Morgunblaðið - 26.01.1975, Page 46

46 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JANUAR 1975
i ' i ~
THE LAST PICTURE SHOW
THE LAST PICTURE SHOW.
Bandarfsk, frá 1971, Columbia
Pictures. Sýningarstaður:
Stjörnubíó. Kvikmyndataka:
Robert Surtees; handrit: Peter
Bogdanovich og Larry
McMurtry, byggt á sögu þess
sfðarnefnda; leikstjórn: Peter
Bogdanovich. ★ ★★★
Það sem gerir TLPS svo
framúrskarandi er hið stilli-
lega tilgerarleysi myndar-
innar. Yfirborð hennar er það
sannfærandi að það sem við
sjáum á tjaldinu er ekki enn
ein melódraman, heldur
atburðir sem minna okkur á
eigin reynslu. TLPS hefur inni
að halda heilmikið af blæ-
brigðum smábæjarlffs, en
bendir okkur um leið á að þau
eru öll auðsæ á yfirborðinu.
Kvikmyndin hagnýtir sér ekki
mannlegar ástríður eða
vesæld, ofnotar hvergi til-
finningalifið. Bogdanovich er
svo hreinn og beinn í endur-
sköpun sinni á þvf hvað það
merki að vera menntaskóla
íþróttastjarna, hvernig sveita-
ballstaður lítur út, á sleikinn
í aftursæti eða kvikmynda-
húsi, eða þá tómlætið sem
ánægju og tilbreytingu frá
hversdagsgrámanum. En Sam
fellur frá einmitt er Sonny
þarfnast hans mest.
Undirstöðutónn TLPS er
einskonar velsæmistilfinning.
Hún segir frá fólki sem er að
reyna að ná hvert til annars,
oft á einkar einfaldan hátt, og
þegar það tekst ekki þá verður
það vansælt. Þessu er vand-
kvæðum bundið að lýsa í dag
án þess að virðast þver eða
flónslega barnalegur. Það er
því stórkostlegt að sjá kvik-
mynd sem er ósvikin að þessu
leyti; Bodanovich er ekkert
banginn við viðkvæmnina, og
þetta óttaleysi kemur vel í ljós
I einu besta atriði myndar-
innar, í lokin þegar mynda-
vélaraugað hvílir lengi á
þjáningarfullu andliti Sonnys.
Leikurinn er yfirleitt með
miklum ágætum. Bogdanovich
hefur fundið hinn eina sanna
Sam „the Lion“ í Ben Johnson,
sem sjálfur hefur farið með
fjölmörg hlutverk í frægum
vestrum, þ. á m. „SHANE, RIO
GRANDE, THE WILD
BUNCH og
THE WAGONMASTER, sem
fylgir þvf að útskrifast úr
skóla, að hann kemst sjálfsagt
meistaralega nálægt því að
lýsa bandarísku smábæjarlífi.
Bærinn Anarene í Texas
yrði aldrei álitinn hollt um-
hverfi til að eyða æskuárun-
um, heldur er hann hráslaga-
legasta, minnsta og eyðilegasta
afbrigði bandarísks slétt-
lendis-sveitaþorps. McMurtry
skrifaði einnig bókina HORSE-
MAN, PASS BY, sem kvik-
myndin HUD var byggð á, og
þessi kvikmynd gerist á sömu
slóðum, í miðju rykugu og oliu-
auðugu Texas-fylki. En hand-
rítið að HUD var skrifað af at
vinnumönnum Hollywood með
stjörnuleikara og „boðskap" f
huga. En í þetta sinn skrifar
höfundurinn kvikmyndahand-
ritið ásamt leikstjóranum, og
frásagnarlist McMurtry og
áreiðanleiki halda sér. Sam-
tölin eru svo eðlilegt útstreymi
persónanna, að áhorfandinn
skynjar þau vart sem samtöl.
TLPS er um Iffsreynslu ung-
linga, séða í umhverfi banda-
rísku sléttunnar; einmana-
leika, fáfræði í kynferðismál-
um, óvissu framtiðaráforma.
Sonny (Timothy Bottoms) og
Duane (Jeff Bridges) full-
orðnast í skorti á fyrirmynd-
um. Eini maðurinn sem þeir
líta upp til er Sam „the Lion“
(Ben Johnson), sem er nokkuð
skáldsöguleg föðurímynd, en
hann sér einmitt um þær þrjár
stofnanir í þorpinu, billiard-
stofuna, kaffistofuna og bfóið,
sem veita þeim félögunum
einmitt er sýnt úr i kvik-
myndahúsinu i Anarene. Þá
fara þau Bottoms, Bridges og
Cybill Shepherd mjög vel með
sín hlutverk. En Cloris Lach
man er ósannfærandi. Grátur
hennar verður skoplegur, og
feimnisleg ást hennar til hins
unga Sonny skortir ósvikna
hlýju. Andlit hennar' o'ftast
óviðkunnanlega tómlegt. Hún
virðist vera lítið annað en
nefið og beinin, jafnvel
strák eins og Sonny, sem
nýbúinn er að fá hvolpavit,
getur varla fundist hún
nautnalegri en hrífuskaft.
Þetta er aðeins önnur kvik-
mynd Bogdanovich, og þó að
það megi kannski hæla honum
fyrir flest annað en frumleika
þá eru myndir hans með þvf
besta sem gert er vestan hafs í
dag. TLPS er að vissu leyti
óður til meistaranna Howard
Hawks og sérstaklega John
Ford. Auk þess sem hann
beitir tækni þeirra, þá er
TLPS jafnvel svart/hvít.
Að lokum vil ég benda kvik-
myndahúsgestum á eitt. Fyr
ir örfáum mánuðum sýndi
Stjörnubíó úrvalsmyndina
FAT CITY. Það varð að hætta
að sýna hana eftir örfáæ daga
sökum dræmrar aðsóknar. Nú
er hér boðið uppá annað lista-
verk, og ég vona að þið látið
ekki sömu söguna endurtaka
sig. Það er nefnilega ekki nóg
að kvarta og kveina undan
lélegu myndavali, það verður
að sjást að maður kunni að
meta það sem vel er gert.
Annars verða óskirnar hjá-
róma væl.
Sæbjörn Valdimarsson.
PAPILLON
Sýningarstaður: Hafnarbíó.
Frönsk-bandarísk frá Allied
Artists. Leikstj. Franklin
Schaffner, kvikm.taka: Fred
Koenkamp; tónlist: Jerry
Goldsmith.
I Laugarásbíó er nú verið að
sýna vinsælustu myndina í
Bandaríkjunum í fyrra, og nú
hefur hafið göngu sfna í
Hafnarbíó þriðja mest sótta
myndin þar í landi á því herr-
ans ári. Þetta er mjög ánægju-
leg og virðingarverð þróun og
lofsamleg þjónusta við mör-
landann, sem löngum hefur
mátt bíða alltof lengi eftir
myndunum.
Það þarf enginn að undrast
vinsældir PAPILLON. Bók
Charriérs, sem er ein af mest
seldu bókum heimsbyggð-
arinnar, fjallar um ævintýra-
legar flóttatilraunir hans frá
Djöflaeyjunni illræmdu.
Frelsisþrá mannsins var
ódrepandi, enda fór svo að
lokum að viljinn sigraði, og
Charriér gat um frjálst höfuð
strokið. PAPILLON er mynd
sem ástæðulaust er að brjóta
til mergjar. Tilgangur hennar
er sá að vera fólki góð afþrey-
ing og það tekst með miklum
ágætum. Má segja að þar sé
valinn maður í hverju rúmi.
Schaffner (PATTON) leik-
stýrir f gömlum og góðum
„grandour" stíl, tónlist Gold-
smiths er afbragðsgóð að
venju, og kvikmyndatakan oft
á tiðum mikilfengleg.
En það eru þeir félagarnir,
Steve McQueen og Dustin
Hoffman, sem eru skærustu
stjörnur myndarinnar. Og þá
sérstaklega sá McQueen, —
sem aldrei hefur verið betri,
enda útnefndur til OSCARs-
verðlauna á sfðasta ári fyrir
leik sinn í myndinni. Hér er
því sem sagt á ferðinni vönduð
afþreyingarmynd, sem engan
ætti að svíkja.
Sæbjörn Valdimarsson.
AUSTURBÆJARBÍÓ
THE LAST OF SHEILA
Spennandi, velgerð og skrif-
uð mynd, af þeirri gerð sem
bandarískir nefna „whodonit",
eða morðgáta. (Góð þýðing vel
þegin). Myndin ber aðals-
merki þessarar kvikmynda-
gerðar, þ.e. lausnin liggur
aldrei f loftinu fyrr en á sfð-
ustu augnablikunum, og endir-
inn er meinfyndinn. Vönduð
og vel leikin mynd.
S.V.
kvikl
mijnl
/íöon
Sæbjörn Valdimarsson
Sigurður Sverrir Pálsson
ó kjciklinu
STJÖRNUGJÖF — S.V.:
laugarAsbíó ★ ★ ★ ★
TÓNABÍÓ ★ ★ ★
NVJA BÍÓ ★ ★
HASKÓLABÍÓ ★ ★
Blóðugt líf
Mánudagsmynd Háskóla-
bíós: Les Noces Rouges
(Blóðugt brúðkaup).
Frönsk/ítölsk frá 1973.
Leikstjóri: Claude
Chabrol. Aðalhlutverk:
Michel Piccoli, Stép-
hanie Audran, Claudie
Pieplu og Eliane De
Santis.
Kvikmyndir Claude Chabrols
hafa verið sýndar nokkuð sem
mánudagsmyndir og er það vel.
Maðurinn hefur hins vegar
verið ærið afkastamikill síðustu
ár og m.a. sendi hann frá sér
tvær myndir árið 1971, La
Cécade Prodigieuse og Juste
avant le Nuit, sem ég minnist
ekki að hafi verið sýndar hér.
Slíkar eyður koma sér afar illa
fyrir þá, sem fylgjast náið með
þróun leikstjórans, sérstaklega
þegar fjalla á um nýrri mynd,
eins og Les Noces Rouges, sem
hlýtur að vera undir sterkum
áhrifum næstu mynda á undan.
Á sfðasta ári var frumsýnd eftir
Chabrol myndin „Nada“, sem
af efnislýsingu gæti verið skyld
þessari og vonandi fáum við að
sjá hana fljótlega, áður en Les
Noces Rouges líður alveg úr
minni. Chabrol er nefnilega
mjög kerfisbundinn leikstjóri,
þ.e. að hann fæst oft við sama
viðfangsefnið í mynd eftir
mynd á mismunandi hátt.
Les Noces Rouges fjallar um
pólitíska og siðferóilega spill-
ingu tveggja háttsettra embætt-
ismanna í bænum Valencay.
Upphaflega var myndin, sem
sögð er vera byggð á sönnum
heimildum, bönnuð af stjórn-
völdum, þar til kosningar höfðu
farið fram I landinu, og renna
þessar aðgerðir stoðum undir
sannleiksgildi myndarinnar.
Lucille er gift Paul borgar-
stjóra, en hann hefur uppi ráða-
brugg um stórkostlegt lóða-
brask bak við tjöldin. Sér til
stuðnings við þetta kallar hann
Pierre, sem giftur er Clotilde.
Pierre og Lucille verða hins
vegar yfir sig ástfangin og
byrja að elskast á Iaun, unz
Pierre myrðir Clotilde til að
geta verið frjálsari. Nokkru síð-
ar myrðir Pierre og Lucille
borgarstjórann og láta líta svo
út, sem um bílslys hafi verið að
ræða. Pólitfsk yfirvöld neyða
lögreglumenn staðarins til að
úrskurða þetta opinberlega
sem slys, þar eð éftirgrennslan
gæti leitt vafasöm pólitísk
atriði í ljós. En þar með er
málinu ekki lokið, þvf persónur
Chabrols verða ævinlega að
gjalda fyrir afbrot sín. Chabrol
fjallar hér á átakanlega ljósan
hátt um veikleika mannsins til
að játa tilfinningar sfnar opin-
berlega, sérlega ef þær ganga
gegn ríkjandi siðareglum þjóð-
félagsins eða staðbundnu al-
menningsáliti. Chabrol hefur
því að hluta til það sama í huga
og Bertolucci í Tangó. Eftir að
hjúin Pierre og Lucienne hafa
verið afhjúpuð, rekur Chabrol
smiðshöggið á þennan skilning,
þegar annar lögreglumannanna
spyr þau forviða, hvers vegna
þau hafi ekki einfaldlega
stungið af. „Stinga af? Það datt
okkur aldrei í hug,“ svarar
Pierre. Sem er sama og Chabrol
segi: Okkur fannst eðlilegra að
drepa á laun, til að forðast
hneyksli.
Þetta leiðir beint að sam-
bandi Chabrols og Bertlucci og
hugtökunum „frelsi" og „frjáls-
ar ástir“. Báðir virðast þeir
vilja benda á, að þó ýmsir séu
hlynntir frjálsræði, þá berjast
aldagömul, rótgróin siðferðis-
lögmál hvers þjóðfélags á móti
þessu frelsi. Þetta skapar
ákveðna togstreitu og tvfskinn-
ung í þessu hugtaki svo að jafn-
vel margt fólk, sem iðkar aukið
frelsi á laun, þorir ekki að
viðurkenna raunhæft gildi
þess, ef til kastanna kemur.
Þegar Paul uppgötvar, að hann
hefur verið kokkálaður, fyrir-
gefur hann báðum elskend-
unum og óskar þeim meira að
segja alls hins bestá, þ.e.a.s. úr
því að þeim hefur tekist að
halda því leyndu fyrir um-
hverfinu. Paul gerir þetta þó
ekki af göfugmennsku eða trú á
frjálsar ástir, heldur af póli-
tískum ástæðum, til að tryggja
sér stuðning Pierre’s, auk þess
sem þetta er mjög góð ráðstöf-
un, þar eð Paul er náttúrulaus.
En Lucilla, sem þarf ekki
lengur að fara á bak við mann
sinn, bregst ökvæða við og þolir
nú Paul ekki lengur í nærveru
sinni. Hvort þessi afstaða
Lucille er skýrt dæmi um þá
togstreitu og tvöfeldni, sem
felst f hugtakinu „frelsi", eða
hvort hún þolir einfaldlega
ekki yfirdrepsskap þjóðfélags-
ins, er ákvörðunarefni hvers
áhorfanda. En myndin ætti að
geta vakið einhverja til um-
hugsunar um ýmis tilfinninga-
leg vandamál, sem vesturlanda-
búar virðast eiga við að stríða í
baráttunni fyrir auknu frelsi.
Og það skyldi þá ekki koma í
ljós, að mannskepnan sé enn
sem komið er ófær um að hag-
nýta sér til góðs það frelsi, sem
við sækjumst eftir???
SSP.