Morgunblaðið - 04.10.1974, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1974
16
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,-
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar'Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. simi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuði innanlands.
Í lausasölu 35,00 kc, eintakið.
Nýlega hefur verið
flett ofan af marghátt-
aðri undirróðursstarfsemi
leyniþjónustu Bandaríkj-
anna, CIA, og afskiptum
hennar af innanlandsmál-
efnum i Chile á valdatíma
Allendes. Uppljóstranir
um þessi ógeðfelldu vinnu-
brögð hafa vakið athygli
víða um heim og eðlilega
reiði fjölmargra banda-
rískra þingmanna. Ljóst er
nú, að leyniþjónustan
hefur varið miklum fjár-
munum til andófs- og
undirróðursstarfsemi gegn
ríkisstjórn Allendes. Á
árunum 1970 til 1973 var
veitt samtals átta milljón-
um dala til þessarar starf-
semi. Fjármagni þessu var
varið til þess að styðja and-
stæðinga ríkisstjórnar-
innar, en ekki hefur þó
verið upplýst um afskipti
leyniþjónustunnar af
sjálfri byltingunni, sem
gerð var fyrir rúmu ári.
Uppljóstranir af þessu
tagi eru áfall fyrir Banda-
ríkin, sem lengi hafa verið
forystuafl lýðræðisþjóð-
anna. Bandarískir þing-
menn hafa eðlilega brugð-
ist þannig við, að krefjast
rannsóknar á starfsemi
leyniþjónustunnar, og einn
af þingmönnum repúblik-
ana hefur spáð uppnámi í
þinginu vegna afstöðu
Fords forseta til máls
þessa. Vonandi tekst
ábyrgum stjórnmálaöflum
í Bandaríkjunum að
stemma stigu við þessum
ógkeðfelldu og andlýð-
ræðislegu vinnubrögðum.
Athafnir af þessu tagi
eru ekki nýjar af nálinni
og hafa þekkst og viðgeng-
ist um aldaraðir. Nú um
stundir eru það þó fyrst og
fremst einræðisríkin, sem
ástunda slík vélabrögð.
Sovétríkin og önnur
sósíalistaríki hafa öðrum
ríkjum fremur unnið að
undirróðursstarfsemi og
með því móti reynt að
stuðla að sósíalískri þróun
með öðrum þjóðum, án
þess að skeyta um full-
veldisrétt þeirra. Sovét-
ríkin hafa lagt stund á
þessa iðju í stærri stíl en
flest önnur ríki, enda sam-
rýmist hún ekki lýðræðis-
legum stjórnarháttum.
Ljóst er t.a.m., að
sósíalistaríkin og þá eink-
um Sovétríkin, leyniþjón-
ustan KGB, hafa á sínum
tíma varið miklum fjár-
munum til þess að koma
Allende til valda í Chile og
styrkja valdaaðstöðu hans
þar. Af eðlilegum ástæðum
er ekki eins hægt um vik að
ljóstra upp um þær athafn-
ir eða komast að því,
hversu mikla fjármuni þar
er um að ræða.
Undirróðursstarfsemi
leyniþjónustu Bandaríkj-
anna, CIA, er þannig ekki
neitt einsdæmi. Þrátt fyrir
það er hún jafn ógeðfelld.
Marxistastjórn Allendes
var kjörin samkvæmt rétt-
um stjórnskipunarreglum,
en hún naut aldrei stuðn-
ings meirihluta þjóðar-
innar, og einn veikleiki
Allendes var sá, að hann
varpaði aldrei af sér
byltingarhyggjunni. Það
var því nokkur þverstæða I
lýðræðishugmyndum hans,
byltingarhyggjan verður
ekki samrýmd lýðræðinu.
Allende styrkti m.a. með
sérstökum hætti stuðnings-
blöð sín, en gróf að sama
skapi undan grundvelli
þeirra blaða, sem voru I
andstöðu við stjórn hans.
Megnið af því fjármagni,
sem leyniþjónusta Banda-
ríkjanna veitti til andófs-
starfsemi I Chile var varið
til þess að efla fjölmiðla,
sem veittu ríkisstjórninni
andstöðu. Hér var því um
að ræða andsvar við þeirri
mismunun, sem stjórn
Allendes beitti fjölmiðla í
Chile. En einmitt þessi
staðreynd vekur þá spurn-
ingu, hvort lýðræðisþjóð-
irnar komist ekki hjá því
að beita aðgerðum, sem
ekki samrýmast þeirra
eigin stjórnskipulagi,
hvort tilgangurinn helgi
meðalið? Er nauðsynlegt
að beita andlýðræðislegum
vinnubrögðum I barátt-
unni fyrir frjálsum
stjórnarháttum? Að vísu
endaði Allendeævintýrið
með fasistabyltingu, sem
er jafn fjarskyld lýðræðinu
og sósíalisminn.
Eigi að síður eru upp-
ljóstranirnar um vélabrögð
leyniþjónustunnar banda-
rísku enn eitt dæmið um
þær andstæður, sem hér
takast á. Ford Bandaríkja-
forseti var nýlega spurður
um það á hvaða þjóðréttar- *
grundvelli Bandaríkin
byggðu rétt sinn til slíkra
afskipta af réttkjörnum
ríkisstjórnum í öðrum
löndum. Forsetinn sagðist
ekki vilja leggja dóm á,
hvort þessi starfsemi hefði
stoð í þjóðréttarreglum, en
sagan og nútíminn viður-
kenndu aðgerðir af þessu
tagi til hagsbóta fyrir þau
ríki, er þær ættu sér stað I.
Flestir ættu að vera sam-
mála um, að það felst mikil
hætta I því fyrir lýðræðis-
þjóðirnar að viðurkenna
þessi sjónarmið. Þessar
andstæður verða þó ugg-
laust við lýði meðan ein-
ræðisöflin hafa undirtökin
meðal svo stórs hluta
jarðarbúa, sem raun ber
vitni um.
Lýðræðisþjóðirnar hljóta
að berjast af oddi og egg
gegn einræðisöflum, hvort
sem þar er um að ræða
sósíalista eða fasista, en því
eru að sjálfsögðu takmörk
sett, hversu langt er unnt
að ganga í þeirri viðleitni
með því að hlutast til um
innanríkismálefni annarra
þjóða.
GETUR TILGANGURINN
HELGAÐ MEÐALIÐ?
fólk — ftilk — t'tilk — itilk
BEZT UTKOMA HJA
MINM BÁTUNUM
Stungið niður fæti á Hauganesi
Þ6 að Árskógsströnd við
Eyjafjörð sé með blómlegri
landbúnaðarhéruðum er þar
einnig mikil útgerð minni báta,
bæði frá Ayskógssandi og
Hauganesi. Byggist atvinnulff
þessara staða, sem báðir virðast
f miklum uppgangi, á þeirri
útgerð og ber ekki á öðru, að
minnsta kosti ef marka má hf-
býli og glæsilegan bflaflota á
þessum stöðum, en að hún
fleyti fbúum vel fram. Þegar
ekið er inn í Hauganes, sem er
mjög snyrtilegt þorp, er fyrst
komið að smekklegu fbúðar-
hverfi, með stórri verzlun
Kaupfélags Eyfirðinga. Virðast
húseigendur eiga f mikifli inn-
byrðis samkeppni um útlit
húsa sinna og fallega garða.
Nær höfninni, sem er hjarta
atvinnulffsins, eru beitu- og að-
gerðarskúrar, fiskverkunarstöð
og önnur hús, sem snerta at-
vinnulff þorpsbúa.
1 einu þessara húsa, fshúsinu,
hittum við Trausta Ólason, sjó-
mann, þar sem hann var að
koma sláturvörum fyrir f hólfi
Hluti af haugneska flotanum.
Trausti Ólason, sjómaður á Hauganesi.
sfnu til vetrarins. Trausti sagði,
að frá Hauganesi væru gerðir
út fjórir dekkbátar frá 12 og
upp f 45 lestir og fjórar eða
fimm trillur. „En þær róa
aðeins yfir bezta tfmann á
árinu,“ sagði Trausti.
„Sjálfur ræ ég á trillu, sem
ég á, og fer þá hérna rétt út á
fjörðinn með færi. Það hefur
gefið frekar illa undanfarið.
Skuttogararnir hirða orðið
hvert einasta kóð. Sérstaklega
hefur verið tregt hjá stærri
bátunum.“
— Veiða þeir með botnvörpu?
„Tveir þeirra veiða f net en
þeir stærstu eru með snurvoð,
en það hefur verið sáralftið hjá
þeim öllum. Annars er útkom-
an ágæt þegar fiskast. Það varð
til dæmis ágætis hlutur hjá
mér f vor, en þá var ég á stærri
bát. En eins og er þá held ég, að
það sé einna bezt útkoma hjá
minni bátunum, hjá þeim er
minnstur kostnaður.“
— En hvað gerið þið við
aflann?
„Það er allt saltað hér á
ströndinni og það, sem ég veiði,
salta ég sjálfur. Annars er ekki
gott fyrir útgerðina, að það
skuli vera tvær hafnir f sama
hreppnum,“ sagði Trausti.
„Það verður til þess, að það er
ekki eins mikið hægt að gera
fyrir þær, þvf fjármagn nýtist
miklu verr heldur en ef aðeins
væri ein höfn.“