Morgunblaðið - 06.03.1974, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1974
19
Citrus-ávextimir innihalda mikið
C-vítamín og fáar hitaeiningar
Appelsinur, mandarínur,
klementínur, sítrónur, grape-
ávextir, lime-ávextir — allar
þessar tegundir ávaxta tilheyra
sömu ætt, citrus-ávextinum.
Allir hafa þeir það sameigin-
legt að innihalda mikið af C-
vítamíni og lítið af hitaeining-
um.
Margar tegundir eru til af
þessum ávöxtum, en flestir eru
verkst epli“. í byrjun 15. aldar
var farið að rækta appelsínu-
tréð í Suður-Evrópu, og nú eru
appelsinur ræktaðar í öllum
Miðjarðarhafslöndunum, i
Austurlöndum, Suður-Amer-
íku, Flórida, Ástralíu, Afríku
og Vestur-Indíum. Mikið er
flutt inn af appelsinum til ís-
lands, aðallega frá ísrael og
Spáni.
unnin olía, sem notuð er í ilm-
vötn og líkjöra.
Mandarínan er miklu minni
en appelsinan, með mikið af
steinum.
Klementínan er steinlaus.
Nafnið fékk hún af Frakkanum
Clément, sem fyrstur ræktaði
ávöxtinn árið 1902.
Sítrönan er þekkt i Evrópu
frá 13. öld, en það voru Ara-
fáanlegir hér á landi mestan
hluta ársins. Aðrar tegundirnar
eru sjaldgæfari og við höfum
aðeins heyrt þeirra getið í sam-
bandi við ilmvötn, sápur eða
líkjöra.
Appelsínan. Af þeim eru til
margar tegundir. Sú þekktasta
er jaffa, með þykkum berki, frá
ísrael, og navel, oft með lítilli
aukaappelsinu áfastri.
Appelsínutréð kom upphaf-
lega frá Kína, orðið þýðir „kín-
EF franskir tízkufrömuðir fá
yfirhöndina í tízkunni í vor,
verðum við allar skreyttar
myndum úr (þróttaheiminum.
Hér gefur að líta eina slíka
bómullar blússu, sem skreytt
er með myndum úr baseball-
leik. Það er eins konar velour-
efni, líkt og flauel, teygjanlegt
og líkist handklæðaefni. Þetta
efni nýtur mikilla vinsælda og
á án efa eftir að sjást mikið hér
á landi í sumar.
Blóðappelsínan er sérstakt
afbrigði, eins pompelmussen,
sem getur orðið mjög stór, allt
að 2—3 kg að þyngd og yfir 20
sm í þvermál. Hýðið er notað í
súkkat og líkjör.
Pomerans er grænn ávöxtur
fyrstfen verður rauður, beizkur
börkur og súr ávöxtur.Hýðið er
notað í marmelaði og likjör
(Curacao-líkjör).
Bergamotten er afbrigði frá
Suður-Evrópu, úr hýðinu er
barnir, sem fyrstir ræktuðu
hana í Persiu og Palestínu.
Lime-ávöxturinn er afbrigði
af sítrónu, lítill, grær.n á lit, og
hefur mjög sterkt bragð. Hann
var ræktaður í Austur-Indíum,
Egyptalandi, Mexíkó og Flór-
ida.
Cedrat, ávöxtur cedrattrés-
ins, þekktur í ekta súkkati þar
sem hýðið er lagt í saltvatn og
síðan í sykurlög.
Ávöxtur C-vítamín 10Cg Hitaeiningar 100 g
Appelsína 50 mg 45
Klementína 30 mg 40
Mandarína 30 mg 40
Grape-aldin 40 mg 40
Sítróna 50 mg 40
Þorsteinn Guðjónsson: O r • /» r • •
---------- bymr fra oðrum
hnöttum - og heimsóknirþaðan
Arið 1949 dreymdi mig draum,
sem varð mér mikilsverður áfangi
á þeirri leið að átta mig á eðli
drauma, en sú viðleitni min hafði
vaknað við að lesa rit islenzks
vísindamanns um þau efni, dr.
Helga Pjeturss. Margir héldu, að
þau rit væru trúarlegs eðlis, og
fékk ég að heyra það þá og lengi
síðan, að nú væri ég orðinn trúað-
ur, úr því að ég væri farinn að
leggja stund á þessi rit. En ég leit
dálítið öðruvísi á það mál og hélt
mig við það, sem mér hafði sjálf-
um skilizt, og hef ég jafnan síðan
talið mér til gildis að láta ekki
hrekja mig af þeirri leið, sem mér
virtist þarna vera hin rétta. — En
draumurinn var á þá leið, að mér
þótti ég vera staddur uppi við
Öskjuhlíð, (sem þá var líklega
mikilsverðari staður í hugum
Reykvíkinga en nú er) og horfa
til himins, og var þetta allólíkt
því, sem nokkurn tíma hefur
verið að sjá af þeirri Öskjuhlíð,
sem er. Himinninn var þéttsettur
þúsundum stjarna, sem blikuðu
miklu skærar en jafnvel þær, sem
allra bjartastar eru á himni vor-
um, eins og til dæmis Siríus og
Vega. Þessu fylgdi einhver sú
gleðitilfinning, sem ekki mun
vera auðvelt að lýsa, og við þetta
vaknaði ég og þóttist reynslunni
rikari og þar með nokkru fróðari.
Ég þóttist skilja, að sýn mín í
draumnum hefði verið tilkomin
fyrir samband við draumgjafa,
verið nokkuð, sem raunverulega
bar fyrir einhvern íbúa fjarlægs
sólkerfis, þar sem stjörnur skína
bjartar en hér. Þessi ályktun mín
var rétt, eins og siðar ^ndi sig, en
þó leið meir en hálft annað ár
þangað til ég fékk fullan skilning
á því, sem þarna var um að ræða.
Var það við að lesa stjörnufræði-
bók eftir Fred Hoyle, sem þá var
nýþýdd áfslenzku. Þar sagði Fred
Hoyle frá því, að til væru stjörnu-
þyrpingar innan Vetrarbrautar
og umhverfis hana, þar sem
sólimar hnöppuðust saman miklu
þéttar en á þvi geimsvæði, sem er
hér umhverfis. Og hann lét þess
getið, sá ágæti maður Fred Hoyle,
að væri maður staddur á reiki-
stjörnu, sem fylgdi einhverri af
þessum sóium hinnar þéttu þyrp-
ingar, þá væri þaðan að sjá svo
bjartan stjörnuhimin, að meir en
þúsund stjörnur skærari en
Sirius skinu þar. Var þetta ekki
alllítil uppörvun fyrir mig, að at-
hugun, sem ég hafði gert í
draumi, skyldi fá fulla stað-
festingu af stjarnfræðilegri
þekkingu, sem mér var ókunnugt
um, þegar mig dreymdi draum-
inn. Þótti mér þettamikil sönnun
þess, að draumaathuganir væri
nokkuð, sem byggjandi væri á, ef
þær á annað borð væru tengdar
þeirri þekkingarundirstöðu, sem
lögð hefur verið.
Rúmum tuttugu árum síðar
sagði mér maður, sem þá hafði
nýlega kynnzt kenningu Nýals, að
sig hefði dreymt einmitt samskon-
ar draum og þann, sem hér var
lýst. Hafði það gengið nokkuð likt
til og um minn dram, að mannin-
um var það strax nokkurn veginn
ljóst, en ekki að fullu, hvers eðlis
stjörnusýnin var. En nokkru síðar
las hann bókina eftir Hoyle og
skildi þá til hlítar, hvers eðlis
þetta var. Þótti okkur báðum
þetta töluvert merkilegt, að
„sagan endurtók sig“ á þennan
hátt. En vitanlega var það ekki
sami draumurinn, sem okkur
dreymdi, heldur fékk hann
samband við einhvern draum-
gjafa, líklega í sömu stjörnu-
þyrpingu, svona löngu siðar. Var
þá vitanlega enn hið sama að sjá
þar, á þeim slóðum, og verið hafði
áratugum áður. En sagan er ekki
öll sögð með þessu. Dreymt hefur
mann, héðan af jörð, i þetta sama
stjörnuhverfi (eða annað sams
konar, sem er þó ólíklegra) og
lýst greinilega sams konar sýn og
þeirri, sem fyrir okkur bar.löngu
áður en við kunnum frá þeirri
reynslu að segja. Dreymandinn
var enginn annar en Helgi
Pjeturss, ogsagði hann frá þessu i
grein, sem hét Fróðlegt lof og
maklegt, og birtist í Visi 21. nóv.
1939, en um þetta vissi ég ekkert
fyrr en nú um áramótin síðustu.
Helgi Pjeturss segir þannig frá (í
upphafi greinar sinnar):
„Mig dreymdi, að ég stæði úti
vetrarkvöld og virti fyrir mér
himininn. Stjörnubjart var, og að
visu svo, að langt bar af þvi, sem
ég hefi nokkru sinni í vöku séð.
Fjölda af stjörnum var að sjá, sem
skinu stórum bjartar en jafnvel
hin silfurblikandi Venus, og ekki
einungis bjartar, heldur á nokkuð
annan og einkennilega unaðs-
legan hátt. Eg vaknaði brátt og
fór að hugleiða þennan svo óvana-
lega góða draum, og til hverra
stilliáhrifa hann mundi vera að
rekja.Minntistég þá þess, að ég
hafði daginn áður átt nokkuð
rækilegt samtal við hinn unga
visindamann dr. Trausta Einars-
son, sem tekið hefur doktorspróf i
stjörnufræði við þýzkan háskóla
og einnig lagt stund á jarðfræði.
Kom mér i hug, að i augum
þeirra, sem kunnugt væri um
náttúrulögmál það sem ég hefi
fundið og nefnt stillilögmálið
(the biodynamical law of
determinants), mundi það vera
meir en lítið lof um hinn unga
visindamann, ef ég segði frá
draumi þessum. En ég hefi oft,
þegar ég hefi getað komið því við,
skrifað eitthvað um unga og byrj-
andi náttúrufræðinga — og þó
raunar fleiri — sem þeim gæti að
liði orðið."
Þessir þrir draumar, dreymdir
á árabilinu frá 1939—1972, eru
býsna merkilegir, ef menn reyna
að skilja þá. Þeir eru hver öðrum
óháðir, þvi að hvorugur hinna
siðari dreymenda veit af hinum
fyrri, þegar hann dreymir. Og þó
bera þeir allirmeð sér sams konar
stjarnfræðilega vitneskju og
sanna þar með uppruna sinn.
Þegar það er sannað, að slíkt lif-
samband milli stjarna sem
draumarnir bera vott um á sér
stað í svefni, og að hver maður er
í rauninni sendi- og viðtæki líf-
magns, þá verður einnig auðvelt
að skilja, hvernig fyrirbæri eins
og þau, sem nefnd hafa verið
„fljúgandi diskar", hafa getað
orðið til. „Diskarnir" eru lif-
magnsfyrirbæri, sem myndast á
lífaflsvæði jarðarinnar. „Disk-
urinn", sem sást úti fyrir Aust-
fjörðum 24. maí f fyrra, — sem
einhver hélt, að verið hefði loft-
belgur, en aðrir njósnatæki (!)
var einmitt þess konar fyrir-
brigði, og sáu hann hundruð
manna á Austurlandi. Annar var
yfir Vestmannaeyjum sama dag,
og kvikmyndaðist hann í hálftima
samfleytt á sjálfvirka myndavél
frá Raunvisindastofnun. sem höfð
var til að fylgjast með gosinu, og
er þetta eitthvert öruggasta dæmi
um „fljúgandi disk“, sem um get-
ur í vísindasögunni. Menn þurfa
ekki að láta sér neitt bregða, þótt
„diskarnir“ séu settir í samband
viðvisindi ogþekkingu þvi að það
gera nú ýmis virtustu vísinda-
tímarit á Vesturlöndum. Og Carl
Sagan stjörnufræðiprófessor i
Bandarikjunum segir, að hugsun-
in um lengra komna ibúa annarra
stjarna sé nú orðin rótföst i
visindum hér á jörð. Sjá einnig
söguna um Jónatan Livingston
Máv, sem er að visu skáldsaga, en
svo ágætlega heimspekileg skáld-
saga, að „allur israelslýður er
kominn á stjá" út af henni, þar
með taldir ónefndir reykviskir
revíuhöfundar, sem langar til að
láta sin að einhverju getið.
„Diskana" yfir Austfjörðum og
Vestmannaeyjum þann 24. mai —
en þeir birtust á sömu stupdu og
Anthony Brooke fyrrurn þjóð-
höfðingi var að segja íslenzkum
blaðamönnum frá fljúgandi disk-
um á Hótel Esju í Reykjavík — tel
ég langmerkilegasta viðburð
síðastliðins árs. Því að þeir voru:
raunveruleg og efnisleg heim-
sókn frá öðrum hnetti, sem
stjórnað var af stjörnubúum. Og
þeirkomu fram á filinu frá Raun-
vísindastofnun Iláskóla Islands.
Þorsteinn G uðjónsson.