Morgunblaðið - 17.05.1975, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. MAl 1975
27
Forsætisráðherra:
Yernda þarf kaupmátt lág-
launa — og koma í veg fyr-
ir launaskrið betur settra
MAGNÚS Kjartansson hélt þvl fram I
þingræðu I fyrradag, að núverandi
ríkisstjórn ynni markvisst að skipu-
lögðu atvinnuleysi I þjóðfélaginu
sem tæki I væntanlegum kjarasamn-
ingum ð vinnumarkaði og þrjóskað-
ist við að greiða úr vinnudeilum og
verkföllum, sér I lagi sjómanna og
verkafólks I rlkisreknum iðjuverum.
Ætlunin væri að höggva á hnútinn
með bráðabirgðalögum, er Alþingi
væri slitið. Krafði hann forsætisráð-
herra sagna um fyrirætlanir rlkis-
stjórnarinnar varðandi meint bráða-
birgðalög I þessu efni.
í svari forsætisrððherra, Geirs
Hallgrlmssonar, sem var Itarlegt,
sagði hann m.a :
Bráðabirgða-
samkomulag
og launajöfnun-
arbætur.
„Rlkisstjórnin er ekki I styrjöld við
launafótk. Ríkisstjórnin hefur aðeins
gert óhjákvæmilegar ráðstafanir I
efnahagsmálum. Þær ráðstafanir
hafa I sjálfu sér ekki I för með sér
kjaraskerðingu fyrir allan almenning
I landinu. Það er annað, sem veldur
þvl að draga verður úr eyðslu þjóðar-
innar I heild og einstakra stétta og
hvers einstaklings um sig. Það eru
versnandi viðskiptakjör út á við og
áföll, sem við höfum orðið fyrir I
efnahagsmálunum, I kjölfar þess að
hafa spennt bogann of hátt, þegar
vel gekk I utanrikisviðskiptum og
aflabrögðum."
„Þetta bráðabirgðasamkomulag
ásamt launajöfnunarbótum þeim,
sem staðfestar eru með þesssu frum-
varpi., sem hér er á dagskrá, eru til
þess fallnar að jafna þeim byrðum,
sem þjóðin I heild verður á sig að
taka, réttlátlega niður meðal þjóðfé-
lagsþegnanna. Það ber að harma,
þegar einstaka launahópar hafa ekki
skilning á þvi, að hinir lægst launuðu
verða að njóta forgangs I bættum
launakjörum og aðrir að biða um
sinn. Mér dettur ekki I hug annað en
viðurkenna það og undirstrika, að
miðað við þá krónutölu kaups og það
verðlag, sem gilti eftir kjarasamn-
ingana I febr. á siðasta ári, þá er um
kaupmáttarskerðingu að ræða, alv-
arlega kaupmáttarskerðingu. En
kaupmáttur eins og hann mældist
eftir kjarasamningana I febr. á slð-
asta ári var ekki raunhæfur og á
fölskum forsendum byggður.
Verkfallið á
stóru togurunum.
„Ef við vlkjum að togaraverkfall-
inu, verkfallinu á stóru skuttogurun-
um, þá hefur rikisstjórnin gefið
rekstraraðilum þeirra greinilega til
kynna, hvað hún treystir sér að
ganga langt {il þess að styrkja
greiðslustöðu og rekstrargrundvöll
stóru skuttogaranna. f fyrsta lagi
með þvl að létta greiðslubyrði þeirra
af stofnlánum og lengja lánstlmann.
f öðru lagi að taka á ríkissjóð þann
reikning. sem rekstraraðilar stóru
togaranna telja sig hafa á rlkissjóð.
vegna lagasetningar fyrrv. stjórnar I
kjölfar togaraverkfallsins 1973, þar
sem kröfur yfirmanna voru viður-
kenndar með lögum. f þriðja lagi
með þvt sérstaklega að aðstoða
rekstraraðila togara, koma vanskila-
skuldum þeirra við Itfeyrissjóð tog-
arasjómanna á hreint með samningi
um vanskilaskuld til ákveðins ttma. Í
fjórða lagi með þvt að greiða úr, sem
allra fyrst og bezt, þeirri breytingu á
skammtímalánum og lausaskuldum
togaraútgerðarinnar, með sama
hætti og nú er veriðað gera almennt
gagnvart fyrirtækjum t sjávarútvegi.
Það hefur ekki staðið á ríkisstjórn-
inni f þessari deilu. Rfkisstjórnin, eða
fulltrúar hennar, hafa haldið fleiri
fundi með deiluaðilum og reynt að
leiða þá til sátta og samninga. Ég tel,
að það sé fullkomlega grundvöllur
fyrir samningum, sérstaklega við
undirmenn á togurum, en þvf miður
er bilið meira milli yfirmanna og
rekstraraðila togaranna. Án þess að
leggja nokkurn dóm á réttmæti mál-
staðar hvers aðila um sig, þá segi ég
það sem persónulega skoðun mtna,
að samúð mtn er með undirmönnum,
að þeir fái sambærileg kjör og sjó-
menn almennt. Ég tel, að vandamál
reksrar stóru skuttogaranna verði
ekki leyst nema þeir, sem vinna á
þeim og bera ábyrgð á rekstri þeirra,
reyni að leita meira samræmis milli
kostnaðar við mannahald á stóru
skuttogurunum annars vegar og
minni skuttogurunum hins vegar,
takandi auðvitað tillit til þess, hvaða
munur er á afkastagetu þessara
skipategunda og hvaða munur er á
vinnuálagi þeirra."
Geir Hallgrimsson forsætisráðherra.
Verksmiðjur ríkisins
„Varðandi þær þrjár verksmiðjur i
eigu rfkisins, sem nú standa f vinnu-
deilum, þá er það að segja, að aðilar
hafa ræðzt við og gert hvor öðrum
tilboð. Það ber enn töluvert á milli.
Ég skal ekki spá neinu um það, hvort
endar nást saman alveg á næstunni
eða ekki. En þar gegnir það sama, að
þegar rfkisstj. telur nauðsyn, sem ég
held, að verði ekki á móti mælt, að
draga úr þjóðareyðslunni, þá getur
hún ekki stuðlað að kaup- og kjara-
samningum á þessum vettvangí sem
brýtur [ bága við þá heildarstefnu, að
Framhald á bls. 39
Félag íslenzkra botnvörpuskipaeigenda:
Kjaradeilan á stærri togurunum
Morgunblaðinu hefur borizt
svohljóðandi greinargerð frá
Félagi íslenzkra botnvörpuskipa-
eigenda um kjaradeiluna á stærri
skuttogurunum:
Hinn 9. apríl sl. skall á verkfall
á hinum stærri togurum, bæði
síðutogurum, sem nú eru aðeins 5
talsins, og 17 skuttogurum. Háset-
ar riðu á vaðið, en síðan komu
vélstjórar og 2. stýrimenn í kjöl-
farið og nú loks loftskeytamenn.
Gildandi samningar
á togurum
Eins og kunnugt er gildir nú i
höfuðatriðum tvenns konar samn-
ingsfyrirkomulag á togaraflotan-
um. A hinum minni togurum, tog-
urum undir 500 brúttórúml., eru
hrein hlutaskipti með lágmarks-
kauptryggingu, ef afli bregzt á
tilteknu tímabili. A stærri togur-
unum er um að ræða fast
mánaðarkaup og aflaverðlaun.
Við þetta bætist svo, að á stærri
togurunum greiðir útgerðin
fæðiskostnað allan gegn nokkurri
endurgreiðslu úr áhafnadeild
Aflatryggingasjóðs, en á minni
togurunum greiða sjómenn fæði
sitt sjálfir, en fá hluta þess
greiddan úr sama sjóði. Þá greið-
ast iðgjöld til lífeyrissjóðs sjó-
manna af öllum launum sjó-
manna á stærri togurunum, en
aðeins af fastri umsaminni
upphæð á minni togurunum. A
hinum stærri skipum nemur þetta
útgjaldaauka að fjárhæð rúml. 1,2
m.kr. á ári á skip, þegar litið er á
hlut útgerðarinnar, en rúml. 2
m.kr., þegar litið er á hlut beggja,
útgerðar og sjómanna.
Um ýmis önnur útgjöld, svo
sem frídagagreiðslur og þ.h.
veróur ekki rætt hér.
stunda veiðar í Norðursjó og
landa erlendis, og hafa fleiri en
12 skipverja. Þetta er því dauður
bókstafur.
I lögum um atvinnuréttindi vél-
stjóra eru m.a. ákvæði um fjölda
vélstjóra á fiskiskipum og fer
hann eftir stærð véla. Á minni
skipunum eiga samkvæmt lögum
þessum að vera þrir vélstjórar.
Reynslan er að vísu sú, að þrír
vélstjórar eru skráðir á skipin, en
oft er það svo að 3. vélstjóri vinn-
ur að fullu á dekki með hásetum.
Raunverulega eru starfandi vél-
stjórar því aðeins tveir. Á hinum
stærri skipum eru skráðir og
starfandi minnst þrír vélstjórar,
auk þess sem þeir hafa aðstoðar-
mann, sem tekur laun samkvæmt
hásetasamningi. En ef vélar eru
stærri en 2300 hö. er ekki að-
stoðarmaður, nema sérstaklega
standi á, en vélstjórar 4. Enginn
þessara manna vinnur hásetastörf
á dekki.
Togaraútgerðarmenn vilja
stefna að því, að vélstjórar verði
þrir — án aðstoðarmanns — og
vinni aðeins við vélgæzlu og
viðgerðir. Þeir telja að stærðar-
munur véla sé ekki slíkur, að vél-
gæzlu og viðgerðum sé ekki síður
borgið á þennan hátt á hinum
stærri skipum en nú gerist á hin-
um minni skipum.
Störf matsveins eru i öllum
þessum athugunum vandamál. A
minni skipunum er ekki nema
einn matsveinn, en á þeim stærri
eru þeir tveir, enda 15—16
skipverjar á þeim fyrrtöldu en 24
á hinum síðar töldu. Það er hald
manna, að einn matsveinn geti
annazt matseld fyrir 19 menn, sér-
staklega ef létt væri af honum all-
viðtækri ræstingarskyldu á skipi,
sem á honum hvílir nú, og aðrir
skipverjar gætu e.t.v. tekizt á
herðar.
verra botni og rifrildi vörpu þá
meira og þar með netjabætingar.
Það er óhrekjanleg staðreynd,
að þessi mikli mannaflamunur
minni og stærri togaranna hefir
valdið þeim siðar nefndu fjár-
hagsörðugleikum, auk þess sem
laun undirmanna á þeim eru
lakari en á hinum minni og sam-
keppnisaðstaóa um gott vinnuafl
þvi mun verri. Við þetta bætist
svo það, að lögin frá 23. marz
1973, er Alþingi lögfesti launýfir-
manna á stóru togurunum þrátt
fyrir eindregin mótmæli F.I.B.,
leiddu til þess að launamunur
yfirmanna og annarra skipverja
jókst óafsakanlega mikið og er
allt annar og miklu meiri en á
hinum minni togurum.
Sams konar samningar
á öllum togurum
Eigendur hinna stærri togara
hafa talið óeðlilegt, að ólíkir
samningar giltu á íslenzkum
togurum, þótt stærðarmunur sé
nokkur, og komi það þá helzt
fram í mannafla eins og allar til-
lögur og hugmyndir þeirra
bera vitni um, þ.e. 15—16 menn á
minni skipunum en 19 menn á-
þeim stærri. Um þetta efni var
samninganefnd vélstjóra og 2.
stýrimanna ritað bréf strax 13.
april 1974 og afrit af þvi afhent
samninganefnd Sjómannasam-
bands Islands skömmu síðar. Það
hefir því gefizt gott tóm til að
en yfirmanna nokkru minna en
hinna og er það í samræmi við þá
athuga sérstaklega laun mat-
sveins). Jafnframt þyrfti að
athuga og breyta eða afmá úrelt
og óaðgengileg ákvæði ýmist úr
eldri samningum eða lögunum frá
23. marz 1973.
Miðað við þessar hugmyndir
hækkuðu mánaðarlaun skipverja
hvers um sig um tæpl. 30 þús. kr.
og yrðu sem hér segir:
Skipstjóri kr. 354.163,— Hækkun miðað við gildandi samninga og 1.6/1973: 9.3%
1. stýrimaður kr. 233.450.— 14.7%
1. vélstjóri kr. 235.934,— 14.7%
2. stýrímaður kr. 190.386.— 18.9%
2. vélstjóri kr. 197.094,— 18.1%
3. vélstjóri kr. 177.161.— 20.5%
Bátsmaður kr. 154.246.— 24.3%
Matsveinn? kr. 154.246.— 24.3%
4 netam., hver kr. 146.974,— 25.9%
7 hásetar, hver kr. 142.152,— 27.0%
láglaunastefnu, sem alþýðusam- Grundvöllurinn af öllum
tökin berjast nú ekki hvað sizt
fyrir. I þessari hugmynd kom
fram, að skipstjóri yrði afskiptur,
en gefið fyrirheit um að lita á það
vandamál sérstaklega. Það skal og
skýrt tekið fram, að hér var um að
ræða launakostnað í heilt ár, 12
mánuði, með orlofi svo að frá
verður að draga þann tima, sem
hver og einn skipverji teldi sér
henta að taka til orlofs. Ekki var
reiknað með lifeyrisgjaldagreiðsl-
um, fríu fæði og margvislegum
tryggingarhlunnindum. Sam-
kvæmt dæminu áttu mánaðarlaun
að geta verið þessi:
þessum útreikningum er meðal-
dagsafli skipanna sl. ár metinn til
ársúthalds á nútíma fiskverðlagi
að mati Þjóðhagsstofnunar.
Framkomnar
kröfur nú
Kröfur þær, sem félög 2. stýri-
manna og vélstjóra hafa nú lagt
fram og ef gengið yrði að þeim,
fækkun manna færi ekki fram, og
ennfremur, að aðrir yfirmenn
fengju tilsvarandi hækkanir,
myndi slik samningsgerð auka út-
gjöld hvers skips að meðaltali um
7,4 m.kr. á ári.
Hugsanleg mánaðarlaun, skv. samningi
minni skuttogara
Hækkun miðað við
gildandi samn.
og 1.6/1973:
ihuga þessi mál. Það skal að vísu Skipstjóri kr. 299.884,— +7.4%
viðurkennt, að samningaviðræður 1. stýrimaður kr. 224.825.— 10.6%
lágu niðri í öllu því stjórnmála- 1. vélstjóri kr. 224.825,— 9.3%
umróti, sem var hér á landi frá 2. stýrimaður kr. 187.369.— 17.0%
þvi í maí 1974 og fram á þetta ár, 2. vélstjóri kr. 187.369.— 12.3%
er stjórnvöld hafa verið að kljást 3. vélstjóri kr. 168.640.— 14.8%
við efnahagsvandann, sem steðjað Matsveinn kr. 187.369.— 51.0%
hefir að þjóðinni í heild, en út- Bátsmaður kr. 179.860,— 45.0%
gerðinni sérstaklega, nú í meira 4 netam., hver kr. 168.640.— 44.4%
en heilt ár. 7 hásetar hver kr. 149.912.— 33.9%
Óeðlilegur
fyrirkomulagsmunur
Útvegsmenn sætta sig ekki við
mannaflamuninn á skipunum.
Stærðarmunur skipanna er að
vísu allnokkur, en ekki slíkur að
hann réttlæti þennan mikla mun,
sem nú skal rakinn.
I fyrsta lagi er enginn loft-
skeytamaður á minni skipum, en
hins vegar á þeim stærri. Ekki er
skylt að hafa loftskeytamann á
skipum, sem stunda veiðar hér
við land, en hins vegar á skipum í
siglingum, ef áhöfn er fjöl-
mennari en 12 menn. Ekki hefir
verið um þetta skeytt, þótt minni
skipin sigli með afla á erlendan
markað, og ekki eru loftskeyta-
menn á' sildveiðiskipum, sem
Mannaflafækkun
Ef sleppt er loftskeytamanni,
aðstoðarmanni i vél og/eða 4. v’él
stjóra, svo og aóstoðarmatsveini,
er skipshöfnin komin í 21 mann
alls. Þá er á það að líta, að á minni
skipunum, sem eru með sams
konar veiðibúnað og veiðitækni
og stærri skipin eru 5 menn á
vakt á dekki og í lest, en á stærri
skipunum eru 7 og 8 menn á vakt.
Aflamagnsmunur er þó oftast
lítill og nær alltaf minni en þessi
mannaflamunur gefur tilefni til.
M.a. má benda á, að karfaafli
stærri togaranna er miklu meiri
hlutfallslega en minni togaranna.
Karfann þarf ekki að slægja, en
að vísu er hann oftast veiddur á
Drög og
hugmyndir F.l.B.
Fyrir nokkru lagði svo samn-
inganefnd F.I.B., fyrir gagnaðila
sina drög eða sýnishorn af því,
hvernig kjör skipverja á stærri
togurum gætu orðið eftir núver-
andi samningum á minni skut-
togurum og miðað við 19 manna
áhöfn. Það var tekið fram, að það
væri forsenda af hálfu F.I.B., að
allir aðilar féllust á þetta fyrir-
komulag og ræða mætti frekar
ýmis atriði, sem ekki hentuðu á
stærri togurum. Þessi hugmynd
sýndi, að laun háseta gætu
hækkáð um rúmlega 'A m.kr. á
ári, matsveins verulega miklu
meiía vegna aukins vinnuálags,
Þessum hugmyndum var hafn-
að og virtist i því efni mestu
skipta kerfisbreytingin, þ.e. að
hverfa frá hinu blandaða kerfi
aflaverðlauna og mánaðarkaups
yfir - í hrein hlutaskipti (með
lágmarkskauptryggingu). Auk
þess komu fram andmæli við
mannfækkun frá bæði hásetunv
en þó einkum loftskeytamönnum,
sem áttu að hverfa af skipunum,
svo og vélstjórum.
Þegar hér var komið íhuguðu
togaraeigendur ný úrræði reist á
gamla, blandaða kerfinu og 19
manna áhöfn. Með tilliti til lág-
launastefnunnar hugðust út-
gerðarmenn dreifa sparnaðinum
af fækkun manna jafnt á alla
skipverja (þó þyrfti e.t.v. að
Þetta eru þær kröfur, sem beint
verða metnar til fjár; aðrar
kröfur eru lika, sem eru óljósar
og nýjar og erfitt að meta, sem
myndu hækka þessa upphæð
mikið, ef að yrði gengið.
Kröfur undirmanna, sem fyrir
liggja nema um 4 m.kr. á ári, en
sú upphæð myndi óhjákvæmilega
hækka, ef gengið yrði að hækkun
yfirmanna.
F.I.B. hefir í lengstu lög forðazt
að bera frásagnir i fjölmiðla um
gang kjarasamninga. Nú hefir svo
margt verið rætt um þessa kjara-
deilu og marg missagt jafnvel af
kunnugum mönnum, að félagið
sér sig knúið til að birta greinar-
gerð þessa.
Reykjavík, 16. maí 1975.