Morgunblaðið - 18.01.1975, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 1975
25
Aukið öryggi
hrossa og
hestamanna
Hafin er nú framleiðsla á
endurskinsmerkjum á hross.
Merkin eru framleidd fyrir til-
stuðlan Umferðarráðs. Það
framleidd
hefur lengi verið brýnt verk-
efni að auðkenna hestamenn og
hross á ferð í myrkri og verður
ekki annað séð af þeirri raunar
litlu reynslu, sem komin er á
þessi merki, henti til þessara
nota.
Merkin eru gerð úr plast-
borða, sem á er saumað endur-
skin. Borðanum er haldið sam-
an með þar til gerðri smellu.
Borða þennan á síðan að festa
um neðanverða fætur hrossa.
Endurskinsmerkin má nota
bæði á einn fót eða fleiri, en
bent skal á, að noti menn eitt
endurskinsmerki er ráðlegt að
festa það á vinstri framfót.
Merki þessi eru aðeins ætluð á
hross, sem eru í notkun. Bent
skal á, að óhreinindi kunna að
safnast á borðann og er þá
nauðsynlegt að þrifa hann.
Endurskinsmerkin verða til
sölu í Reykjavík á skrifstofu
Hestamannafélagsins Fáks og
hjá hirðum hesthúsa félagsins
og kosta kr. 200.—, þá verða
merkin einnig til sölu í verslun-
unum Goðaborg, Sport og Uti-
líf. Þeir forráðamenn hesta-
mannafélaga, sem óska eftir
þessum merkjum geta snúið sér
til skrifstofu Umferðarráðs og
fengið merkin send.
Hestamann sem nota þessi
merki og kunna að vilja koma
með ábendingar um lag-
færingar á þeim, snúi sér til
starfsmanna Umferðarráðs.
Rétt er að vekja athygli
hestamanna á að ekki er síður
nauðsynlegt að þeir séu sjálfir
auðkenndir með endurskins-
merkjum. Geta menn þá bæði
notað endurskinsplötu og
borða, sem saumaðir eru á föt.
Þá má minna forráðamenn
hestamannafélaga í landinu á
að Umferðarráð getur látið
framleiða endurskinsmerki,
sem bera auðkenni félags eða
hverja þá áletrun, sem óskað er
eftir t.d. mætti hugsa sér að
hestamannafélag léti gera
endurskinsmerki með merki
félagsins.
Þátturinn hvetur alla hesta-
menn til að bera endurskins-
merki. Það þekkja allir hversu
erfitt getur verið að hemja
hesta, þegar bifreið geysist
framhjá með miklum hraða og
fullum ljósum, en hafa verður í
huga að það kann að vera að
ökumaðurinn hafi ekki séð
hrossin en hann hefði séð þau í
fjórum til fimm sinnum meiri
fjarlægð hefði hestamaðurinn
notað endurskinsmerki.
t.g.
Hugleiðingar um
reiðhestadóma
FATlTT er að hestamenn séu
sammála þegar rætt eða ritað
er um dóma eða keppnisform
fyrir gæðinga. Margt kemur
þar til greina. Grundvallar-
ágreininginn tel ég þó stafa af
þvf að ekki er nógu vel skil-
greint hvers vió leitum með
núverandi fyrirkomulagi. Vilj-
um við huga að gæðum hest-
anna, dæma eðlisbesta hestinn,
sem ég vil kalla svo, eða viljum
við beina fþróttakeppni þar
sem aðeins eru dæmdir áþreif-
anlegir hlutir?
Reynt skal að útskýra þetta
sjónarmið. Fyrst er elsta gæð-
ingadómakerfið. Þar var notuð
lfk aðferð og við kynbótadóma,
leitað að eðlisbesta hestinum
og hugað að nokkru að eðli og
kostum hrossanna. Vissulega
gátu slfkir dómar komið hinum
almenna áhorfanda spánskt
fyrir sjónir.
Núverandi kerfi er blanda af
þvf gamla og öðru þar sem hest-
urinn er tæki mannsins f
fþróttakeppni. 1 slfkri keppni
eru aðeins dæmdar gangteg-
undir og fegurð f reið, með
öðrum orðum aðeins það sem
hægt er að sjá og meta af ör-
yggi. 1 slfkri keppni er allra
gangtegunda krafist og gæði
þeirra allra metin, einnig feg-
urð hestsins f reið ásamt knapa.
Alls ekki gefin einkunn fyrir
það sem ekki er sýnt. Vilji og
geðslag, látið liggja milli hluta
enda illdæmanlegt nema rfða
hestinum.
Lftum aftur á núverandi
dómskerfi L. H. Gerðar eru
kröfur til að ekki séu gefnar
einkunnir fyrir það sem hestur-
inn ekki sýnir eða mistekst f
keppni. Ætla má að þctta atriði
skyldi færa gæðingakeppnina
nær þvf að vera fþróttakeppni.
A þessu hefur þó orðið mikill
misbrestur í framkvæmd.
Aðalástæðuna fyrir ósam-
ræmi dómara tel ég þá að sumir
spá f hestana, dæma eftir
gamla kerfinu, aðrir reyna að
gefa aðeins einkunnir fyrir
hluti sem sýndir eru f keppni.
Núna er dæmdur vilji og mýkt.
Aðalatriði sem einungis eiga
heima í keppni þar sem leitað
er að eðlisbesta hestinum. Aft-
ur vil ég benda á að þessi atriði
verða ekki dæmd af öryggi
nema að dómari rfði hestinum.
Þetta fullyrði ég vegna þess að
ég hef rekið mig á þetta f
keppni oftar en einu sinni.
Benda má á fleiri atriði sem
einkennilega eru upp sett.
Dæmdur er hægagangur, tölt.
Þar er dæmdur með töltinu fet-
gangur og ef hann vantar getur
hesturinn ekki fengið hærra en
níu þótt ganghæfni á tölti sé
upp á tfu. Mikilvægt er að
gæðingar geti gengið frjálsan
og góðan fetgang, en miður að
töltið skuli ekki hafa yfir heilli
einkunn að ráða. Dæma mætti
fetið eitt sér.
En töltið er einnig dæmt á
hraðgangi og það á kannski að
jafna sakirnar Hjá klárhestum
er dæmdur yfirferðargangur,
hraðtölt og eða brokk. Blandað
er saman óskyldu efni nema
hvað gerðar eru kröfur til
hraða. Hesturinn getur ekki
fengið einkunnina tfu nema að
sýna bæði brokk og tölt og get-
ur fengið nfu með brokkinu
einu saman. Hesturinn getur
einnig fengið háa einkunn fyr-
ir einungis tölt.
Með þessu er verið að snið-
ganga mat á hverri gangtegund
fyrir sig.
Tilgangurinn með þessu fyr-
irkomulagi, að dæma tvö atriði
saman, hefur verið að spara
tíma í dagskrá móta. Er ekki
takmarkað hagræði f þessu fyr-
ir okkar illa þjálfuðu dómara?
Eg held að þeir hljóti að þurfa
lengri umhugsunartfma til
ákvörðunar tveggja atriða í
senn.
Tölt er aðeins dæmt á hæga-
gangi hjá alhliða hestum.
Kannski alhliða hestar geti
ekki gengið yfirferðargang,
tölt, svo ekki sé minnst á brokk
sem er alveg sleppt.
Nú munu ýmsir segja að
þegar dæmd er fjölhæfni og
hlýðni sé gerð krafa um að
hesturinn sýni allar gangteg-
undir, þar á meðal brokk. Rétt
er það, en gæði þeirra eru ekki
metin. Hesturinn þarf aðeins
að sýna örfáa metra á hverri
gangtegund og þá er allt f lagi.
Margir eru óánægðir með
núverandi gæðingadóma, marg-
ir voru óánægðir með gamla
kerfið. Næsta stigið tel ég vera
þar sem hesturinn er tæki
knapans I fþróttakeppni, mesti
keppnis- og sýningarhesturinn
sigrar, með öðrum orðum sam-
spil manns og hests f hásæti.
Metnar séu allar gangtegundir
hestsins hver útaf fyrir sig, en
ekki í sameiningu, og fegurð f
reið.
Ég vil benda á að vilji, mýkt
og fjölhæfni eru dæmd óbeint.
Með þessu fyrirkomulagi fer
enginn hestur hátt f dómum
nema sá sem skilar öllum gang-
tegundum af mýkt, rými og
drift. 1
Einnig fyndist mér sjálfsagt
að halda mót þar sem dæmt
væri eftir gamla kerfinu. þar
sem bændur og aðrir hesta-
ræktendur gætu fengið dóm á
eðlisgæði geltra hesta, vilja,
geðslag, byggingu, gangtegund-
ir og svo framv.
Allt eru þetta atriði sem vert
er að hugsa um. Sitt sýnist
hverjum og bezt er að sem
flestar hugmyndir komi fram.
Að mfnu viti er koininn tfmi til
að taka upp keppni f vinsa'l-
ustu gangtegund íslenska
hestsins, töltinu. Ég vil leggja
áherslu á. að slík keppni yrði
ekki hraðkeppni, heldur
keppni um bezta og fallegasta
töltarann. Dæma mætti til
dæmis þessi atriði, TAKT,
RÝMI, FOTAHREYFINGAR,
FEGURÐ. Einnig mætti gefa
hestinum þrjár einkunnir,
fyrir hægatölt, millitölt, og
yfirferðartölt. Spennandi tölt-
keppni má byggja upp með út-
sláttarfyrirkomulagi, líkt og á
Þingvöllum 1970.
ÍJrslitakeppnin gæti síðan
verið framkvæmd sem endur-
skoðun á röð efstu hestanna en
ekki endurtekning á dómum f
heild. Mikilvægt er að minum
dómi að lokakcppnin, kynning
sigurvegara og verðlauna-
afhending séu ein órofin heild.
Verðlaunaafhendingin sé há-
punktur keppninnar en ekki
slitin frá henni og höfð sér á
parti.
A hestamótum er keppni f
skeiði. stökki, brokki og þátt-
taka ekki bundin við félags-
menn viðkomandi félags.
Gæðingakeppni er aftur á móti
bundin slfkri þátttöku. Örfáir
útvaldir komast sfðan á fjórð-
ungs- og landsmót. Með því að
hafa töltkcppni opna á sem
flestum hestaþingum fengju
gæðingarnir, töltararnir, fleiri
tækifæri til að koma fram og
væri það vel.
Samræming keppnisvalla
fyrir reiðhesta er aðkallandi
verkefni. Ég tel að þar eigi
hringvöilurinn einn rétt á sér.
Þá geta dómarar fylgst með
hestunum frá hlið allan dóm-
tímann. Sá tími sparast sem fer
oft til spillis þegar knapar
viljandi eða óviljandi ríða of
langt út eftir okkar bcinu
brautum.
Það sem hér hefur verið fest
á blað verður vonandi til þess
að fleiri og betri uppástungur
komi fram.
Framámenn hestamanna
verða að halda augunum opn-
um fyrir nýjum hugntyndum.
eðlilegri endurskoðun reið-
hestadóma og jafnvel meiri
fjölbreytni þeirra.
Eyjólfur lsólfsson.
Eyjólfur lsólfsson á Roða frá Klatartungu.