Morgunblaðið - 18.01.1975, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 1975
11
Fjórir ættliðir Saab: fyrsti tilraunabíllinn, 92001, frá 1946, fyrsti Saabinn,
sem hægt var að keyra, siðan „ekta" Saab 92, árg 1 949/50 Þriðji bíllinn er
Saab 93 frá árinu 1956, og aftastur er Saab 96 með V-vél, eins og við
þekkjum hann nú
A 25 ára afmæli
Á SÍÐASTA ári voru liðin 25 ár
sfðan fyrstu bilarnir frá sænsku
Saab-fiugvélaverksmiðjunum i
Trollhattan i Sviþjóð voru settir á
markað, en þeir bílar voru nefndir
Saab 92. Fyrsti Saab-billinn sá
reyndar dagsins Ijós nokkrum ár-
um fyrr, en það var tilraunabillinn
Saab 92001, sem var fyrst settur i
gang árið 1947. i tilefni af þessu
merka afmæli Saabsins, sem hef-
ur verið að góðu kunnur og eftir-
sóttur hér á landi hátt á annan
áratug, væri ekki úr vegi að
skyggnast svolítið i fortíð hans og
segja litillega frá „bernskuárun-
um".
Undir striðslok fóru forráða-
menn Saab-flugvélaverk-
smiðjanna að velta fyrir sér með
hvaða hætti mögulegt væri að
bæta upp flugvélaframleiðsluna,
sem óhjákvæmilega mundi drag-
ast saman að striðinu loknu. Fljót-
lega var ákveðið. að með þeim
tækjum og þeirri reynslu, sem
fengizt hafði við flugvélafram-
leiðsluna, ætti að vera mögulegt
að velja bílaframleiðsluna en um
leið var forráðamönnum Saab
Ijóst, á þvi herrans ári 1944, að
lítil verksmiðja yrði að framleiða
öðruvisi bíla en þá voru á mark-
aðnum til þess að eiga möguleika i
hinni hörðu samkeppni bilafram-
leiðenda, og að endingu var
ákveðið, að bílllinn skyldi vera
„sterkur, lítill, fjögurra manna
bill, með einfaldri vél". Og það
sem var auðvelt fyrir flugvélaverk-
smiðju: Með fullkomin straum-
linulag.
Siðan var farið að vinna af
kappi að verkefnunum og árið
1946 var fyrsti tilraunabillinn til-
búinn, en skömmu seinna bættust
þrir i hópinn. Um leið voru gerðar
ráðstafanir til að brjótast inn á
markaðinn, og 1. mai 1947 var
aerður samningur við bílakónginn
Gunnar V. Philipson um að hann
hefði með höndum söluumboð i
Sviþjóð. Fyrsta pöntunin hljóðaði
upp á 8000 bila, — og hún var
gerð tveimur árum áður en nokkur
hafði séð fullsmiðaðan Saab!
Enginn af forráðamönnum Saab
hafði fengið minnstu nasasjón af
bílafremleiðslu, en Gunnar Ljung-
ström. sem var yfirtæknifræðing-
ur verksmiðjunnar, vissi hvaða
leiðir skyldi fara: „Hafið vél og
girkassa sambyggð i fremri enda
bílsins og hafið allt hitt einfalt og
hagkvæmt". Og þannig varð það.
Sú leið að hafa framhjóladrif og
aðal þunga bilsins þvi að framan,
var ekki valin með betri aksturs-
eiginleika i huga, þvi um slíkt
hugsuðu þeir lítið á þessum árum.
„Við höfðum ekki mikið vit á
aksturseiginleikum," er haft eftir
Ekki finnst
okkur hann fal-
legur né full-
kominn — en
hann var það
á sínum tíma
yfirverkf ræðingnum, og hann
bætti við: „Ég hafði reyndar ekki
svo sjaldan orðið fyrir þvi að
dansa i hálku á bil með afturhjóla-
drifi, — en þetta atriðið hafði
engin áhrif á ákvörðun okkar um
uppbyggingu Saabsins."
Fyrsti tilraunabillinn, Saab
92002, var búinn vél og girkassa
úr DKW. Fleiri vélar voru reyndar.
en tvígengisvélin varð fyrir valinu
þar sem hún hefur þann kost að
vera einföld i framleiðslu, og þvi
þægileg fyrir litla verksmiðju.
Saab
DKW-vélin var þvi „kópieruð" að
mestu leyti (Saab-vélin var í fyrstu
95% DKW vél). í þá daga óttuðust
menn ekkert málshöfðanir vegna
brota á einkaleyfislögum, sérstak-
lega þar sem DKW-verksmiðjurnar
voru hinumegin við járntjaldið, og
voru auk þess ekkert annað en
auðar og þöglar byggingar.
A árunum eftir striðið var erfitt
að fá verkfæri til bilaframleiðslu.
svosem pressur, en sænska rikið
hljóp þar undir bagga til þess að
Saab gæti hafið framleiðslu á
þotuhreyflum. . . og stiru press-
urnar, sem notaðar voru til að
móta hlífarnar utanum þá, mátti
lika nota til að móta yfirbygging-
arhluta fyrir bila.
Þegar pressurnar voru fengnar
hafði höfundurinn að útliti Saabs-
ins, Sixten Saxon, unnið um hrið
að því að gera skyssur að útlínun-
um, og dag nokkurn lagði hann
fram útlinuteikningarnar að
92001. Allir urðu þegar hrifnir af
þeim, og eftir nokkrar smá breyt-
ingar fæddist Saab 92. Linurnar
höfðu það straumlag, sem menn
höfðu hugsað sér, en þær voru
ekki reyndar i stormgöngunum.
„Við vissum að við vorum á réttri
leið," segir Gunnar Ljungström,
og það var ekki fyrr en seinna, að
sanna átti ágæti linanna i göngun-
um.
Á þessum fyrsta Saab var ekk-
ert skottlok. Ástæðan var sú, að á
meðan unnið var að bilnum kom
upp sá kvittur, að Volvo ætlaði að
selja væntanlegt PV módel á
4.400 kr. (sænskar). Framleiðslu-
kostnaður Saabsins var þá þegar
kominn upp i 4000 krónur, — án
skottloksins. Þegar kom svo i Ijós
seinna, að þetta verð á nýja
Volvonum stóðst ekki, var ákveð-
ið að bæta skottlokinu á næstu
gerð af Saab, Saab 92B!
Það er lika saga tengd afturrúð-
unni, en hún var svo litii, að i
Svlþjóð gekk hún undir nafninu
„kjallararúðan". Hefði hún átt að
vera stærri hefði glerið orðið að
vera bogið, og eftir öruggum
heimildum i Bandarikjunum var
það haft, að slikt væri óhentugt.
Með þessu fékkst reyndar einn
stór kostur, þakið varð fyrir bragð-
ið mun sterkara en hefði rúðan
verið stór og bogin. og sagt var,
að Saabinn þyldi að fá sér
„skrens" á toppnum án þess að
hann léti undan.
Fyrsti Saabinn var sýndur i
fyrsta sinn opinberlega 10. júli
1947, en það var ekki fyrr en
sumarið 1949 að fyrstu 20 bilarn-
ir voru tilbúnir, og árið 1950 hófst
salan.
Ekki finnast okkur fyrstu Saab-
bilarnir vera fallegir núna, en lik-
lega erum við búin að gleyma
„jafnöldrum" hans, bilum eins og
Austin 8 og 10, Morris og Anglia.
Ef við rifjum upp hvernig þeir litu
út getum við verið fyllilega sam-
mála þeim, sem fyrir 25 áraum
sögðu, að billinn væri „djarfur,
óvanalegur og nærri þvi fullkom-
inn i útliti". Það var einmitt það
sem hann var á þessum timum.
Og hann var lika tæknilega full-
kominn. Með framhjóladrifinu og
sjálfstæðri fjöðrun á hverju hjóli
hafði Saabinn strax góða aksturs-
eiginleika. Hann var þungur og
öruggur i stýri, en nokkuð undir-
stýrður og hafði mjög stóran
beygjuradius.
i girkassanum var frihjólun þeg-
ar á fyrsta bilnum, eins og hefur
verið alla tið siðar, og þar sem
henni var stjórnað, frammi i vélar-
húsi, höfðu virkilegir Saaböku-
menn hana alltaf á. Með frihjólun-
ina á gerðist ekkert þótt bensin-
gjöfinni væri sleppt i beygju, —
en það gerðist heldur ekkert þótt
gefið væri inn. Hestöflin voru
nefnilega ekki nema 25 og þvi var
ekki nógur kraftur til að hafa áhrif
á stýringuna.
Miðað við fjögurra strokka V-
vélina, sem nú er i Saab, var
gamla tvigengisvélin ekki beint
kraftmikil, en viðbragðið 0—80
km/klst. var 26,5 sek. Viðbragð
nýjustu gerðar af Citroén 2CV er
23,8 sek! Hámarkshraðinn var
104 km/klst. sem má teljast
nokkuð gott, þegar að því er gáð,
að billinn er 775 kg. Þarna hjálpar
straumlinulagið til, og einnig það,
að billinn var alveg sléttur að neð-
an. Þrátt fyrir smæð vélarinnar
eyddi hún talsvert miklu bensini
eins og tvígengisvélar gera yfir
leitt. eða tæpum 8 I pr. 100 km á
70 km hraða og milli 9 og 10
lítrum eyddi hann á 90 km hraða.
í bæjarakstri komst eyðslan allt
upp i 11 I pr. 100 km.
Þrátt fyrir að Saabinn þætti
tæknilega fullkominn á sinum
Framhald á bls. 22
Ný mynd af Saab 92 frá 1949. Það má enn gefa honum inn eftir 25 ár og
100 þús kilómetra
Að gefa slag til „öryggis”
Hér gefur að lfta mjög
skemmtilegt úrspil .1 spili frá Ev-
rópumótinu f fsrael f vetur. Leik-
urinn var á milli Þjóðverja og
Svisslendinga og var Dirk Schröd-
er sagnhafi með spil suðurs.
Norður
S K-9
H K-G-10-9
TD-10
L Á-10-8-4-3
Vestur
S G-8-6-3-2
H 4-2
T 7-6-5
L K-D-G
Austur
S A-10-5
H 7-6-5
T 9-8-4-3
L 9-6-5
Suður
S D-7-4
H Á-D-8-3
T Á-K-G-2
L 7-2
Við skulum líta á sagnirnar
Athugið vel aðra sögn suðurs.
Norður
1 lauf
2 hjörtu
4 hjörtu
5 tíglar
Suður
1 hjarta
2 spaðar
4 grönd
6 hjörtu
Vestur lét út lauf kóng og sagn-
hafi gaf þann slag — Ef þú sætir í
vestur og sæir öll spilin, værirðu
ekki í vanda með hvað næst
skyldi láta út — en suður hafði
sagt spaða í annarri umferð (það
táknar að öllu jöfnu í hinum nýrri
spilakerfum lengri lit en fyrr
sagði liturinn og betur mannað-
an).
Jæja, vestur hélt áfram með
laufið og þá var spilið öruggt,
jafnvel þótt laufin hefðu legið
4—2 og spaðinn 4—1. Að sjálf-
sögðu mátti vinna spilið eins og
það lá með því að taka á lauf ás
strax — en er ekki alltaf skemmti-
legra að vinna svona spil á glæsi-
legan og „öruggan" hátt?
eftir ARNÓR
RAGNARSSON
XXX
Heimsmeistaramótið f bridge
hefst á Bermudaeyjum 24. janúar
nk. Stendur keppnin yfir f nfu
daga. Á þessu móti, sem er afmæl-
ismót, verða f fyrsta sinn notaðir
skermar milli spilara mcðan á
sögnum stendur og hefur Alfred
Heimsmeistaramótið
Sheimwold fyrirliði amerfsku
sveitarinnar látið f Ijós skoðun
sfna og sagt að bandarfska sveitin
eigi nú meiri möguleika til sigurs
og þetta verði ftölsku sveitinni
slæmt.
Formaður Alþjóðabridgesam-
bandsins Julius Rosenblum frá
New Orleans lét svo um mælt að
hann trúði þvf ekki að haft væri
rangt við f slfkum stórkeppnum
sem þessum en skermarnir tækju
af allan grun f þvf efni.
1 ftölsku sveitinni eru þeir fé-
lagar Belladonna og Garozzo en
þeir eru taldir bezta bridgepar
heimsins. Fyrirliði ftölsku sveit-
arinnar er Sandro Salvetti og hef-
ur hann látið svo um mælt, að það
sé ekki aðeins Norður-Amerfka,
sem þurfi að sigra til að halda
titlinum — einnig Frakkland,
Brazilfa og Indónesfa, sem hafa
unnið til þessarar keppni með þvf
að vinna aðrar sambandsþjóðir,
alls 40 að tölu.
LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — r~
1 < m
cc UJ > < b- LITAVERS- T' 73 r~
_J 1 cc uu > Þetta er staðreynd: Tollalækkun, erlend lækkun, ITAVER -
2 —1 Litavers-staðgreiðsluafsláttur. n
1 Litavers-kjörverð í öllum teppabirgðum okkar, > <
CC LLi sem eru 25 þús. ferm. Til afgreiðslu strax úr 33
> < Tollvörugeymslu. 1 r-
1 Lítið við í Litaveri — LÍtSVGT —i > < m
DC UJ > j2 það hefur óvallt borgað sig. Qrensásvegi 18. JO 1
-J LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — r* H