austurlandi.
Liggur við að ætla, að

Guðlaugur Gfslason alþm.
tfmasetningu þar hafi verið
hagað þannig til að þóknast
hæstvirtum sjávarútvegsráð-
herra og gera honum þar með
hægra að kyngja samningnum. Að
öðru leyti er ekki hægt að sjá
annað en að lokunartími hólfanna
sé hreinn óskalisti Breta, sem
Iftið eða ekkert tef ji veiðar þeirra
hér við land, þvf auðvitað geta
hinir sárafáu brezku togarar, sem
stundað hafa veiðar á lokunartám-
anum á hinum einstöku hólfum,
fært sig annað með kannski
næstum alveg sama árangri.
Sannleikurinn er sá, að þegar
tímasetning hólfanna er athuguð,
verður ekki séð, að hún skipti
Breta nokkru máli, sem heitir, og
er þá með samkomulaginu raun-
verulega verið að opna Bretum
næstum óhindraðar veiðar á hinu
umdeilda svæði næstu tvö árin og
Framhald á bls.24.