Morgunblaðið - 17.05.1975, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MAl 1975 >
21
Ljóðasöngvarinn Gerard Souzay
í samtali við Morgunblaðið:
Er
háður
slemningu
augnablikslns
0 Hinn heimskunni franski Ijóðasöngvari, Ger-
ard Souzay, er til íslands kominn öðru sinni,
ásamt meðleikara sínum, píanóleikaranum
Dalton Baldwin, en þeir hafa starfað saman um
tveggja áratuga skeið, bæði að hljómleikahaldi
og hljóðritunum á hljómplötur. Langt er nú um
liðið frá því þeir voru hér síðast á ferð, það var
vorið 1961, þá héldu þeir hér tvenna tónleika við
mikla hrifningu. Að þessu sinni halda þeir aðeins
eina hljómleika, á vegum Tónlistarfélags Reykja-
víkur, og verða þeir í Háskólabíói í dag, laugar-
dag, kl. 2.30.
Á efnisskrá hljómleikanna er
frönsk og þýzk Ijóðatónlist, eftir
Faure, Ravel og Brahms og af því
tilefni spurðum við Gerard Souzay,
þegar við hittum hann sem snöggv-
ast að máli I fyrrakvöld, hvort eðlis-
munur væri á franskri og þýzkri
Ijóðatónlist.
Hann kvað svo vera. Þýzka Ijóða-
tónlistin á rætur slnar í þjóðlögun-
um þýzku en sú franska er til orðin
meðal menntaðra tónlistarmanna og
því að vissu leyti „fágaðri" og
tengdari fagurbókmenntum, ef svo
mætti segja. Hún höfðar líka að
nokkru leyti til annars hlustenda-
hóps en þýzku Ijóðin
I Þýzkalandi, hélt hann áfram, er
öll þjóðin gegnsýrð af músik. Þú
kemur ekki svo I smáborg I Þýzka-
landi, að þar sé ekki tónlistarfélag
með 1000—2000 félögum a.m.k.
Þetta finnurðu ekki I Frakklandi, þar
er viss hópur manna, gjarnan
menntaðs fólks, sem kann að meta
músik og skilur hana, en þjóðin I
heild hefur hins vegar meiri áhuga á
málaralist, leiklist og Ijóðlist. Þetta
skýrir ef til vill hvað ég á við með því
að nota orðið „fágaðri" yfir franska
Ijóðatónlist."
Gerard Souzay er fæddur árið
1918 í Angers i Frakklandi og
stundaði heimspekinám áður en
hann sneri sér að sönglistinni. Hann
lauk námi við tónlistarháskólann í
Parls við mikinn orðstír eftir að hafa
sýnt frábæra hæfileika. Slðan hefur
hann ferðast heimshornanna á milli
sem Ijóðasöngvari fyrst og fremst en
á seinni árum hefur hann einnig
sungið I óperum I vaxandi mæli.
Blaðamaður spurði Souzay, hvort
hann væri ekkert orðinn þreyttur á
þessum þeytingi um heiminn og því
lífi, sem hljómleikahaldinu fylgir.
Hann neitaði þvl alfarið. — Ég væri
ekki hér, ef ég væri orðinn þreyttur á
þessu. Sá dagur kemur, að ég verð
að láta af hljómleikaferðum og ég
hlakka ekkert til þess. Mér fellur
þetta Itf vel. .. Sjáðu til, ég kaus að
helga llf mitt tónlist og hana flyt ég
með mér, hvert sem ég fer, hún er
mál, sem fólk skilur, hverrar þjóðar
sem er, og þegar mér tekst vel upp
skapast samband milli mín og
áheyrenda. .. Stundum syng ég ekki
eins vel og þá er sambandið minna
og ekki eins ánægjulegt. En það er
nú svona, þegar maður er mann-
legur, þá gengur ekki alltaf jafn vel.
Souzay hló við og bætti við: „ Ég er
sjálfur heldur misjafn, ekki alltaf I
„toppformi".
-— Væri sá maður ekki orðin
teknlsk vél, sem alltaf tækist jafn vel
I músik?
— Jú, ætli það ekki. Ég held
raunar, að tæknin sé ekki endilega
minn sterkasti þáttur sem söngvara,
öllu heldur •— hann leitaði >að rétta
orðinu — já, ég er maður augna-
bliksins, afskaplega háður stemn-
ingu augnabliksins Auðvitað vinn
ég rækilega allt, sem ég syng, en ég
geri alltaf ráð fyrir að geta gefið
tjáningunni svigrúm fyrir áhrif líð-
andi stundar. Sennilega er það þess
vegna, sem ég er svo misjafn sem
raun ber vitni.
— Er einhver sérstök tónlist, sem
þér takið fram yfir aðra: — Þv! er
ekki svo gott að svara. Ég hef
ánægju af margs konar tónlist.
rómantlskri músik, franskri músik
frá byrjun þessarar aldar, Mozart,
Verdi, Wagner, Schumann, Schu-
bert, þeir allir og margir fleiri eru
mér mauðsynlegur hluti af llfinu.
Hins vegar eru þau tónskáld vissu-
lega til sem ég get án verið.
— Til dæmis?
— Það væri nú ekki sanngjarnt
að nefna þau, er það?
— Hvað um nútlmatónskáld?
— Þau eru tónlistinni afar mikil-
væg og þeirra starf, þvi að þau blása
I hana nýju lífi og I listum verður
alltaf eitthvað að vera að gerast.
Margt af þvl, sem skrifað er og
samið I dag eru eingöngu tilraunir.
Sumt af þvl mun lifa, annað ekki, en
þannig hefur það alltaf verið I
músik. Fjöldi tónskálda, sem á sirv-
um tima voru vel kunn og mikils
metin, eru nú gleymd og grafin.
Hvað sjálfum mér viðvikur, hélt
Souzay áfram, er ég þeirrar skoð-
unar, að fæst nútimatónskáld skrifi
vel fyrir mannsröddina. Þeir nota
hana I stað þess að vera henni til
gagns.
— Nota hana sem hljóðfæri,
eigið þér við?
— Já, einmitt sem hljóðfæri, oft
án tillits til þess. að söngröddin er
viðkvæmt og sérstakt fyrirbæri, sem
þarf að fara vel með og skrifa fyrir á
sérstakan hátt. Tónskáld sem semja
fyrir rödd, þyrftu að hafa rækilega
þekkingu á röddinni og sönglistinni
og það finnst mér oft skorta.
Eitt og annað fleira bar á góma I
þessu samtali við Ijóðasöngvarann
franska, sem kom okkur fyrir sjónir
sem maður ákaflega rólegur, ein-
lægur og hlýlegur, og hrokalaus
með öllu. Meðal annars sem á var
drepið var mismunandi söngtækni
og hinn óliki raddblær söngvara af
ýmsum þjóðernum, sem Souzay
sagði fyrst og fremst stafa af móður-
máli viðkomandi söngvara
— Tækni er vissulega dálltið mis-
munandi á hinum ýmsu stöðum. við
höfum t.d. sérstaka italska tækni og
rússneska, en það er fyrst og fremst
málið, sem ákveður hvar röddin
leggst, þýzka, franska, italska,
rússneska, allt eru þetta ólik tungu-
mál hljóðfræðilega.
Um framboð á söngvurum, at-
vinnumöguleika þeirra og sam-
keppni. sagði hann meðal annars:
— Það er afar mikið af ungum
bráðefnilegum söngvurum i heimin-
um núna, stórkostlegar raddir, og
afar hörð samkeppni þeirra i milli,
sérstaklega innan óperuhúsanna
Nú orðið er næstum óhugsandi fyrir
söngvara að verða eftirsóttur
konsertsöngvari nema hann hafi
sungið og syngi talsvert i óperum
Þetta var öðruvisi i mínu ungdæmi.
Þá var fremur auðvelt að byrja feril
sinn sem Ijóðasöngvari, það var
fljótlega upp úr heimsstyrjöldinni
siðari og samkeppnin heldur ekki
eins mikil. Ég söng mjög litið í
óperum fyrstu árin, það færðist ekki
i aukana fyrr en löngu seinna.
— Fer áhugi almennings á söng-
list vaxandi?
— Það er ekki gott að segja. Jú, á
óperum vissulega, þær eru ákaflega
vinsælar í dag, Donnizetti, Rossini,
Verdi, Bellini og allir þessir gömlu
óperuhöfundar eru geysivinsælir —
og nýjar óperur koma fram. Tökum
til dæmis óperu Brittens, „Dauði í
Feneyjum", hún var flutt svo til strax
á Metrolpolitan I New York. Hins
vegar er ég ekki frá þvi að áhugi á
Ijóðasöng fari minnkandi, til dæmis
sýnist mér þýzk Ijóðatónlist ekki eins
vinsæl og var fyrir 30—40 árum.
— Hver teljið þér að sé ástæðan,
— nennir fólk kannski ekki að ihuga
Ijóðatónlist?
—- Mér virðist þetta kannski hluti
þeirrar almennu tilhneigingar i nú-
tíma þjóðfélagi að sækjast eftir öllu,
sem er hávært, stórt og mikið — og
spennandi. Ljóðið er andstæða
þessa alls — það er svo náið, inni-
legt og kefjandi, og hlustandinn
verður að gefa sig því á vald til að
njóta þess i algerri kyrrð
Gerard Souzay á fyrir höndum
strangt hljómleikahald, þegar ísland
er að baki. Næst fer hann til
Manchester og Dublin, þá til Parísar
til hljóðritunar og siðan í mánaðar-
ferðalag til Bandarikjanna. í sumar
syngur hann á tónlistarhátiðum,
m.a. í Lucerne í Sviss og á South
Bank Festival i London og þannig
áfram. Þess á milli tekur hann sér
tíma til að vinna að nýjum verkefn-
um og kenna, hann kveðst stundum
taka dálitinn hóp söngvara, sem
komnir eru langt áleiðis I námi. „Við
vinnum kannski nokkrar klukku-
stundir í senn, þau syngja fyrir mig
og ég reyni að gefa góð ráð, þetta er
mjög skemmtilegt, þegar raddirnar
eru góðar." Þar fyrir utan gefur hann
sér tíma til að sinna öðru hugðarefni
sinum, sem er abstrakt teikning.
„Ég býst við að halda tónleika í
Japan i júni á næsta ári og ætla þá
að halda sýningu á teikningum min-
um í leiðinni," sagði Souzay — og
bætti við: „Kannski get'ég fengizt
við þetta samfara kennslu, þegar ég
er hættur hljómteikahaldi." — mbj.
Píanóleikarinn Dalton Baldwin í samtali við Morgunblaðið:
Lil ð mannsröddina sem hljöðf æri Guðs
£ Píanóleikarinn Dalton Baldwin er Bandaríkja-
maður, fæddur í New Jersey. Hann hefur starfað
með Gerard Souzay í hartnær tvo áratugi og í
huga tónlistariinnenda, sem hlýtt hafa á hljóm-
plötur þeirra um árin eru nöfn þeirra því nátengd.
Baldwin stundaði upphaflega nám við Juilliard
School of Music í New York, en síðar í Oberlin
tónlistarskólanum og framhaldsnám að lokum
hjá Nadiu Boulanger í París og Madelaine Lipatti.
Baldwin kom með Souzay hingað
til fslands árið 1961 og sagði I
samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins, að sér væru tónleikarnir
hér ákaflega minnisstæðir og koman
til islands, bæði vegna hlustenda-
hópsins, sem hefði verið þeim mjög
að skapi, og þess fólks, sem þeir
hefðu hitt hér — Það kom mér
mjög á óvart, sagði hann, að hitta
hér marga tónlistarmenn af er-
lendum uppruna, jafnvel af spænsk-
um og gyðinglegum uppruna — og
svo heyrði ég að i ykkur (slending-
um rynni líka írskt blóð
— Já, við erum víst dálitið óstýri-
látir sumir eins og frar.
— Gættu að hvað þú segir, svar-
aði hann hlæjandi, ég er nefnilega
llka irskur.
Við röbbuðum um hlutverk með-
leikarans og ég spurði Baldwin
hvort hann teldi það almennt farið
að njóta þeirrar virðingar, sem þvi
bæri.
Hann svaraði: — Þetta er mjög
að breytast frá þvi sem var, og fólk
gerir sér í æ rikari mæli grein fyrir
gildi meðleiksins. Á timum Richard
Strauss, tónskáldsins fræga, var
ástandið þannig, að þegar hann var
að leika með konu sinni, breiddi hún
úr sér, jafnskjótt og hún var búin
með hvert lag, og huldi hann svo að
segja með efnismiklum kjólnum
sinum — hún vildi að öll athyglin
beindist að sér. Nú eru aðrir timar
og ég held, að nú sé almennt litið á
meðleikarann eins og hljóðfæraleik-
ara i kammersveit og viðurkennt, að
músikalskt hlutverk hans sé jafngilt
hlutverki söngvarans eða hljóðfæra-
leikarans, sem hann er að vinna
með
I efnisskrá hljómleikanna segir, að
þér hafið unnið að þvi að koma á
laggir alþjóðlegum skóla fyrir Ijóða-
túlkendur, er það fyrir meðleikara
eða söngvara eða hvort tveggja
— Fyrst og fremst höfum við
unnið með söngvurum til þessa.
Framhald á bls. 47.