Morgunblaðið - 14.12.1973, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1973.
25
Sig. Haukur Guðjónsson
skrifar um barna-
og unglingabækur
Höfundur: Michael Bond
M.vndir: Pcíííív Fortnum
Þvðandi: Örn Snorrason .
Prentun: Prentsmiðjan
Viðev hf.
Útgefandi: Bökaútgáfan
Örn og Örlvgur hf.
SÖGUHETJAN er Paddi. lítill
bjarnarhúnn, sem hefir setzt að
hjá mönnum og bjástar við að
tileinka sér háttu þeirra og störf.
Enginn verður óbarinn biskup, og
það sannast á Padda, því að margt
fer úrskeiðis hjá honum og er það
að vonum, hvernig má litill húnn
gerast herra tækninnar án æf-
inga? Hann lærir að beita sög,
reynir að stjórna pottum, heldur í
kvikmyndahús og erfiðir geta
þeir orðið þvottadagarnir.
Ilöfundur er afburða fyndinn,
lesandanum svelgist á hlátrinúm,
þegar Bond tekst bezt upp. Þvl er
bókin, auk þess að vera góð
unglingabók, einnig prýðileg fvr-
ir þá, sem teknir eru að slakna og
farnir aðsafna ístru.
Háðfuglinn Örn Snorrason er
þýðandinn. Honum tekst mæta-
vel, stundum er hann bráðsnjall,
og það vantar aðeins herzlumun-
inn, að bókin sé afburðavel þýdd.
t>að, sem skemmir, eru erlendu
nöfnin, kann aldrei við þau i ís-
lenzkum texta, og svo nokkur
óþarfa orðaskrípi. Dæmi: ..... út-
básúna ferðalög'' (bls. 41); ,,að
þvo sér sem snöggvast" (bls. 43);
„svangur eftir allt púlið" (bls. 54);
„var allt í pati" (bls. 73). Það er
engu líkar en þýðandinn lifi sig
svo inn í heim krakkanna, að
hann gleymi sér í kæti sinni, taki
að tala eins og strákur i stuttbux-
um norður við Pollinn. Víst gefur
slíkt stílnum skemmtilega
spennu, en gleymskan má ekki
verða algjör. Sem heild er verk
hans mjögvel unnið.
Myndirnar eru einfaldar og
mjög skemtilegar. Prentunin er
góð, en af því að þetta er bók frá
Erni og Örlygi þá þykir mér
prentvillur of margar. Slíkt er
ekki venjulegt í bókum frá þeim.
Bókband og allur. frágangur
ytri, er góður. Ilafið þökk fyrir
bráðskemmtilega bók. Eg bfð
fleiri Paddabóka spenntur.
Njósnarasaga
Eric Amhlcr:
GR AFSKRIFT EFTIR
NJÓSNARA. 222 hls.
Alin. bókaf. 1973.
Maður nokkur heldur til á bað-
strandarhóteli. Hann á myndavél,
tekur myndir, fer með þær i fram-
köllun og viti menn: Hann er tek-
inn fastur, grunaður um njósnir!
Furðulegir hlutir koma í Ijós:
fremstu myndirnar á filmunni
reynast vera af hernaðarmann-
virkjum, sem hann hefur hvorki
heyrt né séð, hvað þá að hann hafi
tekið myndirnar. Aðeins eitt
hefur getað gerst: annar maður
hefur tekið vélina hans í misgrip-
um og skilið sína eftir í staðinn;
nákvæmlega sömu gerð; eftir að
báðir voru búnir að taka nokkurn
veginn svipaða tiilu mynda á
filmurnar. Síðan tekur hann á
það, sem eftir er njósnarafilmunn
ar, öldungis grandalaus. Það má
nú kallast ólán út af fyrir sig. Ilitt
er þó öllu verra, að erfiðara kann
að reynast að sannfæra verði lag-
anna um slíkan gang málanna. Til
þess dugir raunar ekki nema eitt
ráð: að hann hafi sjálfur hendur í
hári hins dularfulla Ijósmyndara.
Svona er upphafið á Grafskrift
eftir njósnara eftir Erie Ambler. í
eftirmála, sem hann skrifar með
sögunni, kvartar hann um, að
stöðugt sé „litið niður á njósnara-
söguna." Vafalaust er eitthvað til
í því. En Ambler hefur ekki með
téðri bók aukið veg hennar sem
bökmenntagreinar.
Gallar þessarar sögu felast
meðal annars f meiningarlitlum.
en langdregnum samtölum: auk
tilfinningasemi aðalsöguhetjunn-
ar, sem tjáð er með orðagjálfri og
því harla innantómu: ,,Eg bý ekki
yfir þessum elskulega hæfileika.
Ég tala alls ekki nema ég sé
ávarpaður. Og jafnvel þá vcrð ég
gripinn taugaóstyrk ásamt taum-
lausri löngun til áð vera þægileg-
ur, svo að ég verð annað hvort
stirðbusalegur eðayfir mig elsku-
legur"....mér var innanbrjósts
rétt eins pg ég væri nýsloppinn
við að lenda undir hraðbíl og fimi
ekilsins hefði bjargað lífi mínu,
miklu fremur en mfnir eigin verð-
leikar."
Ekki er nú burðug líkinga-
smíðin né heidur hinn íslenski
texti; hvað er. svo dæmi sé tekið.
„hraðbfll"? Verst er þó, að sagan
má nú heita úrelt orðin; meira en
tuttugu ára gömul.
Sumar skemmtisögur eru ein-
hvern veginn svo háðar líðandi
stund. að þær höfða ekki til
lesanda nema andartakið. sem
þær eru nýjar. Virðist mér þessi
vera f þeim hópi. Hún segir frá
háttum fólks. sem einu sinni
voru, en eru ekki lengur. Og bað-
strandarhótehð, þar sem hún er
látin gerast, minnir lítt á slíka
staði í nýtfmanum. Og þar sem nú
sagan býr ekki yfir neinum þeim
töfrum, að hún geti þá heldur
fært manni daufan ilm frá liðnum
dögum. er mér hulin ráðgáta. til
hvers eða hverra hún getur átt
erindi nú.
Harma-
geddon
Um partf þau, sem baröninn á meðal
annarra að hafa tekið þátt í hjá íslands-
bersa, sagði skáldið í samtali okkar: „Eg
vissi til, að Öskar hélt svona boð með
stúdentum og öðrum, sem höfðu verið
honum hjálplegir að vernda tunnurnar
fyrir sólinni í Kaupmannahöfn, þar sem
þær stóðu i stökkum úti á Amager. Ég
veit ekki hvort þetta ,,parti“.sem lýst er
í upphafi bókarinnar var nokkurn tima
haldið, svo að lýsingin er tilbúningur
frá rótum. Boðið á Hótel Borg er líka
tilbúningur. Og þó það hefði verið
haldið var ég svo langt fyrir utan slíkan
félagsskap, að það gat ekki komið til
greina, að ég væri þar, því siður að ég
lýsti honum með nafni og áritun þátt-
takenda. í Guðsgjafaþulu er sérhver
hlutur beygður undir lögmál skáldsög-
unhar miskunnarlaust."
VII Foldgnáa konan.
Ogþáer komið að hjúskaparsögu Is-
landsbersa, en henni er ekki til að
dreifa hjá Halldóri Laxness. Hann sagði
í samtali okkar: „Ég sá aldrei konu
Öskars Halldórssonar, en. hafði grun um
að hún byggi með börnum þeirra suður
með sjó, ég held i Sandgerði."
Um konu íslandsbersa, sem hinn
ónefndi söguritari Guðsgjafaþulu hitti
einusinni.eru hafðar eftir íslandsbersa
tvær eftirminnilegar setningar:
„Hún var i himnaríki hvar sem hún
var, og ég í helvíti, hvar sem ég var."
Ennfremur segir íslandsbersi undir
lokin: „Hún er altaf nýdáin síðan hún
dó, sagði hann. Viltu skrifa að ég elsk-
aði ekki nema þessa einu konu og börn-
in mín sem eru öll laungu dáin eða
komin til sjós, nema Bergrún."
Hið síðarnefnda á a. m. k. ekki raun-
verulegar forsendur í lifi Oskars Hall-
dórssonar, og Bergrún Hjálmarsdóttir,
dóttir íslandsbersa, er skáldskapur frá
rótum, „hún hefur aldrei verið til."
segir Halldór Laxness. Af þeim sökum
m.a. hefur sögumaður ekki getað farið
með henni í bió, hvorki á Siglufirði né
annars staðai’, eins og segir i sögunni.
Skáldið sagði þó brosandi, að hann
hefði stundum farið i bió á Siglufirði,
„og uppi á loftinu voru hænsni. sem
görguðu meðan verið var að sýna mvnd-
ina. En apótekarinn í sögunni er mitt
sálarfóstur."
Skáldið sagði ennfremur: „Eg geri
konu Islandsbersa að votti Jehóva i
sögunni og trúa á orustuna miklu við
Harmageddon á sömu forsendum og
bolsévikinn I sögunni trúir á 1000 ára
ríkið eftir byltinguna." Þetta var fold-
gná kona, þó hún væri „fín og dömuleg
til fótanna". Hún boðar sögumanni hið
fyrirheitna land Jehóva, en hann svar-
ar:
„Þakka yður fyrir frú, sem betur fer
kannast ég við þá kenníngu, hún er
fögur. Jehóva já, og Harmageddon, það
er sjálfur marxisminn sagður með guð-
dömlegum orðum . . ."
En hvers vegna auðkennir skáldið
konuna, vott Jehóva, með orðinu: fold-
gná? „Mér datt í hug, að einhver góður
lesandi myndi eftir ljóði Gisla
Brynjölfssonar. þar sem þetta orð
kemur fyrir. Það er gott i skáldverki að
gefa persönu epiþet eins og Grikkir
kölluðu það, eða sannkenningu, eins og
Konráð þýðir það; t. d. þegar Homer
kallar morgungyðjuna „rósfingraða" í
hvert skipti sem hann minnist á hana,
þá er það epiþet."
Og skáldið fer með vísu Gísla
Brynjólfssonar, þar sem orðið „fold-
gnár" kemur fyrir:
Að biða þess, sem boðið er,
hvort blítt svo er eða strítt,
og hvað sem helzt að höndum ber
að hopa ei nema lítt.
en standa eins og foldgnátt fjall
i frerum alla stund,
hve mörg sem á því skruggan skall
sú sk.vldi karlmannslund.
(Samanber þýzka kvæðið „Sieben-
bíirgisches Jagerlied").
Skáldið sagðist ekki enn vita, hvað
foldgnár þýddi. „En það er jafn gott
fyrir því! í dönsku útgáfunni af Guðs-
gjafaþulu þýddum við það „jordnær".
Hvernig þessi kona var i raun og veru
veit ég ekki og hef engan áhuga á því,"
bætti skáldið við, „en ég vildi að sann-
kenningin minnti á þessa vísu. Sá. sem
kann þessa vísu, veit hvernig ég hugSa
mér konu íslandsbersa."
VIII Alvara lífsins
í skemmtistíl.
En hver var fyrirmyndin að bolsévík-
anum? Ölafur Friðriksson „fékk opin-
beran styrk", segir skáldið, „til að at-
huga Kleifarvatn, en enginn sem þekkt
hefur Ölaf mundi láta sér koma til
hugar að þessi bolsévíki væri hann".
Verkalýðsforingjar á Djúpvík eiga sér
ekki heldur sérstakar fyrirmyndir, „en
þeir eru bræddir saman úr ýmsu efni,
enginn sérstakur maður hafður i huga".
I Guðsgjafaþulu er formaður verkalýðs-
félagsins málsvari beggja deiluaðila.
hann er f senn atvinnurekandi og mál-
svari verkamanna, og sagði skáldið að
„slik taflstaða hafi oft komið upp i
smáplássum úti á landi. Nýlega var haft
viðtal við slíkan mann i útvarpinu."
Athyglisvert er það, sem bolsévikinn
prédikar yfir sögumanni, hann segir
m.a.:....þvi heimsbyltíng er það að
allar þjóðir verða að einni stórþjóð,
heimsriki öreiganna þar sem friður rík-
ir og sannleikur býr og einginn er vold-
ugur af því hann er stór ellegar aumur
af því hann er smár. Þessvegna er alt
undir þvi komið, að eiga óbilandi flokk,
framvarðarsveit öreiganna sem hefur
grúskað í Hegel og skilur dialektíska
efnishyggju hjá Marx og er undir það
Málþing
um
Guðs-
gjafa
þulu
VII grein
búin að styðja byltinguna. jafnvel með
vopn i hendi. þegar luin kemur; og
stjórna verklýðsrikinu þegar byltíng
öreiganna hefur sigrað. Ég veit hún
keniur og þessvegna get ég setið hér
rólegur og lagt stund á hræringar vatns-
ins." Bolsévikinn leggur i skopstældri
prédikun sinni áherzlu á orðaleppa eins
og „kyndill byltíngarinnar" og „sjönar-
mið dialektíkinnar" og talar auðvitað
um Flokkinn. Hann býður sögumanni
ritstjórastarf við Norðurhjarann.
sem hinn síðarnefndi þiggur. Halldór
Laxness segist aftur á móti aldrei hafa
komizt svo hátt í mannvirðingum að
verða ritstjöri(!)
M