Morgunblaðið - 27.03.1975, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1975
Fórnarlömb eld-
flaugnaárásar á
Phnom Penh
seta og utanríkisráðuneytis-
ins. Sá stuðningur er nú á
enda að því er virðist.
Stjórn Thieus og Ford for-
seti halda því fram, að
ástæðan fyrir þessari síðustu
hernaðarlegu niðurlægingu
S-Vietnams sé hinn mikli nið-
urskurður á hernaðaraðstoð
Bandaríkjamanna. Orðrómur
er á kreiki um að Thieu hafi
fyrirskípað herjum sinum að
hörfa frá áðurnefndum svæð-
um í von um að sú ákvörðun
gæti orðið til þess að fá
aukna aðstoð frá Bandarikja-
mönnum og svo hafa fregnir
frá Saigonstjórninni um stríð-
ið aldrei þótt áreiðanlegar.
Vitað er, að N-Vietnamar
hófu sókn í byrjun mánaðar-
ins á miðhálendinu, en það
svæði liggur að landamærum
Kambódíu. Hernaðarsér-
fræðingar hafa alltaf talið
þetta svæði lífsnauðsynlegt
Friðurinn sem
varð
ÚTLITIÐ í Indókína er ekki
bjart þessa dagana fyrir íbúa
S-Vietnam og Kambódíu né
bandaríska ráðamenn, sem
hafa á undanförnum áratug
eytt um 1 1 2 milljörðum doll-
ara, varlega áætlað, í striðs-
reksturinn í þessum löndum.
Thieu forseti S-Vietnam,hefur
óvænt gefið upp á bátinn um
% af landssvæði S-Vietnam
og heldur nú aðeins í nokkur
meiri háttar landsvæði, þar
sem hann segist munu berj-
ast gegn N-Vietnömum og
skæruliðum Viet Cong. í
Kambódíu virðist aðstaða
stjórnarinnar vonlaus gagn-
vart uppreisnarmönnum
Khmer Rouge og áreiðanleg-
ar heimildir herma að Lon
Nol muni brátt hverfa úr
landi.
Bandarískir ráðamenn
undir forystu Fords forseta
hafa á undanförnum vikum
átt í striði við þingið út af
fjárveitingum til þessara
tveggja landa, en svo virðist
sem þingmenn hafi ekkí
áhuga á því að ausa meira fé
i þennan stríðsrekstur og
hrista höfuðið, er talað er
um, að fall þeirra myndi
stofna öryggi Bandaríkjanna í
hættu, og segja að stríðið í
Indókína hafi aðeins orðið til
að gera veg Bandarikjanna
erlendis minni. Heimildir í
Washington herma að Ford
sé tilbúinn til að afskrifa
Kambódíu í von um að geta
náð einhverju fjármagm í
staðinn fyrir S-Vietnam. Hins
vegar mun hann sjálfur vera
kominn á þá skoðun að brátt
sé nóg komið og mun hafa
rætt það við háttsetta emb-
ættismenn að takmarka að-
stoðina við þrjú ár, eftir það
verði S-Vietnamar að sjá um
sig sjálfir. Vafasamt er að
þessi rök dugi honum í þing- fyrir Saigonstjórnina, því að
ef kommúnistar hefðu það á
valdi sínu væri tiltölulega
auðvelt fyrir þá að hefja það-
an sókn í átt til sjávar og
kljúfa landið í tvennt. Sveitir
N-Vietnama og Viet Cong
náðu fljótt á sitt vald hinni
hernaðarlega mikilvægu hér-
aðshöfuðborg Ban Me
Thout. Thieu forseti fyrirskip-
aði þá að borgin skyldi tekin
aftur hvað sem það kostaði.
Síðan gerðist það að hann
tók þá skipun til baka án
þess að gefa á því skýringu
og fyrirskipaði hermönnum
sínum að hörfa þaðan og frá
nokkrum öðrum héruðum.
Tap hálendisins var af ýms-
um ekki talið alvarlegt stjórn-
málalegt áfall, en flóttinn frá
Þegar þátttaka Bandaríkj-
anna í stríðinu í Vietnam stóð
sem hæst voru þar rúmlega
500 þúsund bandarískir her-
menn og 55000 Bandaríkja-
menn féllu þar. Kostnaðurinn
var nefndur hér áðan. Hvers
vegna varð enginn árangur
af þessari fjárfestingu og
hvers vegna blasir við ósigur
fyrir frumstæðri „hálfþjóð'.
Bandaríski þingmaðurinn
Robert N. McCloskey bauð
upp á eftirfarandi svar í
ræðu, sem hann hélt nýlega:
,,Það getur aðeins verið ein
skýring á rikjandi ástandi,
miklu sterkari árásarhneigð,
viljakraftur og ásetníngur
ráðamanna N-Vietnams og
hermanna þeirra um að ná
takmarki sínu en hjá S-
Vietnömum. Auk þess höfum
við byggt upp her í landinu á
bandaríska vísu, sem hefur
mikinn og kostnaðarsaman
hreyfanleika og skotkraft, en
hentar mun verr til bardaga á
þessu landsvæði en einfald-
ari her andstæðinganna."
Bandaríska blaðið New
York Times segir að annað
svar sé einnig til. „Saigon-
stjórmrnar, sem fengið hafa
bandaríska aðstoð, hafa
löngum verið gerspilltar og
stór hluti aðstoðarinnar hefur
verið notaður af óheiðarleg-
um ráðamönnum, sem marg-
ir hafa flúið land og lifa í
vellystingum á Rivieriunni,
sumum hefur verið ýtt út
fyrir bandarískan þrýsting og
einn var myrtur, beint eða
óbeint með blessun Banda-
ríkjastjórnar. Leiðtogar S-
Vietnam hafa og sjaldnast
notið stuðnings þjóðarinnar"
Engu að síður naut stríðs-
reksturinn á sínum tíma
stuðnings beggja flokka í
Bandarikjunum, þriggja for-
Stjórnarhermaður studdur
á brott eftir að hafa særzt í
átökunum um Ban Me
Thout.
Kort af Vietnam eftir að her S-Vietnam hörfaði. Svörtu
svæðin eru undir stjórn kommúnista. Ekki er Ijóst hver
ræður yfir gráu svæðunum, en hvitu svæðin eru undir
stjórn Saigonstjórnarinnar.
öðrum héruðum þ.á m. Hue
var mikill stjórnmálalegur
ósigur. Hann hafði í för með
sér að hundruðir þúsunda
óbreyttra borgara lögðu á
flótta til öruggari svæða og
minnti flóttinn á sams konar
atburði 1 940 fyrir fall Frakk-
lands og 1 949 fyrir fall Kína.
Þetta var mesti flótti í sögu
stríðsins í Indókína. Hins
vegar benda sérfræðingar á
það að þrátt fyrir að S-
Vietnamar hafi yfirgefið svo
stór landsvæði, séu þau
svæði sem Thieu ætli að berj-
ast fyrir að halda, hin auðug-
ustu og þéttbýlustu í landinu
með um 1 8 milljónir íbúa af
20 milljóna heildaríbúafjölda
landsins. Saigon er að áliti
sérfræðinganna lykillinn að
framtíð S-Vietnams og fæstir
telja að kommúnistar muni
gera árás á Saigon á næstu
mánuðum, vegna hins mikla
mannfalls, sem slík árás
myndi hafa í för með sér.
Þannig er enn barizt í Indó-
kína tveimur árum eftir París-
arsamkomulagið og tala fall-
inna hækkar stöðugt, en án
bandarískra nafna. í Laos er
friður undir samsteypustjórn,
þar sem kommúnistar hafa
meirihluta og ganga átti frá
málum Kambódíu undir öðr-
um sáttmála, sem aldrei var
gerður. Hafi N-Vietnamar og
S-Vietnamar ætlað sér að
halda friðinn, hvarf sá vilji
fljótlega eftir að Bandaríkja-
menn voru farnir. N-
Vietnamar og Viet Cong vildu
fá lítil landsvæði til yfirráða
innan stærri yfirráðasvæða
Saigonstjórnarinnar, en
Thieu neitaði. Áætlanir um
stofnun stjórnmálaráðs og
frjálsar kosningar fuku út í
buskann. Thieu vildi reyna að
auka hernaðarleg yfirráða-
svæði S-Vietnams og naut
þar stuðnings Nixons forseta
í formi Vietnamáætlunarinn-
ar, þar sem stóraukin aðstoð
og þjálfun Bandaríkjamanna
myndi gera S-Vietnömum
kleyft að gera á eigin spýtur
það sem bandaríski herinn
hafði gert fyrir þá.
Átökin hafa allt frá því
haldið áfram, þó misjöfn að
styrkleika. Engu að siður
kom ákvörðun Thieus forseta
í síðustu viku á óvart,
hugsanlega vegna þess, að
ekki var eins vel fylgzt með
atburðarásinni eftir að
Bandaríkjamenn höfðu yfir-
gefið landið.
Hafi Thieu veðjað á það að
ákvörðun sin myndi opna
fjárhirzlur Bandaríkjamanna,
virðist hann hafa veðjað á
vitlausan hest. Bandaríkja-
menn ræða nú hernaðarað-
.stoð við S-Vietnam í mjög
þröngum skilningi, hins veg-
ar er kjarni málsins trúverð-
ugheit Bandarikjanna sem
leiðandi þjóðar heimsins og
áhrif þeirra í alþjóðastjórn-
málum. Þetta er sá kjarni,
sem Ford forseti og Kissinger
utanríkisr'áðherra hafa valið í
örvæntingu sinni til að reyna
að renna stoðum undir veik-
an málstað.
(Byggt á greinum í N.Y.
Times, Time, Newsweek og
f réttastof uskeytum.).