Morgunblaðið - 18.08.1974, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. ÁGUST 1974
29
BRÚÐURIN SEIVi
HVARF
Eftir Mariu Lang
ÞýÖandi: Jóhanna Kristjónsdóttir
líta eftir í verzluninni. Jóakim
Kruse kom og spurði eftir unn-
ustu sinni og svo kom Dina
Richardsson æðandi en ég sagði,
að ég hefði alls ekki séð hana og
ég sá ekki, að mér bæri skylda til
að gefa þeim skýrslu. En Dina
varð aiveg æf og þá laug ég og
sagðist hafa setið frammi 1
geymslunni allan tfmann, því að
ég vildi slíta þessum samræðum
og losna við þau.
Hún varp öndinni þunglega
þegar hún hugsaði um þessa litlu
sakleysislegu lygi, sem hafði
dregið svo mikinn dilk á eftir sér.
— Ég varð alveg æf, þegar hún
heimtaði að fá að skoða íbúðina
mina. Það hefði svei mér komiö
vatn í munninn á mörgum, ef það
hefði frétzt, að Petren forstjóri
hefði húkt inni í eldhúsinu mínu.
En sem betur fer hafði hann
heyrt í þeim og læðzt út um bak-
dyrnar.
— Og yður datt samt ekki i hug
að breyta framburði yðar og segja
sannleikann, þegar í ljós kom, að
Anneli var horfin í alvöru og lög-
reglan kom í spilið.
Hún roðnaði.
— Sebastian varð svo skelkaður
yfir öllu þessu umstangi, sem
varð, þegar i ljós kom, að hún var
horfin og hann gat alls ekki sætt
sig við þá tilhugsun, að hann
flæktist i lögreglurannsókn og
einkalíf hans yrði bitbein fólks-
ins. Og hann er af einhverri merk-
ustu ættinni í bænum og ekki
nema skiljanlegt að honum sé
annt um mannorð sitt.
— Ég fæ ekki skilið, sagði
Christer þurrlega. — Hvernig
þetta góða mannorð hefði átt að
biða hnekki af því þótt hann væri
orðaður við yður, frú Falkman.
— Æ, þér hljótið nú að skilja
það. Maður i hans stöðu. Og svo
erum við nú engin unglömb. Og
auk þess er hann virkur i safn-
aðarlífinu. Og ótal margt fleira.
— Það, sem ég hef orðið áþreif-
anlega var við aftur á móti, sagði
Christer, eins og hann hefði ekki
lagt eyrun við þvi, sem hún hafði
sagt — er, að þið hafið af heldur
klénum ástæðum tafið lögreglu-
rannsókn og gert hana flóknari en
ella hefði þurft.
Enda þótt Christer hefði iðu-
lega staðið andspænis vitnum,
sem lugu upp i opið geðið á
honum, eða sögðu honum hálfan
sannleika, var hann gramur í
skapi og skömmu síðar lét hann
þessa gremju bitna óspart á
Sebastian, sem var nú hinn róleg-
asti og greinilega miklu blygð-
unarsamari en ástkonan vegna
sambands þeirra. Sebastian stað-
festi orð hennar, en kom að auki
með aðrar upplýsingar, sem höfðu
visst gildi. Það, sem hahn sagði,
, kom að vísu ekki beinlínis við
þeim atburðum, sem höfðu orðið
á föstudeginum — hann sór og
sárt við lagði, að hann hefði ekki
séð Anneli daginn þann, en aftur
á móti hefði hann séð dálítið nótt-
ina, sem hún var myrt. — Ég skal
segja þér rétt eins og var. Eg fór
ekki beint heim af hótelinu . . .
Ég ákvað að skreppa stund til
Fannyar . . . og húsið hennar er í
grenndinni . . .
Hann var niðurlútur og feiminn
eins og skólastrákur, sem óttast
ákúrur kennara síns. Christer
horfði kuldalega á hann.
— Og svo ákvaðstu að bregða
þér niður að vatninu, fyrst þú
varst nú á þessum slóðum?
— Já, einmitt. Ég hefði átt að
segja frá þessu i morgun, ég veit
það fullvel. En þá hefði ég þurft
að . . . segja alla söguna um
okkur Fanny . . . og . . . ég veit
þú skilur. Það var nú sem sagt
þannig, að þegár ég kom frá
Fanny var sólin komin upp og
veðrið var svo unaðslegt, að ég
gekk niður að vatninu. Báturinn
minn er bundinn við hlein rétt
hjá Sjávarbökkum og það sakar
ekki, að maður líti eftir honum
öðru hverju . . .
— Hvað var klukkan?
— Hún var hálf fjögur. Ég er
viss um það, vegna þess, að ég
hafði heyrt kirkjuklukkuna slá og
þá var ég einmitt að hugsa um að
það væri gott að það væri sunnu-
dagur og maður gæti fengið að
sofa út.
— Hálf fjögur, sagði Christer
hugsi. — Og ekkert lík að sjá?
— Það var enga sálu að sjá,
hvorki lífs né liðna. En skammt
frá flæðarmálinu sá ég hvíta
tösku . . .
— Var það taskan hennar
Anneli?
— Það vissi ég auðvitað ekki.
Það var ósköp venjuleg taska,
eins og allt kvenfólk hefur í eftir-
dragi. Ég hugsaði rétt si svona
með mér, hver hefði skilið tösk-
una eftir þarna og gekk nær og
gætti aðeins að töskunni.
— Og?
— Eg sá, að í henni var hvít
regnkápa. Og efst. . . lá stór lilju-
vöndur, vafinn inn í plastumbúð-
ir.
— Liljuvöndur?
Það lá við að Christer svelgdist
á orðinu. Og löngu eftir að
Sebastian var farinn sat hann f
þungum þönkum og teiknaði lilju-
blóm í minnisbók Leo Berggrens.
Þegar Svensson tilkynnti, að
Jóakim Kruse væri kominn, ýtti
hann blokkinni kæruleysislega til
hliðar og hallaði sér aftur í stóln-
um. Jóakim hagræddi sér og ein-
beitti sér að því um stund að
finna þægilegustu stellinguna.
Svo leit hann á lögregluforingj-
ann og brosti kaldhæðnislega.
— Ég verð að segja, að lög-
reglan er verulega athafnasöm,
sagði hann. — Ég hef nú hvorki
meira né. minna en verið yfir-
heyrður þrisvar sinnum og i hvert
skipti hef ég orðið að skýra frá
þeim fréttum, að ég heiti Jóakim
Perceval Lancelot Kruse, að ég sé
fæddur í Edinborg árið 1922, að
ég sé sænskur ríkisborgari og hafi
aldrei sætt ákæru eða refsingu.
VELVAKAIMDI
Velvakandi svarar I slma 10-100
kl. 1 0.30 — 11.30, frá mánudegi
til föstudags
0 Játningin
Að undanförnu hefur verið
sýnd stórmerk kvikmynd í Aust-
urbæjarbíói. Myndin er gerð I
Frakklandi og byggð á ævisögu
Arturs London, en hann var á
sínum tíma varautanrikisráð-
berra Tékkóslóvakiu. Embættis-
ferli hans lauk með þeim hætti,
að hann var handtekinn og dæmd-
ur i ævilangt fangelsi í Slansky-
réttarhöldunum, sem fram fóru i
Tékkóslóvakíu árið 1952.
I heimstyrjöldinni barðist
London með frönsku andspyrnu-
hreyfingunni, en sneri heim að
styrjöidinni lokinni og var þá
gerður að varautanrikisráðherra.
A árunum í kringum 1950 fóru
fram umfangsmiklar hreinsanir i
kommúnistaríkjunum, m.a. í
Tékkóslóvakíu, og voru Slansky-
réttarhöldin liður i þessari
hreinsun.
Meðal annars sem London var
gefið að sök, var að hafa' unnið
með heimsvaldasinnúnum og
stundað njósnir. Eftir að dómur
féll i máli hans, sat hann í
fangelsi til ársins 1956, en varþá
látinn laus og sneri þá til Frakk-
lands, en hann var giftur franskri
konu.
Hann dvaldist þar og hafði
hægt um sig allt til ársins 1968, en
þá var tekið að vora í tékkneskum
innanríkismálum, eins og mönn-
um mun i fersku minni. London
hafði þá ritað endurminningar
sinar, „L’Aveu“, eða „Játn-
inguna", og var ætlunin, að hún
kæmi út í Tékkóslóvakíu um þær
mundir, sem gengi Dubceks var
hvað mest.
En þá höfðu Varsjárbandalags-
rikin með Sovét i fararbroddi
fengið nóg af því óöryggi, sem
frjálslyndisstefna Dubceks olli
þeim, og innrásin í Tékkóslóvakiu
var gerð, þannig að ekkert varð að
útgáfu bókarinnar.
Skömmu síðar kom bókin svo út
i Frakklandi og siðar í flestum
löndum hins frjálsa heims, og
hefur hún viða orðið metsölubók.
„Játningin" kemur út hjá
Almenna bókafélaginu á þessu
ári.
0 Aðferðir við að fá
menn til að játa
á sig sakir,
þóknanlegar
ríkinu
I frásögn sinni rekur London
sögu Slansky-réttarhaldanna,
greinir frá aðferðum kommúnista
við að fá menn til að játa á sig þær
sakir, sem á þá eru bornar, og
lýsir fangelsisvistinni.
Þarna fæst greinargóð mynd af
því, hvernig réttarfari í kommún-
istaríkjunum er háttað og hvernig
réttarhöld, sem haldin eru undir
slíkum kringumstæðum, geta
aldrei orðið annað en fáránlegur
skripaleikur.
Með sinum sérstæðu en
árangursríku aðferðum tókst
þeim öflum, sem náð höfðu undir-
tökunum, að fá Artur London til
að játa á sig þær sakir, sem stefnt
var að, og var hann dæmdur i
ævilangt fangelsi, svo sem fyrr
segir.
0 Leikararnir
Kvikmyndin, sem gerð hefur
verið eftir þessari frásögn
London, er um tveggja áragömul,
og hefur hún hvarvetna hlotið
afbragðs dóma og mikla aðsókn.
Það vakti athygli á sínum tima,
að Yves Montand og Simone Sign-
oret tóku að sér aðalhlutverkin í
myndinni. Auk þess að vera
meðal beztu leikara Frakklands
hafa hjónin verið „vinstri sinnuð"
svo lengi, sem menn muna, og
hafa t.d. verið býsna iðin við að
setja nöfn sin á ýmis pólitisk
plögg vinstri manna í Frakklandi.
Það, að þau skyldu taka að sér
hlutverkin á myndinni, sem er ein
hárbeittasta gagnrýni á kommún-
ismann i seinni tið, þótti gefa
myndinni ótvirætt gildi, en hjón-
in hafa einatt þótt vönd að virð-
ingu sinni og hafa ekki tekið að
sér nema valin verkefni.
0 Sýnd á óheppi-
legum tíma
Þetta var nú um myndina. En
það er einn stórfelldur galli á gjöf
Njarðar, sem sé sá, að nú gefst
Reykvíkingum ekki lengur kostur
á að sjá þessa merku mynd.
Á fimmtudaginn var var
nokkuð um það, að fólk hringdi
hingað á ritstjórnina og lýsti
óánægju sinni með, að sýningum
á myndinni skyldi hafa verið
hætt, án þess að gert væri viðvart,
en eins og kunnugt er, hefur það
verið nokkurs konar hefð. að
þegar líður að lokum sýninga á
myndum i kvikmyndahúsum,
hefur þess jafnan verið getið i
auglýsingu áður.
Við höfðum þvi samband við
Árna Kristjánsson í Austurbæjar-
biói og inntum hann eftir því,
hvort myndin yrði ekki endur-
sýnd.
Hann sagði, að aðsókn að mynd-
inni hefði verið mjög dræm, og á
síðustu sýningu hefðu ekki verið
nema um eitt hundrað manns,
þannig að hann hefði ekki séð sér
fært að sýna myndina lengur.
Þó gæti verið, að hún yrði sýnd
einn eða tvo daga næsta vetur, og
þá er eins gott fyrir þá, sem ætla
að sjá myndina, að ugga að sér i
tíma.
0 Árminningar
Sigríður Guðmundsdóttir
hringdi vegna skrifa um fram-
haldssögur i útvarpinu um
daginn.
Hún sagðist vera stórhneyksluð
á þeirri skoðun, sem þar kom
fram, en hallað var á sögu, sem
lesin er I útvarpið um þessar
mundir, „Arminningar”. Sigríður
sagði, að sér þætti þessi tiltekna
saga ein sú alskemmtilegasta, sem
lesin hefði verið upp í útvarp, og
meira að segja þætti sér hún
skemmtilegri en Bör Börson, sem
hún hefði heyrt á sínum tima.
Auðvitað er þetta einmitt eins
og vera ber. Smekkur fólks hlýtur
alltaf að verða misjafn, og það
sem einum fellur vel í geð, fellur
öðrum miður.
S3? S\G6A V/GG* É
\//k/MA\l ^T/V V</ )R ! I
— Minning
Framhald af hls. 23
þessar línur og ekki til þekkja
munu að sjálfsögðu halda að þessi
kona, sem ég lýsi svo, hafi hlotið
að vera klúr og tröll að vexti. En
þvi fór fjarri. Sölla var meðalhá,
fíngerð, handnett og fótasmá,
með kvenlega umgjörð og bjó yfir
þeim þokka, sem hlaut að vekja
aðáun. Arið 1928 gengur Sölla í
hjónaband með eftirlifandi
manni sínum, Pétri Björnssyni,
ættuðum úr Fljótum. Foreldrar
hans voru Dórotea Jóelsdóttir og
Björn Pétursson, búandi að Stóru-
Þverá. Björn faðir hans var lands-
þekktur bragsnillingur, gáfaður
og gæðadrengur eins og bæði þau
hjón. Pétur býr lfka yfir góðum
gáfum, glæsimenni á sfnum betri
árum,gæðadrengur og stóð traust-
an vörð um konu sina og heimili
og latti hana aldrei til kærleiks-
verka.
Sölla tekur við sinni föðurleifð
og þar byrja þau sinn fyrsta bú-
skap. Það má geta þess, að þrem-
ur árum áður kemur Pétur frá
Ameríku og hafði verið þar í f jög-
ur og hálft ár hjá foreldrum sín-
um og systkinum, sem fluttust
þangað vestur laust eftir aldamót
og skildu hann eftir aðeins 13
vikna gamlan hjá afa hans og
ömmu. Sveitungarnir slógu þvi
föstu að Sölla hefði verið I festum
meðan Pétur var fyrir vestan.
Ekki veit ég um sönnur á því, en
það vissi ég sem heimamaður, að
ekki var heimasætan i bónda-
hraki þann tima fremur en ann-
an, hefði hún kosið. Eftir fimm
ára búskap bregður Sölla á það
ráð að fara til Reykjavíkur og
læra ljósmóðurfræði og er þar i
eitt ár. Að því námi loknu er hún
skipuð ljósmóðir í Fellshreppi og
Vestur-Fljótum. Og gegnir því
starfi með mikilli prýði í 18 ár,
eða þar til að þau flytjast af svæð-
inu. Þar hefur Sölla að sjálfsögðu
verið á réttri hillu, fengið útrás
við að hjálpa og likna, breiða sig
út yfir þá, sem voru hjálparvana.
Eftir að þau hafa búið f 23 ár,
flytjast þau til Reykjavíkur. Ekki
mun það hafa verið sársaukalaust
að skilja við vinafólkið, skepnurn-
ar og sveitina, þvl að öllu þessu
voru þau nákunn og samgróin.
Þegar til Reykjavíkur kemur, var
um margt að velja fyrir svo fjöl-
hæfar manneskjur og mikið var
starfað. Siðari árin stundaði Pét-
ur veitingastörf þar til að hann
missti heilsuna fyrir sex árum og
Sölla vann mörg ár á Elliheimil-
inu Grund við góðan orðstir.
Aldrei féll henni verk úr hendi og
mátti með ólíkindum vera hvað
miklu hún kom í verk. Hún setti
upp púða, saumaði út og bjó til
alls konar listmuni og bar það
handbragð henni glöggt vitni um
smekkvísi og fegurðarskyn.
Margt af þessu gaf hún vinum
sínum, meðal annars mér og prýð-
ir það mitt heimili.
Þau hjón eignuðust 2 syni, sem
báðir eru kvæntir og búsettir i
Reykjavik, auk þess taka þau
fjögur fósturbörn, sem voru
meira og minna á þeirra vegum
og tveir drengir af þeim i reifum.
Annar þeirra sagði mér eitt sinn:
„Ég vissi, að ég var þeim ekkert
skyldur, en þó var það svo, að ég
var alltaf eins og einn af þeirra
sonum.“ Þetta og margt ótalið ber
báðum þeim hjónum ókrækt vitni
um drenglyndi og hjartahlýju.
Margs er að minnast á kveðju-
stund og margir vildu fylgja
Sölvínu Konráðsdóttur síðasta
spölinn, sem annars ekki geta,
bæði vegna veikinda og fjarlægð-
ar. Systur mínar biðja fyrir hjart-
næmar kveðjur, fyrr og síðar,
sömuleiðis biðjum við heima
eiginmanni hennar, sonum, syst-
ur og fósturbörnum guðs blessun
ar á þessari viðkvæmu stund.
Ég er ekki hræddur um sálar
heill frænku minnar, því að ég
veit, að hjartahlýjan, gjafmildin
og kærleiksverkin hljóta að
gnæfa eins og lýsandi viti yfir
mannanna verk. Sölla mln, það
er min ósk, að hið endurfæðandi
afl, sem ekkert mannlegt auga
sér, glæði nýtt líf i sálu þinni, sem
vari að eilífu.
Hafnarfirði 14.8.
Bjarni M. Jónsson.