Morgunblaðið - 14.12.1973, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1973.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 krá mánuði innanlands.
í lausasölu 22, 00 kr. eintakið
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
R itstjóma rf u 111 rú i
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Eins og alþjóð er
kunnugt magnast nú
efnahagsöngþveitið, sem
leiðír af óðaverðbólgu og
stjórnleysi, með viku
hverri. Verðhækkanir
dynja yfir nær daglega og
kjör manna fara versn-
andi. Þjóð\áljinn boðar
stórfellda kjaraskerðingu
og Tíminn segir í ritstjórn-
argrein í gær:
„Af þessum ástæðum má
búast \ið enn stórfelldari
hækkunum á aðfluttum
vörum yfirleitt á næsta ári
en þeim, sem hafa orðið á
þessu árí, og hafa þær þó
verið stórkostlegar.“
Bæði reyna blöðin að láta
líta svo út, að hækkun á
olíuverði sé meginástæðan
fyrir erfiðleikunum. Ekki
skal lítið gert úr þeim
hækkunum, en þó er frá-
leitt að kenna þeim um all-
an vandann. í fyrsta Iagi er
olíuhækkunin nýtilkomin,
en efnahagsöngþveitið hef-
ur sífellt ágerzt eftir að
stefnu vinstri stjórnarinn-
ar tók að gæta í ársbyrjun
1972. Og í öðru lagi hafa
hækkanir á útflutnings-
verði okkar eigin afurða
auðvitað verið margfalt
meiri en hækkun olíunnar
nú. Viðskiptakjör hafa því
aldrei verið nándar nærri
jafn hagkvæm og s.l. tvö
ár. En þrátt fyrir þá stað-
reynd hafa stjórnvöld ekki
ráðið við neitt, og óhætt er
að fullyrða, að kjör manna
hafa sízt batnað á tíma
vinstri stjórnarinnar, þrátt
fyrir hinar gífurlega háu
útflutningstekjur.
En hvernig hefur verið
farið að því að halda kjör-
unum niðri? Þar kemur í
fyrsta lagi til skattráns-
stefna ríkisstjórnarinnar,
en flestir launamenn þurfa
nú að greiða allt að 56%
síðustu tekna sinna í
skatta. Enda þótt menn
vinni margir hverjir gífur-
lega aukavinnu halda þeir
einungis eftir 44 kr. af
hverjum 100. Eyðsluhít
rfkisins sér um það, að
meirihlutinn er tekinn af
mönnum, svo að ekki er
hægt að tala um kjarabæt-
ur, þótt e.t.v. megi reikna
það út, að kaupmáttur
tímakaups hafi eitthvað
aukizt. Skattránið gerir
mun meir en að éta þær
hækkanir upp.
Þá er þess að gæta, að á
vinstri stjórnar tímanum,
hefur byggingarkostnaður
nær því tvöfaldazt. En á
sama tíma hafa Húsnæðis-
málastjórnarlán aðeins
hækkað óverulega, þannig
aðþau eru nú miklu minni
hluti heildar byggingar-
kostnaðarins en áður var.
Húsaleiga hefur að sjálf-
sögðu lfka hækkað, og hús-
næðiskostnaður manna er
nú mun meiri hluti tekn-
anna en áður var. Hér er
um að ræða stórfelldustu
kjaraskerðingu, sem fram-
kvæmd hefur verið, og
bitnar hún fyrst og fremst
á ungu fólki og eignalitlu,
sem er að reyna að brjótast
í að koma upp þaki yfir sig
og fjölskyldur sínar.
En þó að þessar stað-
reyndir blasi við allra aug-
um, aðhefst ríkisstjórnin
ekki neitt. Hún veit þó
jafnvel og allir aðrir, að
tvær meginkröfur verka-
lýðssamtakanna eru ein-
mitt um úrbætur í skatta-
málum og húsnæðismálum.
Og engin von er til, að
samningar geti tekizt, án
þess að ríkisvaldið grípi
þar inn í. Stjórnarherrarn-
ir vilja slá öllu á frest. Þeir
munu ætla sér að geyma
allar aðgerÖH- fram yfir
áramótin, þótt þeim sé
ljóst, að vandinn vex með
degi hverjum, og enn erfið-
ara verður að glíma við
hann í janúar eða febrúar
en nú er.
Vinstri stjórnin er ger-
samlega ráðvillt, og engin
von til þess, að hún geti
komið sér saman um nein
þau úrræði, sem að haldi
koma.
Nú er réttur hálfur ann-
ar áratugur liðinn sfðan
önnur vinstri stjórn stóð
frammi fyrir svipuðum
vanda. Það var í desember
árið 1958, sem Hermann
Jónasson, þáverandi for-
sætisráðherra, steig í stól á
Alþingi og lýsti yfir því, að
óðaverðbólga væri fram-
undan og engin samstaða
væri í ríkisstjórninni um
nein úrræði. Þess vegna
hefði hann afráðið að biðj-
ast lausnar fyrir sig og
ráðuneyti sitt. Þessi hrein-
skilnislega játning Her-
manns Jónassonar mun
lengi vera í minnum höfð.
Hann gerði sér grein fyrir
því, að ríkisstjórn hans var
ekki vandanum vaxin. Hún
hafði gefizt upp við að fást
við hann, og þá var ekki
annað að gera en biðjast
Iausnar.
Menn telja mjög ólíklegt,
að Ólafur Jóhannesson
muni feta í fótspor Her-
manns Jónassonar. Hitt er
líklegra talið, að stjórnin
muni sitja meðan sætt er,
hrekjast undan í einu mál-
inu af öðru, stjórnleysi
magnist og óðaverðbólgan
þar með. Þess vegna er nú
öllum vanda slegið á frest
rétt einu sinni, og þvf má
gera ráð fyrir, að fjárlög
verði annaðhvort ekki af-
greidd fyrir jól eða þá að
þau verði „opin í báða
enda“. Fjáröflunarfrum-
vörpum og almennum
efnahagsaðgerðum verði
i'restað og verðbólgubálið
magnist.
EFNAHAGSÖNGÞVEITIÐ
Rithöfundur
undir leku þaki
Guðmundur Daníelsson.
Guðmundur Daníelsson:
VEFARAR KEISAR-
ANS.
f tilefni 20 ára ritstjórn-
ar og endaloka hennar.
Útgefandi: Prentsmiðja
Suðurlands, Selfossi
1973.
ÞAU sorglcgu tíðíndi bárust
frá Selfossi í sumar a<1 Guð-
mundur Daníelsson værí hætt-
ur ritstjórn Suðurlands. Vegna
einhverra dægurmála hafði
Guðmundur lent í útistöðum
við eiganda blaðsins <>g tekið
saman föggur sínar. Suðurland
hefur lengi verið fjörlegasta
og skemmtilégasta landsmála-
hlað á tslandi <>g áreiðanlega
þött víðar væri leitað. I |>ví
hafa á undanförnum áratugum
birst bráðsnjallar greinar <>g
viðtöl eftir Guðmund Daníels-
son. í viðtölum sínum hefur
Guðmundur iýst mannlífi á
Suðurlandi með ögleymanleg-
uni hætti og í Suðurlandi hafa
birst drög að veiðibókum hans,
sem eru viss áfangi á ríthöf-
undarferli hans <>g Spitala-
saga sá þar fyrst dagsins ljós.
Blaðamenn á borð við Guð-
mund Daníelsson eru sjald-
gæfir og alls ekki nauðsynlegt
að vera sömu skoðunar og þeir
tii að hafa gaman af skrifum
þeirra. Sem betur fer mun
Guðmundur Daníelsson ekki
vera alveg skilinn að skiptum
við Suðurland því að hann
mun hafa lofaðað láta 1 jós sitt
skína • öðru hverju á bók-
menntasviðinu og mun hann
að sjálfsögðu verja þar
„hreppabókmenntir" af lífi og
sál gegn „heimsbókmennt-
um‘l
Vefarar keisarans er að
vissu marki rökrétt framhald
veiðibóka Guðmundar Daníels-
sonar og Spftalasögu. Ilann
fjallar í Vefurunum mikið um
sjálfan sig, einkum bágindi
sín, m.a. þakleka heima hjá sér
svo og ýmis framfaramál, sem
honum þykir ganga heldur
seint að levsa úr.
An þess að hafa inngrip í hús
byggingar, hafnarmál og fleira
af slíku tagi hafði ég lúmskt
garnan af ádrepu Guðmundar
og ég býst við að fleiri lesetid-
ur muni taka undir það. A víð
og dreif eru svo greinar um
stjörnmál, skáldskap og listir,
settar saman i hughrifum
augnabliksins eins og tnönnum
er tamt. Guðmundur ræðst
gegn atvinnuritdómurum fyrir
að vilja segja ritsnillingum
fyrir verkum, hann gerist mál-
svari hefðbundinnar skáldlist-
ar og er mikið í mun að sanna
að allt tal um að rithöfundur-
inn þurfi að spanna allan
heiminn í yrkisefnum sínum
sé út i bláinn. Hann ver sinn
litla reit, sitt þrönga svið, m.a.
með tilvísun til Aðventu Gunn-
ars Gunnarssonar, sem gerist
„á Mývatnsöræfum og fjallar
um einn fjármann, einn hund
og einn forustusauð og baráttu
þeirra félaga við náttúruöfl-
in“. Guðmundur svarar full-
yrðingum um ,,að tæknibylting
síðustu tíma hafi gerbre.vtt
mannkyninu og gert hefð-
bundin skáldskaparefni rithöf-
unda úrelt" með þessurn eftir-
minnilegu orðum:
„Og má ég spyrja: Ifvaða
grundvallarvandamál mann-
kynsins hafa vísindi og tækni
síðustu tíma leyst? Hvaða sí-
gild skáldskaparefni hafa þau
gert úrelt? Enn sem fvrr þjáist
mannkynið af hungri og af
þorsta. Enn hefur það ekki
verið frelsað undan oki
i ástríðna sinna: ástinni,
hatrinu, fjárgræðginni, valda-
girninni. Engin sú synd, sem
lögmálið varar við, hefur verið
upprætt. Sorgin og gleðin
skipa sama rúm sem áður, og
óttinn sækir okkur heim og á
næsta leyti við alla er dauð-
inn."
Hefði Guðmundur Daníels-
son lagt meiri rækt við þennan
þátt bókar sinnar og stutt hann
gildum rökum og dæmum
hefði hún um margt verið
verðmætari. En þessi orð eru
mælt af þungri þykkju manns,
sem telur heimsmynd sinni
ógnað. Slfkur ótti eroftlífvæn-
legur til sköpunar skáldverka.
t lok bókarinnar er birt
greinin, sem mesta fjaðrafok-
inu olli: Guðinn Nató og guð
vors lands. Úr þvt að Guð-
mundur hefur alla ævi verið
utanflokka eins og hann segir í
formála bökarinnar kom það
varla að sök að leyfa honum að
láta heift sína í garð Breta
vegna landhelgismálsins bitna
á Atlantshafsbandalaginu. í
þessari grein eru tilfinningar
látnar ráða. Fólk sem telur sig
sjálfstæðisfólk, var á þessum
viðsjárverðu tímum í sögu
þjóðarinnar, ekki á ölíkri
bylgjulengd og Guðmundur
Daníelsson. Þróun málavarðá
annan veg en svartsýnispostul-
ar spáðu og greinarkorn Guð-
rnundar Daníelssonar er ekki
lengur annað en heimild, ein
af mörgum.
Ég veit ekki hvort framtíðin
mun prísa það að þakið á Þórs-
mörk 2 á Selfossi reyndist lekt.
Árangurinn varð alla vega
þessi forkostulega bók, sem er
lík höfundi sínum, eins og
bækur eiga að vera. En eins og
segir í bókarlok: „Nei, hingaö
og ekki lengra. Stopp!“