Morgunblaðið - 14.12.1973, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1973.
VISNASAFN SIGURÐ-
AR FRÁ HAUKAGILI
VÍSNASAFNIÐ 1.
Sifíurður Jónsson frá
Haukagili tók saman.
Iðunn 1973.
ÍSLENDINGUR á ferðalagi í
Skandinavíu er oft spurður að þvf
hvort allir íslendingar séu ekki
skáld. Spurningin er ekki út í
hött. Það er að minnsta kosti
óhætt að svara því til að flestir
íslendingar hafi einhvern tíma
sett saman vísu. Við vitum að í
skáldskap skiptir magnið ekki
máli heldur gæðin. Ein vel kveðin
vísa á lífsleiðinni er ef til vill
jafngildi margra þykkra bóka.
Vísnasafn Sigurðar Jónssonar
frá Ilaukagili er að mestu unnið
upp úr vinsælum útvarpsþáttum
hans. Sigurður er áhevrilegur út-
varpsmaður og gætir þess að láta
ekki vaða á súðum, sýna braglist-
inni tilhlýðilega virðingu. Eins og
í útvarpsþáttum hans frá árunum
1959—1970 fylgja skýringar vís-
unum og gefa þær safninu aukið
gildi. I Vísnasafninu eru yfir 600
vísur eftir nokkuðá þriðja hundr-
Ui höfunda, sumir þeirra eru
pjöðkunn skáld.
Einkunnarorð bókarinnar eru
sótt til hins snjalla þingeyska hag-
yrðings Steingríms Baldvinssonar
’í.Nesi:
Allt sem þjóðin átti og naut,
allt sem hana dreymir,
allt sem hún þráði og aldrei naut
alþýðustakan geymir.
Vísnasafn Sigurðar Jónssonar
verður að líkindum mikið að vöxt-
um þegar það er komið út í heild
sinni. Fyrsta bindið lofar góðu.
Fjölbrevtni þess er aðdáunarverð
þótt oft séu yrkisefnin keimlík.
Yfirleitt er það ástin, sem tendrar
skáldskaparneistann, eða dýrar
veigar. Veðrið er oft á dagskrá og
„ein er sú gerð vísna. sem íslend-
ingum hefur harla oft legið laus á
tungu, en það er níðvísan", svo
stuðst sé við orð Sigurðar Jóns-
sonar. En hugsunin um nálægð
dauðans, hinn kaldi feigðargustur
verður mönnum oft að Ijöði.
Hvítárvísur, áður óprentaður
víshaflokkur eftir Guðmund
Böðvarsson, eykur gildi Vísna-
safnsins. Síðustu þrjár vísurnar
eru svona:
Kvöldin gengu, hlý og hljóð
hlúðu að dreng í koti,
tnan ég lengi er mánans glöð
merlaði á streng og broti.
Þinar iður áður við
átti ég frið og drauma,
þó að kliði um þrengsli og rið
þögn er i niði strauma.
Hljóður geymir hvlur blár
hvíld og dreymið næði,
og þú munt strevma í þúsund ár
þóaðgleymist kvæði.
Yngstu skáldin í bókinni eru
hvað ég best veit Borgfirðingarn-
ir Böðvar Guðmundsson og Þor-
steinn frá Hamri. Birt eru sýnis-
horn úr rímnaflokki, sem Böðvar
orti f menntaskóla. Vlsa Þorsteins
Rósberg G. Snædal:
SKALDIÐ frA elivog-
UM OG FLEIRA FÓLK.
Iðunn 1973.
NYLEGA birtist í Lesbók Morg-
unblaðsins ítarleg ritgerð um ævi
og skáldskap Sveins Ilannessonar
frá Elivogum. Ilöfundur ritgerð-
arinnar var sonur skáldsins Auð-
unn Bragi Sveinsson. Ég hafði
gaman af að lesa þessa ritgerð og
ekki spilltu hinar mörgu tilvitn-
anir í vísu Sveins. En ég var ekki
fyrr búinn að fræðast af Auðuni
Braga, þegar mér barst bókin
Skáldið frá Elivogum og fleira
fólk eftir Rósberg G. Snædal.
Þetta ár ætlar að verða ár Sveins
frá Elivogum. Tvær bækur komu
út eftir Svein meðan hann lifði:
Andstæður (1933) og Nýjar and-
stæður (1935), en ljöðSveins eru
ekki til í heildarútgáfu og ekki
hefur heldur verið gefið út úrval
þeirra, en sýnisbók ljóða Sveins
og vísna yrði áreiðanlega vel þeg-
in.
Sveinn frá Elivogum var með
kunnustu alþýðuskáldum síns
tíma. Ekki þarf að lesa mikiðeftir
hann til að komast að raun um,
hve létt honum var um að yrkja
er ort um vinnufélaga í háðskum
tón. Jafnvel „gerviljóðasmiðir",
eins og Ingibjörg Sigfúsdóttir frá
Forsæludal kallar þá í sniðugum
stökum, geta kastað fram laglegri
vísu.
Visnagerðin hefur einkum gildi
sem iðkun máls. Þegar best lætur
ræktar hún málkennd og eykur
orðaforða. Skáldskapargildi henn-
ar er aftur á móti umdeilanlegt,
en í höndum hinna bestu skálda
stendur hún fyrir sínu. í Vísna-
safni lýsir til dæmis Guðmundur
Friðjónsson vængfimi fugls:
og vel komst hann oft að orði.
Rósberg G. Snædal segir um
Svein í bók sinni: „Hann deildi
kjörum með því fólki, sem hann
kvað um. Hann þekkti sitt heima-
fólk, styrk þess og veilur. Ilann
skemmti ýmslum með list sinni og
stytti mörgum stundir, beint og
óbeint. Hann var dáður og hatað-
ur, svívitur og í hávegum hafður.
Persóna hans var nær þrotlaust
umtalsefni í mörgum sveitum um
áratugi og þaðsvo, að sjálft veðrið
mátti vara sig. Slíkur var Sveinn
frá Elivogum."
Rósberg G. Snædal var ná-
granni Sveins frá Elivogum á
æsku- og unglingsárum sínum.
Hann ætti þess vegna að vera vel
til þess fallinn að segja frá Sveini.
„Saga bóndans Sveins Ilannes-
sonar er hvorki mikil né merki-
leg. Hún er í megindráttum áþekk
sögu hinna, sem sátu önnur kot
samtímis honum og í grennd við
hann." Þennan vitnisburð gefur
Rósberg G. Snædal bóndanum
Sveini. En lýsingar Rósbergs á á
búskap Sveins og samskiptum
hans við sveitunga sína veita inn-
sýn í þann heim, sem vísurnar eru
sprottnar úr. Rósberg segir bæði
kost og löst á Sveini, en
Sigurður Jónsson frá Haukagili.
Laus við svimaflýgur frjáls
fugl með hvimi skyggnu,
þóaðbrimi umbrjóst og háls,
bláa himinlygnu.
gerir það á þann hátt, að lesendur
fá samúð með þessum listhneigða
afdalamanni, Gaman er til dæmis
að frásögninni um hið skraútrit-
aða skjal, sem Hagyrðinga- og
k væðam an naf él ag R ey k j a vík u r
sendi Sveini I tilefni þess, að
hann var kjörinn heiðursfélagi
þess. Viðskipti Sveins við hina
reykvísku kvæðamenn urðu sögu-
leg og bera vitni stórmennsku
hans. Sama er að segja um þær
kröfur, sem Sveinn gerði til Mar-
geirs Jónssonar frá Ögmundar-
stöðum, en hanri bauð Sveini
þátttöku I bókinni Stuðlamál
I — III, safni alþýðukveðskapar.
Sveinn vildi vera í heiðurssæti I
bókinni og taldi ekki minna
nægja en hundrað vísur eftir sig.
Þetta varð til þess, að Sveinn
komst ekki í safnið, og siðan hafði
hann það á hornum sér við öll
tækifæri.
í bók Rösbergs G. Snædals er saga
Sveins frá Elivogum að vonum
fyrirferðarmest. En I bókinni eru
fleiri þættir, sagt frá göngum og
réttum, forspám og fyrirboðum og
minnisstæðum mönnum. A nær-
færinslegan hátt er sagt frá jóla-
undirbúningi f húnvetnskum af-
dal. Lýst er draumi Elínar Arn-
Á GÖMLUM SLÓÐUM
„Gull-
hjartað”
Ný íslenzk
skáldsaga
KOMIN er út skáldsagan
„Gullhjartað" eftir nýjan fs-
lenzkan höfund, sem skrifar
undir höfundarheitinu Thor
Siljan. í bókinni-greinir frá
tveimur islenzkum stúdent-
um í Kaupmannahöfn og
viðskiptum þeirra við vold-
ugan eiturlyfjahring. Sagan
hefst á danskri grund, en
leikurinn berst fljótlega til
ísiands.
i bókarkynningu segir, að
„Gullhjartað" sé fyrsta bók
af þremur um sama efni.
Persónur og söguþráður
tengi bækurnar saman í eina
heild, en nýjar persónur að
hluta og breytt sögusvið á-
samt þáttaskiium í lok
hverrar bókar geri þó að
verkum, að líta megi á
hverja bók sem sjálfstæða
sögu.
Bókin er 183 bls. að stærð.
Útgefandi er Spákonufell.
Rósberg G. Snædal.
ljótsdóttur frá Gunnsteinsstöðum,
sem kom fram á voveiflegan
hátt. Yfirleitt tekst Rósberg G.
Snædal að gæða frásögn sína lífi,
en þó eru nokkrir þættir bókar-
innar í daufara lagi, til dæmis í
minningu Marka-Leifa og Breiða-
vaðsbræður. Mörgum, sem fást
við þjóðlegan fróðleik, hættir til
að verða lítið úr merkilegu efní,
en þó má kannski segja, að mestu
skipti, að menn skuli enn finna
hjá sér hvöt til að bjarga frá glöt-
un heimildum liðins tíma. Sá
brunnur verður seint þurrausinn.
BÓKIN UM BARNIÐ
Höfundur: Dr. Benjamin
Spock.
Þvðandi: Bjarni Bjarnason
læknir.
tltgefandi: Skarð h.f.
Þaðer að vonum ánægjuefni. að
á íslenzku er nú koinin út bók dr.
Benjamíns Spoek — „Bókin um
barnið" —sú bók, sem fengið
hefur almennust meðmæli og
slegið öll sölumet þeirra bóka,
sem nokkru sinni hafa verið
gefnar út fyrir foreidra og uppal-
endur.
Bókin hefur verið þýdd og gefin
út víða um heim og selzt í tug-
milljónum eintaka, enda gefur dr.
Spock lesendum sínum greið svör
við ótal spruningum, sem eðlilega
vakna hjá þeim, sem bera ábyrgð
á uppeldi og velferð barna á (ilík-
um aldri.
Dr. Spock hefur um langt skeið
verið einn helzti rithöfundur um
eðli og hætti barna. Það fer ekki
oft saman, að sami maður sé í
senn mikill visindamaður og al-
þýðufræðari. Því er full ástæða tíl
þess að fagna útkomu þessarar
bókar á íslenzku. „Bökin um
barnið" ertalin sígilt rit, hún kom
fyrst út fyrir 22 árum, en hefur
síðan verið aukin og endurbætt og
þá einkum til samræmis við vís-
indalegar framfarir og tækni.
Til glöggvúnar á efni bókarinn-
ar mætti taka nokkur dæmi, sem
vekja forvitni.
0 Hver eru markmið þín
með uppeldi barns?
0 Samband við afa og ömmu.
0 Grátur fyrstu áranna.
0 Vernd ungbarna gegn
sýkingum og sl.vsum.
0 Merking þumaltottsins.
0 Ilvenær er tímabært að
hef ja salernisvenjur.
0 Láttu barniðbyrja snemma
á að mata sig.
0 Leikir eru alvörumál.
0 Er refsing nauðs.vnleg?
0 Ahyggjur hinna 2ja ára
gömlu. Ötti viðaðskilnaði.
Ötti viðaðskilnað.
0 Ymsar ástæður til þess að
börn handleika kynfæri sín.
0 Kynþroskaaldurinn.
0 Barn á spítala.
0 Móðir, sem starfar úti.
Nútima þjóðfélag gerir æ ríkari
kröfur til foreldra og annarra
þeirra, sem annast um börn og
bera ábyrgð á velferð þeirra.
Þörfin fyrirfræðslu og ráð verður
æ ríkari vegna breyttra þjóð-
félagshátta. „Bókin um barnið"
kemur til móts við þessa þörf. Að
vísu gefur engin bök, hversu góð,
sem hún annars er, alhliða skiln-
ing á börnum, erfiðleikum þeírra
og þörfum. Enda segir f upphafi
bókarinnar, að engin börn séu
eins, engir foreldrar eins og allir
sjúkdómar eru hver öðrum frá-
brugðnir, og sama gildir um sér-
hvern vanda, sem snertir hegðun
barnsins.
„Bókin um barnið" á erindi til
foreldra, svo og allra þeirra ótal
mörgu, sem starfa í heilsugæzlu-
stöðvum, barnaspítölum, dag-
heimiium, leikskólum, skólum og
öðrum uppeldisstofnunum, þar
sem nauðsynlegur þáttur starfs-
ins er að þekkja eðlilegar þarfir
barna og þroskastig, til að geta
greint hið óeðlilega. Þvi hefur
bók dr. Spocks verið notuð sem
kennslubók bæði eflendis og hér-
lendis í þeim skólum, þar sem
kennd er meðferð barna, t.d. í
hjúkrunarskölum.
Þýðandi bókarinnar, Bjarni
Bjarnason, læknir, er einn helzti
áhugamaður í íslenzkri lækna-
stétt um heilbrigðisfræðslu til al-
mennings, og hefur hann hagnýtt
áratuga reynslu sína við þýðingu
bókarinnar. Tileinkar hann útgáf-
una íslenzkum mæðrum. Þýðing
hans er með ágætum, lipur og
eðlileg. Frágangur bókarinnar er
allur hinn prýðilegasti.
Iiafi þýðandí og útgefandi þökk
fyrir bókina, sem á eftir að verða
foreldrum og uppalendum til
gagns og gleði — svo og börnum
þeirra.
Alda Halldórsdóttir,
hjúkrunarkona.