Morgunblaðið - 14.02.1975, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. FEBRUAR 1975
11
Umræður á Alþingi um gengislækkun:
Allir viðurkenna vandann —
en úrlausnir ágreiningsefni
FRUMVARP ríkisstjórnarinnar um ráð-
stafanir vegna breyttrar skráningar ís-
lenzku krónunnar var til 1. umræðu í
neðri deild Alþingis í fyrrakvöld. Stóðu
umræður um það frá kl. 9 síðdegis og
rúman klukkutíma fram yfir miðnætti,
allharðar og heitar á köflum. Að lokum
var frumvarpinu vísað til nefndar og 2.
umræðu. Framsaga forsætisráðherra,
Geirs Hallgrímssonar, er birt í heild á
öðrum stað hér í blaðinu í dag. Að öðru
leyti verða umræðurnar raktar lauslega
og efnislega hér á eftir.
Gylfi Þ. Gísla-
son taldi rétt að
gerð hefði verið |
úttekt á stöðu
atvinnuveg-
anna, en það
þyrfti líka að
gera úttekt á
tekjuskipting-
unni í þjóðfélag-
inu til þess að
sjá, hverjir gætu
borið byrðar
og hverjir ekki. Ríkisstjórnin
hefði vanrækt þetta. Hún hefði
gert ráðstafanir í efnahagsmálum
si. sumar, en þær hefðu verið
bráðabirgðaráðstafanir. Nú væri
aftur rokið til og gengið lækkað
að nýju. í sjálfu sér mætti láta
það vera, því að gengisfelling
gæti verið nauðsynleg, ef hún
væri þáttur í heildarlausn.
Sfðan benti þingmaðurinn á, að
útvegsmenn teldu þessa gengis-
lækkun ekki fullnægjandi. Þess
vegna lægi það f loftinu, að til
viðbótar þessari gengisfellingu
kæmu uppbætur, og til þess að
standa undir þeim þyrfti aukna
skatta. Þetta væri versta heildar-
Iausn sem til væri. Samkrull væri
það versta, sem gert væri við
slfkar aðstæður. Hann óttaðist, að
rfkisstjórnin væri á þeirri leið.
Ekki örlaði á þvf, sem hlyti þó að
vera undanfari allra aðgerða og
það væri allsherjarsparnaður. Þá
minnti þingmaðurinn á orð
Jónasar H. Haralz, þar sem hann
hefði varað við því að gera sitt
lítið af hverju og lagt áherzlu á að
tekið yrði á vandanum í heild.
Gylfi sagðist ennfremur viður-
kenna fúslega, að ekki væri mögu-
leiki á allsherjarkjarabótum fyrir
launþega eins og ástandið væri nú
í fslenzkum efnahagsmálum. Við
það ættu stjórnvöld að miða sínar
ráðstafanir. En það þýddi ekki að
unnt væri að horfa aðgerðalaust á
kjararýrnun þeirra lægstlaunuðu.
Hann minnti á tilboð verkalýðs-
samtakanna skattalækkun, hús-
næðismál og endurskoðun á lág-
launabótum. Rfkisstjórnin hefði
enn sem komið væri aðeins ljáð
máls á 3ja atriðinu. Hafin væri
keðja ráðstafana, án samráðs við
launþegasamtökin. Hann sagðist
að lokum vilja sjá efnahagsdæmið
allt, áður en hann kvæði upp
endanlegan dóm yfir því. Mörg,
samverkandi ráð þyrftu til að
koma, ef leysa ætti efnahagsvand-
ann. Forsenda alls, sem bera ætti
árangur, væri þó sparnaður, og
aftur sparnaður, ekki aðeins hjá
almenningi, heldur ekki síður hjá
ríkinu, sveitarfélögum, stofn
unum og fyrirtækjum.
Lúðvfk
Jósepsson (K)
sagði nú 5
mánuði og 10
daga sfðan ríkis-
stjórnin hefði
lækkað gengið
sfðast (um
17%). Frá 1.
janúar 1974
hefði verðsveifl-
an á fslenzku
krónunni næmi
76,5% þegar allt
væri talið, gengissigið og gengis-
lækkanir. Hann sagði gengis-
lækkun leiða af gengislækkun og
margt benti til, að skammt yrði f
þá næstu.
Lúðvík sagði ríkisstjórnina
hafa forsómað samstarfstilboð
stjórnarandstöðuflokka. Aðeins
einn stuttur fundur hefði verið
haldinn með stjórnarandstöð-
unni. Sama máli gegndi um sam-
starfstilboð Alþýðusambandsins,
sem lftið hefði verið sinnt.
Lúðvfk sagði Alþýðubandalagið
andvígt þessari gengislækkun og
teldi hana rangláta.
Lúðvík sagði heildarverðmæti
útflutningsins, mælt í gjaldeyri,
hafa verið meira á sl. ári en
nokkru sinni fyrr. Vandinn staf-
aði (tæming gjaldeyrissjóðsins)
af óhófseyðslu, sem hamla hefði
átt og mátt gegn. Stöðva ætti inn-
flutning á bifreiðum, t.d. f sex
mánuði. Setja ætti háan innflutn-
ingstoll á tiltekna vöruflokka,
sem nýta mætti til niðurgreiðslu á
brýnustu nauðsynjum. Skatt-
leggja ætti ferðagjaldeyri. Taka
ætti upp á ný bindifjármagn inn-
flytjenda.
1 hailadæmi Þjóðhagsstofnunar
á útgerðinni væri reiknað með
2900 milljóna afskriftum. Miðað
við aðstæður væri eðlilegt að
reikna með 1350 m. kr. afskrift-
um. Vextir útgerðarinnar ætti að
lækka. Minnka mætti greiðslur
útgerðar f olfuniðurgreiðslusjóð
og stofnfjársjóð. Þannig mætti
hækka fiskverð og bæta hag út-
gerðarinnar. Verðjöfnunasjóð
fiskiðnaðar ætti að taka með í
dæmið. — Ef framangreindar ráð-
stafanir dygðu ekki til hefði mátt
lækka gengið um eitthvert smá-
ræði.
Lúðvfk sagðist taka tölulegum
samanburði Þjóðhagstofnunar
með varúð. Dæmi stofnunarinnar
frá í september í haust hefði
reynzt rangt. Dæmi hennar við
gerð fjárlagafrumvarps hefði
reynzt rangt. Eftir væri að sjá,
hvort svo reyndist nú.
Karvel
Pálmason
(SFV) sagði að
einum þing-
manni Fram-
sóknarflokks-
ins, sem hann
hefði rætt við f
gær, hefði verið
ókunnugt um
ráðstafanir
stjórnarinnar.
Það voru ráð-
herrar flokks-
ins, sem feréíinni réðu.
SFV hefðu lagt til, strax í
vinstri viðræóum, að færa ætti
niðurfærsluleið, koma á skyldu-
sparnaði, skattleggja gróða af
fasteignasölu, verðtryggja sparifé
og fjárskuldbindingar o.fl. Sam-
tökin vildu fara stöðvunar- og nið-
urfærsluleið. Hann sagði aðsteðj-
andi efnahagsvanda ekki verða
leystan nema í samráði við verka-
lýðshreyfinguna.
Ferill ríkisstjórnarinnar væri:
17% gengilækkun, 2% hækkun
söluskatts, verðjöfnunargjald á
raforku, bensínskattar, ráðstafan-
ir f sjávarútvegi, er rýrt hefði
kjör sjómanna, og nú loks aftur
ný gengislækkun, sem væri olía á
eldinn. „Ég býst við annarri slíkri
innan 3ja mánaða." sagði
Karvel.
Pétur
Sigurðsson (S)
sagði: Fyrri
gengislækkun
þessarar ríkis-
stjórnar var
arfleifð fyrri
stjórnar. Sú,
sem nú er ráð-
gerð, er til að
máeta versn-
andi viðskipta-
kjörum, hækk-
andi verði inn-
fluttrar vöru,
lækkandi verði útflutningsafurða
okkar. Pétur sagðist til skamms
tima ekki hafa haft trú á leið
gengislækkunar út úr þessum
Vanda. En úttekt Þjóðhagsstofn-
unar á stærð og eðli vandans
hefði fært sér heim sanninn um,
að fara yrði gengislækkunarleið
að hluta. En að sínu mati þyrfti
fleira til að koma, fara þyrfti
blandaða leið, ef árangur ætti að
nást. Gagnrýndi Pétur harðlega
fyrirkomulag f vátryggingum og
olíuniðurgreiðslu til útgerðar.
Hann talaði og um óhjákvæmi-
legar hliðarráðstafanir til að
mæta vanda hinna verst stöddu:
láglaunafólks, öryrkja og aldr-
aðra. Þá væri nauðsynlegt að
koma til móts við sjömannastétt-
ina með eðiilegum hætti og viðun-
andi tilboðum. Þeir þyrftu hins-
AIÞInGI
vegar eftir að gefa, sem hagnað
hefðu af gengislækkun. Fyrir-
sjáanleg búvöruverðshækkun
mætti ekki koma öll út í verðlag-
ið.
Sighvatur
Björgvinsson
(A) talaði um
óðaverðbólgu
og upplausn í
stjórnarherbúð-
um, hnefahögg
í andlit stjórn-
arandstöðu og
launþegasam-
taka. Ríkis-
stjórnin hyggi
nú f sama kné-
runn, að þeim
verst settu
í þjóðfélaginu. Markmið hennar
væri: „skera, skera hausa, hausa
..“ Skera ætti á blóðæðar al-
mennings. Afkoma útgerðar á
Vestfjörðum væri ekki með þeim
hætti, að réttlætti þessar ráðstaf-
anir. Ef menn kynnu ekki að gera
út annarsstaðar, yrðu þeir að taka
afleiðingunum af því. Ég er á
móti þvf, sagði ræðumaður, að
launafólkið „reki“ bifreið, eigin-
konu og börn útgerðarmannsins.
Ég er á móti því að við borgum
kostnað við hús hans, bifreið
konu og börn.
Hermannssonar:
kostnað“) Svar:
móti því að við
kostnaðinn!
Magnús Kjart-
ansson (K)
sagði málefni
banka og gjald-
eyrisvarasjóðs
heyra undir
viðskiptaráð-
herra, formann
Framsóknar-
flokksins. Hann
saknaði þess, að
viðskiptaráð-
herra skyldi
ekki gera grein
fyrir
þessu frumvarpi. (Ól. Jóh. grípur
fram í: „Ég skil vel að þú saknir
min, Magnús.“) Magnús sagði, að
ræða Ólafs Jóhannessonar, sem
hann flutti fyrir nokkru hér f
Reykjavík, hefði verið til að vara
alla þá við, sem þess þurftu með,
vegna fyrirhugaðrar gengis-
lækkunar. Enda hefði gjaldeyris-
varasjóðurinn, sem lítið var eftir
f, tæmzt skömmu síðar. Hvers
vegna greip Ólafur ekki inn í
skefjalaust kaupæði almennings
og verzlunarfrelsi heildsalanna?
Verður álagning á stórhækkaó
innkaupsverð, eftir gengislækkun
látin renna óskert í vasa
verzlunarinnar?
Þá ræddi Magnús um blaða-
grein Gunnars Guðbjartssonar,
formanns Stéttarsambands
bænda, er vildi láta banna verk-
föll tímabundið og senda and-
stæðinga slfkra aðgerða til Rúss-
lands eða Kína. (Ól. Jóhannesson
grípur fram f: „Ekki er þar í kot
vísað?) er viðskiptaráðherra sam-
mála siðfræði slfks málflutnings?
spurði Magnús.
(frammíkall Sv.
„En útfarar-
Já, ég er líka á
borgum útfarar-
Ólafur
Jóhannesson
(F), viðskipta-
ráðherra, sagði,
að hann hefði
ekki haft í huga
að lengja
þessar umræð-
ur, en þar sem
Magnúsi Kjart-
anssyni væri
svo annt um að
heyra f sér,
vildi hann ekki
valda
honum vonbrigðum. Gunnar Guð-
bjartsson túlkaði sínar persónu-
legu skoðanir í umræddri blaða-
grein, enda tæki hann skýrt fram
að svo væri. Ég er ekki sammála
þessum skoðunum og vona, að
Magnús sofi betur en ella f nótt,
eftir þá vitneskju. En það er
önnur hlið á þessu máli, sem við
Magnús kunnum að vera ósam-
mála um. Ég tel að hver maður
hafi rétt til að hafa og túlka sínar
eigin skoóanir, hverjar sem þær
eru. Svo er þó ekki allstaðar, eins
og við Magnús þekkjum báðir. Sú
var og tfðin, að Magnús vildi hvít-
þvo sig af sumum skrifum Þjóð-
viljans. Lét jafnvel í veðri vaka að
í þeim herbúðum færu „byss-
urnar stundum að skjóta af sjálf-
um sér!“
Ráðherrann sagði staðreyndir
og opinberar skýrslur stangast á
við fullyrðingar Magnúsar um
áhrif ræðu sinnar í félagi Fram-
sóknarmanna í Reykjavík. Gjald-
eyrissala bankanna, hefði
minnkað að mun eftir þann ræðu-
flutning. Enda hefði hann þá sett
margháttaðar hömlur á gjald-
eyrissölu sem viðskiptaráðherra.
Þurrð gjaldeyrisvarasjóðsins,
þrátt fyrir minnkandi innflutning
síðustu vikur stafaði af verðlækk-
unum á söluafurðum okkar og
vaxandi sölutregðu þeirra.
Undanfarið hefði gjaldeyrir
aðeins verið afgreiddur vegna
gjaldfallinna skuldbindinga,
rekstrarvara til útflutnings, hrá-
efna til iðnaðar, brýnustu
nauðsynja og ferðafrelsi hefði
ekki verið heft. Verzlunarálagn-
ing myndi fara eftir sömu reglum
og eftir gengislækkun í tíð Lúð-
víks Jósepssonar sem viðskipta-
ráðherra.
Ráðherrann sagði Karvel
Pálmasyni hollt að lesa nýlega
flutta ræðu staðgengils hans, Jóns
Baldvins Hannibalssonar, um
efnahagsmál. Hann minnti á sam-
stöðu vinstri aflanna um gengis-
fækkun f desember 1972. Hann
minnti og á þá þrjá valkosti, sem
úr var að velja í árslok 1973. Einn
þeirra hefði verið sá, sem Karvel
boðaði nú, niðurfærsluleið. Þá
hefði einn flokkur hafnað þeirri
leið, einn flokkur sett skilyrði um
gengislækkun, þ.e. Samtök frjáls-
lyndra og vinstri manna. 1 þessu
efni hefði samtökin verið ein-
huga, aldrei þessu vant. Þegar
vinstri stjórnin hefði viljað fara
niðurfærsluleið, hefði Karvel
Pálmason flutt vantraust á hana.
Niðurfærsluleiðin væri gömul
lumma, sem Karvel hefði ekki
viljað renna niður þegar hún var
ný! Hinsvegar sagðist Ólafur sam-
mála Karvel um það, að skyldu-
sparnaður væri íhugunarefni. Ef
til vill gæfist Karvel kostur á að
taka afstöðu til þess atriðis siðar.
Höfuðatriðið er, sagði Ólafur,
að tryggja fulla atvinnu og fulla
nýtingu atvinnutækja þjóðarinn-
ar. Hann hefði að vel athuguðu
máli komizt að þeirri niðurstöðu,
að gengislækkun væri auðförnust
leið til að tryggja þetta höfuð-
atriði, ef vinnufriður mætti hald-
ast, með eðlilegum hliðarráð-
stöfunum. Aðrar tiltækar leiðir
hefðu við núverandi aðstæður
fremur leitt til samdráttar i fram-
leiðslu og atvinnuleysis. Hinsveg-
ar fylgdu vissir skuggar ætíð
þessu neyðarúrræði. Og gengis-
lækkun ein nægði ekki til að
tryggja viðskiptajöfnuð. Ráðherr-
ann sagði tortryggni i garð gengis-
lækkunar ekki óeðlilega, meðan
hliðarráðstafanir, sem fylgja
ættu, væru enn ekki fram komn-
ar.
— Magnús Kjartansson og
Karvel Pálmason tóku aftur til
máls. Að lökum, er klukkan var
farin að ganga tvö um nóttina,
lauk umræðum. Frumvarpinu var
siðan vísað samhljóða til 2. um-
ræðu og viðskipta- og fjárhags-
nefndar deildarinnar.