Morgunblaðið - 14.12.1973, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1973.
Matthías Bjarnason:
Fjárlögin endnrspegla
verðbólgustefnuna
Frá 2. umræðu um fjárlagafrumvarp
Önnur umræða um fjárlaga-
frumvarpið fyrir 1974 fór fram á
Alþingi sl. miðvikudag. Við um-
ræðurnar kom fram ákaflega
hörð gagnrýni stjórnarandstæð-
inga á verðbóigustefnu rfkis-
stjórnarinnar, sem endurspegl-
aðist í frumvarpinu. Máliðsnerist
ekki um, eins og fjármálaráð-
herra vildi vera láta, að nú væri
framkvæmt svo mikið. Aðal-
atriðið væri, að á slíkum þenslu-
tímum, sem nú væru með þjóð-
inni bæri fjárlagafrumvarpi að
miða að því að draga úr þensl-
unni. Þetta frumvarp hefði þver-
iifug áhrif. Astandið væri nú
orðið þannig 1 efnahagsmálum
þjóðarinnar, að eina rétta sem
ríkisstjórnin gerði væri að segja
af sér.
llér fer á eftir frásögn af um-
ræðunum.
Geir Gunnarsson (Ab) mælti
fyrir nefndaráliti og breytingar-
tillögum meirihluta fjárveitingar-
nefndar. Fela þær breytingartil-
lögur í sér hækkun á fjárlögum
um 648 milljónir 407 þúsund. og
verða niðurstöðutölur fjárlaga
þannig komnar upp í 27,992 millj-
arða.
Geir greindi frá störfum fjár-
veitingarnef ndar, og sagði, að
hún hefði alls haldið 43 fundi á
þessu hausti, auk þess sem undir-
nefndir hefðu starfað. Talsvert á
sjötta hundrað erinda hefðu bor-
izt nefndinni, þar af um 200 frá
því í byrjun nóvember.
Gagnrýndi þingmaðurinn nokk-
uð þann hátt, sem margar ríkis-
stofnanir hefðu tamið sér, er þær
sendu inn gögn á sfðustu vikum
fyrir flutning frumvarpsins. Sjálf
ráðuneytin sagði hann, að hefðu
látið rigna erindum til nefnd-
arinnar á síðustu vikunum, og
aldrei meír en eftir 1. deseraber,
en þá ætti ekki með réttu að þurfa
að opna neitt bréf.
Síðan rakti Gepr Gunnarsson
breytingartillögurnar lið fyrir lið,
en gat þess að Iokum, að meiri-
hluti fjárveitingarnefndar myndi
ekki flytja breytingartillögur við
tekjuhlið frumvarpsins fyrr en
viðþriðju umræðu.
Matthfas Bjarnason (S) mælti
fyrir nefndaráliti 1. minnihluta
f járveitingarnefndar, sem eru
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins.
Rakti hann í nokkrum orðum þró-
un fjárlaganna á þeim tveimur
árum, sem núverandi rfkisstjórn
hefði setið við völd, og sagði, að
fjárlögin endursjtegluðu þá verð-
bólgustefnu, sem verið hefði alls-
ráðandi á valdatíma þessarar
ríkisstjórnar. Fyrstu fjárlög nú-
verandi stjórnar hefðu hljóðað
upp á 50,13% hækkun frá sfðustu
fjárlögúm fyrrverandi rikis-
stjórnar. Fjárlögin fyrir árið 1973
29,7% hækkun frá fjárlögum árið
áður, og nú væri gert ráð fyrir að
útgjaldahlið fjárlaganna hækkaði
um 6,628 milljarða frá fjárlögum í
fyrra.
Stjórnarsinnar hefðu á sfnum
tíma gagnrýnt hækkanir á f járlög-
um fyrrverandi ríkisstjórnar með
stórum orðum. Það sæju þó allir
nú, að þær hækkanir hefðu verið
barnaleikur einn miðað við hækk-
anir hjá núverandi ríkisstjórn.
Rfkisstjórnin hefði í upphafi
valdaferils síns lýst því yfir, að
hún myndi leitast við að fækka
rikisstarfsmönnum til þess að
vinna gegn þenslu í ríkiskerfinu.
Það hefði þó farið á annan veg. Á
fyrsta árinu hefði þeim fjölgað
um 585, og nú bæri svo við, að
skrá yfir fjölda ríkisstarfsmanna
væri horfin úr fjárlagafrumvarp-
inu, og ekki fengist upplýst hjá
hagsýsludeild hversu margir
ríkisstarfsmenn væru. Bað þing-
maðurinn fjármálaráðherra um
að upplýsa þingmenn um þetta
atriði.
Núverandi stjórnarherrar
hefðu talið sig hafa ráð undir rifi
hverju, er þeir tóku við völdum. 1
málefnasamningnum hefði verið
talað stórum orðum um að vinna
ætti gegn verðbiílgunni, enönnur
hefði þó verið reyndin. Nú væri
líka svo komið, að einn þeirra 32
þingmanna, sem stutt hefðu ríkis-
stjórnina í upphafi, Bjarni Guðna-
son, væri búinn að snúa við henni
bakinu. Þá væri eftir 31 þing-
maður. Hefði þó einn þeirra,
Björn Pálsson, lýst þvf yfir í bréfi
til rikisstjórnarinnar, að ástandið
í efnahagsmálum væri orðiðslíkt,
að „þjóðarskútunni verður siglt í
strand, ef ekki verður breytt um
stefnu". Þetta hafi hann gert á s.l.
ári, og verið fjarstaddur, er af-
greidd voru fjárlög fyrir 1973. Ef
Björn Pálsson fylgdi svo sannfær-
ingu sinni, í stað þess að vera
flokki sínum tryggur, væri því
ekki um nema 30 þingmenn að
ræða sem styddu stjórnina í efna-
hagsmálum.
Framlag ríkisstjórnarinnar til
byggðamála sýndi ennfremur, að
áhugí fyrir þeim væri meiri f orði
en á borði. Framlag til byggða-
sjóðs væri nú 100 milljónir, og
hefði verið það lengi, en hækkaði
nú um 1900 þúsund krónur. Sjálf-
stæðismenn hefðu í fyrra borið
fram frumvarp um að 2% af ár-
legum tekjum ríkissjóðs yrðu
látin renna í byggðasjóð, sem nú
hefði haft í för með sér um 500
milljón króna framlag. Frumvarp
þetta hefði raunar áður verið
flutt af þingmönnum Framsókn-
arflokksins, en þá ekki verið af-
greitt. Við afgreiðslu þess í fyrra
hefðu þó þessir sömu þingmenn
ekki talið sig geta staðið við eigin
hugarsmfð.
Engin furða væri því, að Möðru-
vallahreyfingin væri ekki ánægð
með stefnu Framsóknarflokksins
í byggðamálum.
Jón Armann Héðinsson (A)
mælti fyrir nefndaráliti 2. minni
hluta fjárveitinganefndar, sem
hann var einn í. Stendur Jón, eins
og aðrir fjárveitinganefndar-
menn að breytingartillögum
nefndarinnar, en gerir fyrirvara
um stuðning viðeinstaka liði.
Þingmaðurinn fjallaði um al-
mennt ástand efnahagsmálanna
og sagði m.a., að stjórnarsinnar
héldu því fram, að skipulega
hefði verið á atvinnumálunum
haldið. Því miður væri þetta ekki
raunin. Hjá Framkvæmdastofn-
uninni hefðu hrannazt upp áætl-
anir, án þess að skipulagt hefði
verið að hvaða notum þær mættu
koma í raun. Lagði hann áherzlu
á, að eitthvað þyrfti að gera nú
þegar til að tryggja rekstrar-
grundvöll skuttogaranna.
Halldór E. Sigurðsson fjármála-
ráðherra sagði, að hagrannsókn-
arstjóri hefði gert fjárveitinga-
nefnd grein fyrir afkomu yfir-
standandi árs, eins og hún var í
lok nóvember. Þá hefðu tekjur
ríkissjóðs verið orðnar 95% af
áætluðum tekjum alls ársins. Lfk-
ur væru á, að nokkur greiðsluaf-
ganguryrði á árinu.
I fjárlagafrumvarpinu væri
gert ráð fyrir vísitölu september-
mánaðar. Þegar reiknað væri með
vísitöluhækkun launa, sem orðið
hefði 1. des., sýnilegri hækkun
vegna lífeyristrygginga og sjúkra-
trygginga og þeim tillögum til
hækkana, sem fjárveitinganefnd
hefðí þegar gert, myndi fjárlaga-
frumvarpið hækka um 17—1800
milljónir. Þá ætti eftir aðgera ráð
fyrir þeim hækkunum, sem yrðu
vegna tillagna fjárveitinganefnd-
ar við 3. umræðu.
Við þriðju umræðu um fjárlaga-
frumvarpið mundi ríkisstjórnin
koma fram með þær tillögur til
tekjuöflunar, sem nægja mundu
til að ná saman endum í frum-
varpinu.
Lárus Jónsson (S) gerði heil-
brigðismálin á Norðurlandi að
umræðuefni. í tillögum fjárveit-
inganefndar væri gert ráð fyrir
23,1 milljón í fjárveitingu til
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri. Talað væri um að 6,9 millj-
ónir væru geymdar af fyrri fjár-
veitingu til þessa verkefnis, þó að
fæstir vissu hvar þeir peningar
væru.
Af þessu mætti draga þá álykt-
un, að stefna rikisstjórnarinnar
væri breytt i þessu máli frá því
sem var, þegar Magnús Kjartans-
son heilbrigðisráðherra hefði
svarað fyrirspurn frá sér 13. nóv.
sl. Þá hefði hahn sagt, að skv.
áætlun ætti að ljúka byggingu
sjúkrahússins á árinu 1980 og
þyrfti 34 milljóna fjárveitingu á
næsta ári til að halda þeirri áætl-
un miðað við byggingarkostnað í
júní sl. Ef byggingarvisitalan
hækkaði áfram, eins og verið
hefði að undanförnu, þyrfti fjár-
veitingin að vera 43 milljóriir nú.
Ef einungis yrði til þessa veitt 23
milljónum og áfram yrði haldið á
sömu braut fjárveitinganna þýddi
það margra ára frestun á, að hægt
yrði að taka 190 sjúkrarúm í notk-
un. Þessi háskalega þróun mundi
bitna niður á mörgum byggðarlög-
um á Norðurlandi.
Ellert B. Schram (S) mælti
fyrir tillögu, sem hann flytur um
hækkun framlags til Iþróttasam-
bands íslands. Leggur hann til að
framlagið hækki úr 7,6 milljónum
í 18 milljónir. Hefur framlagið
verið óbreytt í þrjú ár á sama
tíma og samtök, sem hliðstæða
starfsemi reka, hafa fengið mikla
hækkun. Þá hafi hlutur íþrótta-
sambandsins af sölu vindlinga
staðið 1 krónutölu í stað frá 1964,
en þá hafi verð pakkans verið 25
kr. en sé nú 83 kr.
Jón Amason (S) sagði, að nú
væri fyrirsjáanlegur mikill auk-
inn kostnaður fyrir ríkissjóð
vegna kjarasamninganna, sem nú
standa fyrir dyrum. Þannig hefði
útlitið einnig verið við gerð fjár-
laga árið 1971, en þeim aukna
kostnaði hefði verið mætt með
verulegum tekjuafgangi á fjárlög-
um. Ef hliðstæðrar fyrirhyggju
hefði nú verið gætt, hefði átt að
gera ráð fyrir a.m.k. 800 milljóna
kr. tekjuafgangi nú við gerð fjár-
laga.
Varðandi gerð kjarasamn-
inganna, sagði Jón, að fólki væri
nú orðið Ijóst, að auknar krónutöl-
ur hefðu lítið að segja f verð-
hólguflóðinu, hvað þá þegar sýnt
væri, að verulegur hluti kjarabóta
rynni beint til ríkisins í formi
skatta. Það væri einsdæmi hjá
nokkurri þjóð, að 75% tekju-
skattsgreiðenda lentu að meira
eða minna leyti f hæstu skatt-
stigum. Þetta væri það, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefði kallaðað
leggja byrðarnar á „breiðu bök-
in".
Gert væri ráð fyrir tekjuöflun
með frekari álagningu söluskatts,
sem næmi á annan milljarð
króna. Ekki örlaði þó á frumvarpí
um álagningu þessa skatts, þótt
gert væri ráð fyrir að hann tæki
gildi um áramót, enda léki vafi á
um stuðning þingsins við frum-
varpið.
Gvlfi Þ. Gfslason (A) mælti fyr-
ir breytingartillögu við útgjalda-
hlið fjárlaga, m.a. þess efnis, að
fjárframlag til lánasjóðs íslenzkra
námsmanna yrði aukið um 100
milljónir. Þannig væri hægt að
mæta 100% umframfjárþörf
námsmanna, í stað 78% sem nú
væru. Samkvæmt breytingartil-
lögum fjárveitingarnefndar væri
gert ráð fyrir hækkun uni 30
milljónir, sem gerði það að verk-
um, að hægt væri að mæta 83%
umframfjárþarfar. Væri það þá
fyrsta hækkun á framlagi tillána-
sjóðsins, sem þessi rfkisstjórn
stæði að, og væri varla hægt að
tala um aðhún væri höfðingleg.
Þegar fyrrverandi ríkisstjórn
hefði markað stefnuna í þessum
málum á sínum valdaferli, þá
hefðu núverand* stjórnarherrar
viljað lögfesta þá stefnu. Hefði
það greinilega verið gert á röng-
um forsendum, þvf eftir að þeir
hefðu tekið við völdum, þá hefðu
námsmenn verið látnir sitja á
hakanum.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
mælti fyrir breytingartíllögu,
þess efnis, að styrkur til Banda-
lags íslenzkra skáta yrði hækk-
aður um 500 þúsund, sem væri sú
hin sama upphæð og hann hefði
verið lækkaður um við gerð fjár-
laga í fyrra.
Þá vakti Ragnhildur ennfremur
athygli á fjárveitingu til Orators,
félags laganema, sem væri 250
þúsund krónur, til þess að halda
samnorrænt laganemamót hér á
landi á sumri komanda. Mót þessi
væru liður í námi laganema, auk
þess, sem þau legðu að veruiegu
leyti grundvöllinn að norrænu
lagasamstarfi. Kostnaður við
mótshald þetta væri áætlaður um
þrjár milljónir, sem væri sú upp-
hæð, sem Orator hefði farið fram
á. Með því að veita aðeins tæp
10% af þessum heildarkostnaði,
þá væri komið í veg fyrir að þetta
mótværi hægt aðhalda.
Steinþór Gestsson (S) lýsti
undrun sinni á nefndaráliti meiri-
hluta fjárveitingarnefndar, og því
hversu höfundar þess virtust
ánægðir með aðgeta tíundað allar
þessar hækkanir. Það lfktist þó
meir kuldahlátri yfir eigin óför-
um. Enda væri nú svo komið, að
blaðamenn á sjálfu málgagni f jár-
málaráðherra, Tímanum, hefðu
ekki fyrir alls löngu lýst eftir
hugmyndum að orði, sem gengi
Iengra en óðaverðbólga.
Þá fjallaði Steinþór nokkuð um
framlag það, sem gert væri ráð
fyrir til Lánasjóða íslenzkra
námsmanna. Það væri augljóst, að
með tillöguflutningi sínum 1970,
um að lögfesta stefnu fyrrverandi
ríkisstjórnar í þessum málum, þá
hefðu þeir Magnús Kjartansson
og Þórarinn Þórarinsson t'erið að
slá ryki í augu námsmanna, og
reyna að blekkja þá til fylgis við
sig.
Þeir hefðu strax kippt að sér
hendinni þegar þeir komust í rík-
isstjórn, og stöðvað þá hækkunar-
þróun, sem verið hefði á lánamál-
um námsmanna fram að þeim
tíma.
Bjarni Guðnason sagði, að við
fjárlagafrumvarpið ætti einungis
orðið bandóðaverðbólga.
Þótt rikisstjórnin hafi nefnt sig
„ríkisstjórn hinna vinnandi
stétta", þá væri nú svo komið, að
kjör hinna lægst launuðu væru
svipuð og þau voru fyrir 30 til 40
árum.
Varðandi tekjustofna frum-
varpsins blasti það við, að ríkis-
stjórnin hefði ekki bolmagn til að
framkvæma það sem hún vildi,
„hún veldur því ekki að stjórna".
Ileppilegast væri fyrir þjóðina að
ríkisstjórnin færi frá og kosning-
ar yrðu haldnar.
Magnús Jónsson (S) sagði, að
ríkissjóður rambaði nú á barmi
hyldýpis. Það væri öllum orðið
ljóst, að ríkisstjórnin réði ekki við
verðbólguna og ætti hún í raun
réttri að sýna af sér sama mann-
dóm og fyrri vinstri stjórn og
segja af sér. Með því mundi hún
loksins gera þjóð sinni eitthvað
gagn.
Það væri nú öðru nær, en að
ríkisstjórnin og fjármálaráðherra
reyndu að gera sér grein fyrir
hinu alvarlega ástandi, sem nú
rikti í þjóðarbúinu. í fjárlaga-
frumvarpinu og nefndaráliti
meiri hluta fjárveitinganefndar
fyndist ekkert nema sjálfumgleði
yfir þvi að mikið væri nú fram-
kvæmt f landinu. Það væri lág-
markskrafa til fjárlaga á hverjum
tíma, að þar væri leitazt við að
berjast gegn óheillavænlegri þró-
un í þjóðfélaginu. i þessu fjár-
lagafrumvarpi væri þetta algjör-
lega vanrækt. Þau ýttu undir þá
gífurlegu þenslu, sem nú væri
ríkjandi. Hverjir væru á móti
framkvæmdum? Hverjir óskuðu
ekki eftir þvi að meira væri unnt
að gera i góðum málum? Um
þetta snerist málið ekki, eins og
f jármálaráðherra hefði viljað
vera láta. Stjórnarstefnan nú ein-
kenndist af því, að látið væri und-
an öllum kröfum um fjármagn,
engin heildarstefna ríkti og ylli
þetta því, að grafið væri undan
verðgildi peninganna. Allar
hækkanirnar í krónutölu á fjár-
lögunum væru einungis til að
reyna að vega upp á móti hinni
gífurlegu verðrýrnun pening-
anna.
Magnús Jónsson rakti nú hvern-
ig skattheimtan hefur aukizt i
hlutfalli af þjóðarframleiðslu. Ár-
ið 1971 hefði hlutfallið verið
31,8%, 1972 yrði það líklega
33,5%,spáin fyrir 1973 hljóðaði á
34,1% og fyrir 1974 á 35,5%. Hér
væri augljóslega um stórkostlega
íþyngingu á skattaálögum miðað
við þjóðarframleiðslu að ræða á
sama tíma og þjóðarframleiðslan
hefði aukizt verulega og halda
hefði mátt, að unnt hefði verið að
halda sömu prósentu.
Þingmaðurinn taldi upp það,
sem nú blasir við í íslenzku efna-
hagslífi. Það hefðu verið 30,2%
verðhækkanir innaniands sl. ár,
20,5 milljarðar í erlendum skuld-
um, 30 milljarða fjárlög, allir
kjarasamningar væru lausir og
stórkostlegir erfiðleikar k.vnnu að
vera framundan t sambandi við
erlend riðskipti. Og allt væri
þetta gott og blessað að dómi rík-
isstjórnarinnar. Í rauninni bæri
ríkisstjórninni skylda til að biðj-
astlausnar.
Pálnii Jónsson (S) mælti fyrir
breytingartillögu, sem hann
flytur ásamt Gunnari Gfslasyni
(S), Birni Pálssyni (F) og Pétri
Péturssyni (A) umaðeinni millj-
ön kr. verði veitt til undirbúnings
við uppbyggingu sjúkrahússins á
Blönduósi. Hér væri um það að
ræða að halda áfram undirbún-
ingi, sem þegar yæri hafinn. Kvað
hann Norðurlandskjördæmi
vestra hafa of lengi búið við of
skertan hlut í fjármagni til heil-
brigðismálanna.
Einnig gerði hann að umtals-
efni hafnarframkvæmdir á Siglu-
firði og framlög til uppbyggingar
ágrænfóðurverksmiðjum.
Að lokum sagði Pálmi, að til að
hnekkja þeirri stefnu rikisstjórn-
arinnar um að þenja út ríkiskerf-
ið, þyrfti nýja menn. i þeirri
geysilegu útþenslu, sem þar hefði
átt sér stað á undanförnum árum
kæmi fram hin sósfalíska stefna
núverandi stjórnarflokka.
Benedikt Gröndal (A) mælti að
lokum fyrir breytingartillögum,
sem hann flytur m.a. um hækkuð
framlög til íþróttahúss á Akra-
nesi.
Þegar umræðu lauk var klukk-
an langt gengin í 2 og var at-
kvæðagreiðslu frestað til næsta
fundar.