Morgunblaðið - 12.01.1974, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. JANUAR 1974
Það er farið að snjóa, þegar við
komum að kanadísku landa-
mærunum. Sessunautur minn,
amerísk ekkja, ein af þessum vel-
meðförnu, sem gætu verið svo
anzi lengi á óákveðnum aldri, ef
ekki væri fyrir skartgripina og
stríðsmálninguna, hættir að segja
mér frá börnunum sínum tveim-
ur, sem hún kveðst engan veginn
skilja, og bílstjóri Greyhound-
áætlunarvagnsins tilkynnir laus-
lega á ensku og frönsku, hvað
fram eigi að fara. Ungur, ein-
kennisklæddur Kanadamaður
stígur inn í bílinn og tekur að
spyrja mannskapinn spjörunum
úr, sérstaklega virðist hann
gruna, að fólk lumi á skuggaleg-
um ástæðum fyrir heimsókn sinni
til Kanada.
Allt gengur þó fremur snuðru-
laust fyrir sig, þar til hann kemur
að lftilli, grannvaxinni, gamalli
konu, andlit hennar er fínlegur
vefnaður af hrukkum margra at-
burða, og hún heldur dauðahaldi
um snjáða ferðatösku. Hin emb-
ættislegu augnalok unga manns-
ins taka að titra, kannski hefur
hún stungið tímasprengju niður á
milli flúnelsnáttkjólsins og hné-
síðu nærhaldanna, sem hún ætlar
sér síðar meir að senda Önnu
Bretaprinsessu í brúðargjöf.
Kannski er hún heldur alls ekki
lítil, grannvaxin, gömul kona,
heldur forhertur glæpon, í dular-
gervi, nýkominn af megrunarkúr,
sem á engin hnésíð nærhöld, hvað
þá heldur flúnelsnáttkjól. Sam-
kvæmt sjónvarpinu er ekkert of
ótrúlegt til að vera satt. Kannski
er taskan hennar full af rifflum,
sem hún (hann) ætlar að nota til
að koma af stað nýrri uppreisn í
Quebec. Það bætir heldur ekki úr
skák, að hún talar Iitla sem enga
ensku, það eina, sem hann skilur,
er ungverskur uppruni hennar.
Embættismaðurinn ungi getur
ekki séð neina ástæðu fyrir svo-
leiðis persónu til að heimsækja
Kanada, nema ef vera skyldi til að
komast á jötu hjá félagsmála-
stofnuninni, sem þegar er nógu
þéttsetin fyrir.
Gamla konan er farin að gráta,
hún veifar bréfi fram og aftur
fyrir framan nefið á embættis-
manninum, sem hann kveðst ekki
skilja. Hún kallar upp, hvort það
sé nokkur þýzkumælandi í bíln-
um, sem vilji hjálpa sér. Ég gef
mig fram og fæ bréfið i hendurn-
ar, í þvi virðist allt hennar hjálp-
ræði fólgið. Það er frá Sternbaum
nokkrum kaupmanni í Montreal,
sem lýsir yfir því, að það sé hon-
um mikill heiður að fá barónessu
von Wollendorfer í heimsókn og
annast öll hennar útgjöld í því
Montreal er skemmtilegt samband af nýjum og gömlum byggingum.
MONTREAL
sex árum eftir heimssýningu
sorglega skammt ég komin i því
að læra að hugsa jákvætt. Enda
fæ ég brátt nóg með sjálfa mig að
gera, þar sem það kemur í ljós, að
ástæður mínar fyrir Kanadaheim-
sókn eru enn óljósari en baróness-
unnar, eiginlega engar, og ég hef
ekkert bréf upp á rekstrar-
kostnað. Engin heiðvirð
manneskja flækist svona um land
á milli að ástæðulausu, ekki nema
i hæsta lagi hippalýður og eitur-
lyfjaneytendur, sem eru eiginlega
það sama. Svo að ég er send út úr
bílnum til nánari yfirheyrslu
ásamt lágvöxnum, snaggaralegum
náungafrá Kólumbiu.
Við tökum tal saman meðan að
við biðum, og hann segir mér, að
hann sé á leið til Kólumbíska
sendiráðsins í Montreal til að fá
bandaríska dvalarieyfið sitt fram-
lengt. Mér þykir það furðuleg ráð-
stöfun að þurfa að fara til Kanada
til að fá amerískt dvalarleyfi og
spyr hann, hvað valdi. „Ég veit
það ekki, svarar hann og ypptir
eftir að fara í gegnum Wneríska
nálaraugað. Því miður gengur það
ekki eins glatt hjá mér og löndum
mínum úr Keflavikinni, sem
skruppu vestur sem laumufar-
þegar með Loftleiðum. Mig vant-
ar sem sé snepilinn, sem festúr
var í passann minn við komuna á
Kennedy, þann hinn góða, er sýn-
ir, hversu lengi Ameríku er óhætt
að hafa mig án mikillar áhættu.
Snepill þessi er því miður staddur
hjá útlendingaeftirlitinu í
Buffaló, þar sem ég er að sækja
um framlengingu á dvalarleyfi
minu.
Ég útskýri, að það hafi staðið
skýrum stöfum á viðeigandi
plöggum, að snepillinn skyldi
fylgja með umsókninni, fulltrúi
Kana í þessum hreinsunareldi
getur ekki borið á móti því, en
dregur samt mjög í efa hrein-
skilni mína og sannsögli í þessu
máli. Hann sér í mér tilvonandi
alþjóðlegt vandamál, miklu verra
en þorskastríðið — jafnvel heims-
fara, að hún hefði rangt fyrir sér
með það. ,,Ég á bara þessi tvö
börn, hvar mistókst mér? ‘ spyr
ekkjan og lyftir augum sínum til
bílþaksins. Ég kann því miður
ekkert svar við þeirri spurningu,
við kveðjumst með virktum, og ég
færi mig yfir til barónessunnar,
sem er greinilega mjög miður sín.
„Ég vissi alltaf, að ég mundi
lenda í vandræðum, jafnvel þó að
ég sé með græna kortið,“ segir
hún klökk, „Ég vildi, að ég hefði
ekki samþykkt að fara, ég er búin
að fá nóg af landamærastappi um
ævina, ég er orðin of gömul og
þreytt til að standa I svoleiðis
löguðu."
Ég reyni að róa hana með því,
að þetta hafi bara verið minni-
háttar sjónarspil, að landamæra-
verðir verði að fá sína ánægju út
úr lífinu eins og aðrir. „Segið
þetta ekki, barn,“ segir hún.
Kannski meinar hún Guðsbarn,
kannski er hún búin að lifa svo
lengi, að fyrir henni eru allir
ekkert Iengur hér að gera, bara
til vandræða.'* „Var hann ekki
kvæntur?" spyr ég, því að ég get
ekki fremur gefið henni nokkur
svör við lífsgátunni en amerísku
ekkjunni. „Jú, en þau voru barn-
laus. Hún er amerísk, og fluttist
aftur heim til foreldra sinna.
Eigið þér rnann?" Ég neita því, og
hún hristir höfuðið döpur á svip,
þetta er næstum þvi jafn sorglegt
og allt annað. „Æijá, þið mis-
skiljið svo margt, ungu konurnar
nú á dögum. Frelsið er kannski
mikilvægt, en maður og kona —
þau tilheyra hvort öðru. Það er
ömurlegt að vera einn, ég ætti að
vita það, búin að vera ekkja í
þrjátíu ár. Ég hefði heldur kosið
— ófrelsið."
Eg svara engu, því að það svar,
sem mér kemur í hug, virðist eitt-
hvað svo smekklaust frammi fyrir
þessu rúnum rista andliti og
barnslega bláu augum. „Þið
haldið líka, að allar þessar hug-
myndir ykkar séu alveg nýjar af
nálinni, að kvenfólk fyrri kyn-
slóða hafi ekki verið annað en
hugsunarlausir sauðir. Þér
hefðuð átt að þekkja hana beztu
vinkonu mina, hana Önnu
prinsessu af Júgóslavíu. Hún var
svo falleg, hávaxin, grönn, dökk
eins og Tatari, en hún fussaði við
öllum biðlum og hataði handa-
vinnu. Ég ætla aldrei að giftast,
Dorca, var hún vön að segja við
mig. Nú er hún löngu farin eins
og allir aðrir, og ég sit hérna og
þvæli um löngu liðna tíma, sem
engum koma við. Yður hlýtur að
dauðleiðast vaðallinn á mér, þér
verðið aðfyrirgefa mér.“
Ég reyni að fá hana til að halda
áfram, en glampinn yfir fegurð
löngu liðinna ára er horfinn úr
augum hennar, hún er ófáanleg
til þess. Ég leyni vonbirgðum
minum og hugsa um, hvað það er
undarlegt að sitja við hlið
þessarar snjáðu barónessu í
Greyhound-áætlunarvagni og
hlusta á hana minnast vinkonu
FERÐAÞÁTTUR
EFTIR
JÓHÖNNU
ÞÓRIS-
DÓTTUR
Fyrri
hluti
Stræti heilagrar Katrfnar, aðalverzlunargata Montreal.
sambandi. Ég þýði bréfið fyrir
embættismanninn, sem lætur sér
nægja loforð kaupmannsins fyrir
þvf, að annast rekstur og uppi-
hald barónessunnar í Montreal.
Titillinn hefur sýnilega lítil sem
engin áhrif á hann. Kannski er
það af því, að það þekkist enginn
stéttarmismunur í Kanada,
kannski af því, að það er erfitt að
trúa á barónessu, sem ferðast með
Greyhound. Það síðarnefnda sýn-
ir mér enn einu sinni, hversu
öxlum. „Það er bara svoleiðis." Ég
vona innilega, að Ameríka hafi vit
á að taka svona nýtum þjóðfélags-
þegni opnum örmum, nú á tímum
þjóðfélagslegrar upplausnar,
Vatnahliða og annarra óefna.
Eítir að hafa fer.gið bleikan
miða frá einum embættismanni,
afhent hann öðrum, og fengið
grænan miða í staðinn, virðist ég
nokkurn veginn komin á græna
grein, hvað Kanadamenn snertir.
En ég hrósa sigri of snemma, ég á
styrjöld, og er sannfærður um, að
skuldinni verði skellt á hann.
„Þú segist kosta þig sjálf,“ segir
hann þungbúinn. „Áttu nokkrt
peninga?"
Ég hef heyrt þessa spurningu
áður, og kemst við vegna þess að
umhyggja Bandaríkjamanna fyrir
mér, bláókunnugri mann-
eskjunni, skuli ná bæði inn
og út úr landi. Loks fæ ég blessun
hans til að halda áfram, enda er
áætlunarbíllinn farinn að bíða og
farþegar orðnir óþolinmóðir. Ég
lofa að láta ekki sjá mig aftur á
landamærunum án tilheyrandi
fylgiskjala. Ekkjan flýtir sér að
segja mér frá börnum sinum,
enda ætlar hún út í Pittsburg,
sem er fyrsti viðkomustaður eftir
landamærin. Þar býr sonur henn-
ar f gamalli hlöðu ásamt fleiri
sérsinnuðum, ekki einu sinni
rennandi vatn fyrir hendi, enda
kveðst ekkjan ekki ætla að gista
þar, fái hún og máttarvöldin ein-
hverju um ráðið. Dóttir hennar er
nýlögð af stað í þriggja ára hnatt-
siglingu á seglbáti ásamt eigin-
manni, 6 mánaða gamalli dóttur
og mági. Ekkjan býst ekki við, að
þau komi lifandi til baka, en
hefur þó fengið loforð frá Ladys
Journal um að birta myndir og
frásagnir af förinni, ef svo skyldi
aðrir börn. „Ég hef svo oft séð
svona sjónarspil, eins og þér
kallið það, snúast upp í baráttu
upp á líf og dauða."
Ég þegi við, og hún leggur
höndina á öxl mér. „Ég á dálítið
erfitt með að taka hlutunum
núna, ég missti einkason minn
fyrir tveimur mánuðum, núna er
ég alein.“ Ég fer hjá mér, eins og
sannur Norðurlandabúi gerir,
þegar hann stendur óvænt
frammi fyrir nakinni sorg blá-
ókunnugra, og tauta nokkur inni-
haldslaus samúðarorð. Hún tekur
mynd upp úr veskinu sínu, tárin
renna niður hrukkóttar kinnarn-
ar. Hún ýtir myndinni að mér.
„Hjartað bilaði, hann var ekki
nema 46 ára gamall. Það hefði
verið nær að kippa mínu úr sam-
bandi, svona gamalt skar hefur
sinnar, kvenréttindakonunnar
fögru, Önnu prinsessu af
Júgóslaviu. Mér verður allt í einu
þungt fyrir brjósti, mikið er
tíminn grimmúðlegt fyrirbæri.
Því miður er ég líka ákaflega illa
að mér í evrópsku kóngafólki,
bæði fyrr og síðar, en ég þori ekki
að spyrja, hvar Anna prinsessa
komi þar við sögu.
Nú blasir Montreal við augum,
svo evrópsk og heímilisleg miðað
við borgir nágrannalandsins. Ég
hef orð á því við barnónessuna.
„Æi, þegar maður er kominn á
minn aldur, óskar maður þess
bara að fá að vera heima, hvar svo
sem það nú er,“ svarar hún, og
röddin ber vitni um langvarandi
heimilisleysi. Við ökum inn í
borgina, eftir því sem nær dregur
Framhald á bls. 24.