Morgunblaðið - 28.09.1974, Síða 12

\ 2 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. SEPTEMBER 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjorn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10 1 00.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlancfs.
í lausasolu 35,00.kr eintakið.
Ríkisstjórnir Is-
lands og Banda-
ríkjanna hafa nú gert með
sér samkomulag um breyt-
ingar á framkvæmd varn-
arsamningsins frá 1951.
Með samkomulagi þessu er
eytt þeirri óvissu, sem ríkt
hefur í varnar- og öryggis-
málum landsins í full þrjú
ár. Engar breytingar eru
gerðar á varnarsamningn-
um sjálfum, og varnir
landsins verða tryggðar á
sama hátt og verið hefur.
Samkomulagið tryggir
ennfremur, að varnarliðið
mun áfram gegna sama
hlutverki og fram til þessa
í sameiginlegum varnar-
viðbúnaði Atlantshafs-
ríkjanna.
Þær breytingar á fram-
kvæmd varnarsamnings-
ins, sem nú hefur verið
samið um, eru í samræmi
við og í beinu framhaldi af
stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar, sem forsæt-
isráðherra flutti á Alþingi
29. ágúst sl. Helztu breyt-
ingar eru þær, að fækkað
verður í varnarliðinu um
400 manns. Nú eru um
3300 manns í varnarliðinu,
en verða um 2900, þegar
það kemur til fram-
kvæmda. Fækkun þessi
verður fyrst og fremst í
hópi þeirra Bandaríkja-
manna, er vinna við radar-
stöðvar. Ráðgert er, að ís-
lendingar taki við þeim
störfum að einhverju leyti,
en ljóst er, að nokkurn
tíma mun taka að fá mann-
afla til þeirra starfa. Þjálf-
un íslenzkra starfsmanna
við radarstöðvarnar mun
einnig taka sinn tíma.
Allir bandarískir varnar-
liðsmenn eiga nú að verða
búsettir innan flugvallar-
svæðisins í Keflavík. Áður
en af því getur orðið þarf
að auka þar húsakost all-
verulega. Þá hefur verið
samið um það mikilvæga
atriði, að aðskilja almenna
flugið frá varnarstarfsem-
inni á flugvellinum. Einn
stærsti þátturinn í þessari
breytingu er bygging nýrr-
ar flugstöðvar. I tíð við-
reisnarstjórnarinnar var
byrjað að vinna að breyt-
ingu af þessu tagi og undir-
búningur var hafinn að
flugstöðvarbyggingu.
Rikisstjórn Geirs Hall-
grímssonar hefur nú
tryggt framgang þessa þýð-
ingarmikla máls.
Með þessu samkomulagi
hafa verið gerðar eðlilegar
og nauðsynlegar breyting-
ar á framkvæmd varnar-
samningsins. Öllum er ljóst
að meðan óhjákvæmilegt
er að hafa hér varnarlið, er
mikilvægt og raunar mjög
brýnt að gera þær breyt-
ingar þar á, sem nýjar að-
stæður hafa í för með sér.
Ljóst er, að mikilvægi
þessa samkomulags felst
fyrst og fremst í því, að
öryggi landsins er tryggt
og þar með þátttaka okkar í
sameiginlegum vörnum
Atlantshafsbandalagsþjóð-
anna. Um leið er úr sög-
unni sú óvissa, sem ríkt
hefur í þessum efnum, því
að tekið hefur verið af
skarið í þeim miklum þræt-
um, er um þau hafa staðið.
Niðurstaðan er í fullu sam-
ræmi við vilja mikils meiri-
hluta þjóðarinnar, eins og
hann kom fram í undir-
skriftarsöfnun Varins
lands og alþingiskosning-
unum sl. sumar.
Samkomulagið bindur
einnig enda á þá endur-
skoðun varnarsamningsins
við Bandaríkin, sem vinstri
stjórnin hóf í júní 1973. Þá
var krafizt endurskoðunar
varnarsamningsins sam-
kvæmt ákvæðum í 7. gr.
hans. Sú krafa hafði í för
með sér, að unnt var að sex
mánuðum liðnum eða frá
25. desember 1973 að segja
varnarsamningnum upp
með 12 mánaða fyrirvara.
Með samkomulaginu, sem
nú hefur verið gert, er
þessi endurskoðun sam-
kvæmt 7. grein varnar-
samningsins úr sögunni og
varnarsamningnum verður
ekki sagt upp að svo búnu.
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, segir í við-
tali við Morgunblaðið í
gær, að hér sé um að ræða
samkomulag við Banda-
ríkjamenn í samræmi við
stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar í varnar- og
öryggismálum. Felld sé
niður endurskoðun á varn-
arsamningnum sjálfum og
í því felist, að honum verði
ekki sagt upp, þar sem þær
breytingar á varnarvið-
búnaði á Islandi, sem
stefnuyfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar miði að, rúm-
ist innan óbreytts varnar-
samnings.
Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra, sagði einnig
í viðtali við Morgunblaðið í
gær, að samkomulag þetta
þýddi, að unnið yrði að
breytingum á tilhögun
varna á íslandi samkvæmt
varnarsamningnum frá
1951 og nauðsynlegar
breytingar yrðu gerðar
innan ramma hans. Utan-
ríkisráðherra sagðist vera
ánægður með árangur við-
ræðnanna og væri sam-
komulag þetta í samræmi
við stjórnarstefnuna.
Þrátt fyrir það sam-
komulag, sem nú hefur
verið gert, er enn eftir að
taka ákvarðanir um ein-
staka þætti við fram-
kvæmd þess. Ráðgert er, að
sérstakar viðræður fari
fram um þau efni á næst-
unni. Því ber að fagna, að
rikisstjórnin skuli hafa
markað ákveðna og skýra
stefnu í varnarmálunum
og nú þegar náð samkomu-
lagi um eðlilegar breyting-
ar á framkvæmd varnanna,
án þess að skerða nauðsyn-
legan varnarviðbúnað.
ÓVISSU í
VARNARMÁLUM LOKIÐ
Kommúnistar í
Evrópu sækja á
Eftir
Victor Zorza
Marchais, foringi franskra
kommúnista
PARÍS — Kommúnistar eru í
sókn um alla Suður-Evrópu, en
þeir sækja ekki út I götuvirki
byltingarinnar heldur í ráð-
herrastóla samsteypustjórna
sem gætu veitt þeim valdaað-
stöðu á breiðu belti við Mið-
jarðarhaf er teygir sig frá
Grikklandi um Italíu. Frakk-
land og Spán til Portúgals.
Fall einræðísstjórnanna
hefur þegar fært kommúnist-
um mikilvægt hlutverk í portú-
gölsku samsteypustjórninni og
gæti fært þeim hlutverk í
Grikklandi þar sem flokkurinn
er að koma upp á yfirborðið. Á
Spáni hafa fyrirsjáanleg enda-
lok Franco-stjórnarinnar gert
það að verkum að kommúnistar
tækju fegins hendi tækifæri
sem þeir gætu fengið til þess að
komast í samsteypustjórn.
í Frakklandi halda kommún-
istar „aukaþing" í næsta mán-
uði til þess að sýna sig í nýju
ljósi þannig að þeir geti breytt
fylgi þeirra 49% kjósenda sem
bandalag sósíalista og komm-
únista vann á sitt band í síðustu
kosningum, í meirihlutafylgi f
næstu kosningum.
Á ítalíu eru kommúnistar
farnir að tala þannig að engu er
líkara en þeir vilji komast að
samkomulagi við stjórnina í
Washington til þess að fullvissa
hana um að þeir muni á engan
hátt skaða samheldnina f
NATO ef í staðinn fæst þegj-
andi samþykki fyrir því að
kommúnistar taki þátt í sam-
steypustjórn.
Baksvið sóknar kommúnista f
valdastólana í öllum þessum
löndum er meira rótleysi f þjóð-
félagsmálum og stjórnmálum
en þekkzt hefur í Evrópu í lang-
an tíma. Nærtækasta hliðstæð-
an eru eftirköst síðari heims-
styrjaldarinnar þegar kommún-
istar komust raunar í ríkis-
stjórn í Frakklandi og á Ítalíu
— og komu af stað borgara-
styrjöld í Grikklandi. Nú verð
ur stjórnmálakerfið að þola
nýtt álag sem gæti leitt til upp-
stokkunar aflanna innan þess
vegna eyðandi áhrifa verð
bólgu, skipulagsgalla sem orku-
kreppan hefur leitt í ljós og
áhrifa frá ólgu verkamanna og
erfiðleikum af völdum greiðslu-
halla.
Hugsanleg áhrif þessa á
valdajafnvægið í Evrópu og
heiminum vekur talsverðan
ugg herfræðinga. Eitt af þvf
sem þeir óttast er að þátttaka
kommúnista í rfkisstjórnum á
Miðjarðarhafsbeltinu gæti
svipt Bandaríkjamenn afnotum
af þeim herstöðvum sem þeir
hafa og þeirri yfirburðaaðstöðu
sem þeir njóta í þessum heims-
hluta. Polariskafbátarnir, bún-
ir eldflaugum sem er miðað á
ýmis lykilskotmörk í Sovétrfkj-
unum, og 6. flotinn, sem heldur
Rússum í skefj.um í Miðaustur-
löndum, gætu misst það svig-
rúm sem nú er til staðar.
En blíðuhót ítalskra komm-
únista gefa til kynna að forðast
mætti slíkar breytingar. Sá vilji
þeirra, sem þeir láta nú f ljós,
að „starfa innan ramma tiltek-
ins alþjóðlegs, landfræðilegs og
stjórnmálalegs veruleika"
virðist tákna að þeir mundu
ekki aðeins sætta sig við aðild
Italíu að NATO heldur sam-
þykkja þau herfræðilegu og
pólitísku markmið sem henni
fylgja.
En þetta virðist aðeins tákna
þetta. Það sem þeir gefa f skyn
hefur vakið nokkurn áhuga í
erlendum höfuðborgum eins og
til var ætlazt, en ítalskir komm-
únistar verða að finna leið til
þess að tjá hugsanir sínar skýr-
ar og veita einhverja fullvissu
um að þeir muni í raun og veru
starfa f samsteypustjórn á þann
hátt sem þeir gefa í skyn að
þeir mundu gera. Annars tekur
enginn verulegt mark á þeim.
Það er leiðinlegt því að það
loforð ítalskra kommúnista,
sem felst í yfirlýsingum þeirra,
að vinna að því að koma aftur á
stjórnmálajafnvægi gæti orðið
afar mikilvægt fyrir Evrópu á
þeim erfiðu tímum sem fara í
hönd.
Aðstæður eru ólíkar f hinum
fimm löndum Miðjarðarhafs-
beltisins, en þátttaka ítalskra
kommúnista í árangursrfkri
ríkisstjórn sem stefndi að inn-
anlandsumbótum og ynni að
hægfara breytingum á er-
lendum bandalögum mundi
sýna hinum kommúnistaflokk-
unum hvað hægt er að gera.
Franski kommúnistaflokkur-
inn hefur lengi haft fmugust á
hinum ftölsku félögum sínum
og hentistefnusjónarmiðum
þeirra, en hann hefur smátt og
smátt breytt mörgum stefnu-
málum sínum f samræmi við
það sem Italirnir hafa áður
kannað. Drög að stefnuskrá
franska flokksþingsins f næsta
mánuði sýna þetta rækilega.
En kommúnistaflokkar
Vestur-Evrópu reyna að fjar-
lægjast hina sovézku fyrirmynd
að sósíalisma og þannig eru
þeir að ávinna sér vaxandi virð-
ingu f augum kjósenda.
Moskvumennirnir hafa sakað
spænska kommúnistaflokkinn
um að leita að óháðum evrópsk-
um valkosti á þá lund að vest-
rænir kommúnistaflokkar slíti
tengslin við Sovétríkin og
bandalagsrfki þeirra. Spánverj-
arnir svöruðu því til að þeir
notuðu aðeins formúlu sem
ítalir aðhylltust og nokkrir
aðrir evrópskir kommúnista-
flokkar hefðu samþykkt á þingi
sínu í Bríissel fyrr á þessu ári.
Horfur á þátttöku i sam-
steypustjórnum veldur því að
kommúnistaflokkar á Mið-
jarðarhafsbeltinu einbeita sér
að kostum og ábyrgð — póli-
tísks valds. Þeir eru að gera sér
grein fyrir þörfinni á póli-
tískum bandalögum sem yrðu
bæði varanleg og trúverðug, og
það táknar að þeir verða að
hagræða stefnu sinni til sam-
ræmis við það sem bandamenn
þeirra og kjósendur í löndum
þeirra gætu sætt sig við hana.
Sólarmerki benda til þess að
þessari hagræðingu miði óð-
fluga áfram, að vfsu mismun-
andi ört eftir því hvaða land á í
hlut, og að þess verði ekki langt
að bíða að hún uppskeri sín
laun.