Morgunblaðið - 25.05.1975, Síða 34

MÖRGUNBLÁÐÍÐrSUNNUDÁGÚR 25’ MÁTÍ975
34
Hermenn Rauöu khmer-
anna gæta landamær-
anna við Thailand.
■ ONw ft mIHI y'
Us*u dagarnir í Phnom Penh
— sorg,
sjálfselska
Við vorum 8 hundrurt úl-
lendingarnir, sem dvöldumst í
franska sendiráðinu í Phnom
Penh um tveggja vikna skeið,
og manni fannst engu likara en
aö þarna væri samankomin heil
kynslórt af fólki, þar sem alger
ringulreirt ríkti, og hver rak sig
á annars dyr.
Þai na fæddist barn og annart
dó. Rúmlega 10 hjónavígslur
voru framkvæmdar og allt voru
þetta skynsémishjónabönd,
sem höfrtu það markmið eill art
útvega Kambódiumönnum
frönsk vegabréf, þannig að þeir
kæmust á brott frá landinu, og
þeirri bændabyltingu, sem þar
fór fram.
Þarna uröu hryggilegir at-
burrtir. Kambódíumenn, sem
höföu engin erlend persónu-
skilríki, áttu engrar undan-
komu aurtirt og uröu að taka
þátt í göngunni miklu út í sveit-
ir. Vinir uröu að kveöjast, og
fjölskyldur voru leystar upp.
Þessa daga heyrðist alltaf grát-
ur einhvers staðar á þessum
griðastað.
Fáum dögum eftir komu okk-
ar í sendiráðið gengu vatns-
birgðirnar til þurrðar og virt
urðum að láta okkur nægja
vatn, sem við gátum hleypt af
loftræstingarkerfinu, og þart
sem nýju stjórnvöldin létu færa
okkur, en það nægöi aldrei.
Ekki var hægt að fara í bart og
óþefur af óhreinu fólki fyllti öll
vit.
Matvæli voru af skornum
skammti og hreinlætisartstæður
lélegar. Talsverrt brögö voru af
niðurgangi, og sáust þess merki
á gangstígum og í garði sendi-
ráðsins.
Vískí og vindlar.
Þetta var hálfgert eymdarlíf,
en aldrei kvað eins rammt að
því og skýrt var frá í útvarps
fréttum, sem við hlustuðum á,
en þar sagði, að stöðugt tví-
sýnna yrði um líf okkar. Stund-
um þegar við vorum að hlusta á
þessar fréttasendingar, sátum
við i makindum, drukkum vískf
og reyktum dýra vindla. Og
stundum var glatt á hjalla,
einkum þegar við heyrðum
ávæning af því, að innan tiðar
yrði unnt að flytja okkur á
brott.
Hetjur og skúrkar skutu upp
kollinum og þeir siðarnefndu
voru fleiri. Skorturinn gerði
það að verkum, að viðsjár
mögnuðust og flokkadrættir
manna á meðal. Grunnt var á
þvi góða milli starfsm'anna
sendiráðsins, sem lifðu í
vellystingum praktuglega, og
landa þeirra, sem urðu að gera
sér að góðu að hírast á göngum,
gangstígum og grasflötum.
Einnig risu úfar með utanað-
komandi Frökkum og frönsku
starfsliði Calmette-spítalans, en
einnig þeir áttu góða daga. Og
útlendingarnir elduðu líka
grátt silfur saman, einkum var
skeytum beint að Bandaríkja-
mönnum og blaðamönnum, og
eiginlega áttu allir í illdeilum
við alla.
Eigingiíni varð eindíægni
yfirsterkari. Þess sáust hvar-
vetna tnerki. Ef maður lét siga-
rettupakka á borð og sneri sér
við eitt andartak, var hann
horfinn.
Greinarhöfundur kom til
Thailands 3. maí sl. eftir 13
daga dvöl í sendiráðinu og rúm-
lega þriggja daga ferð frá
Phnom Penh. Hundruð annarra
flóttamanna dvöldust jafnvel
enn lengur í sendiráðinu.
Það er mjög erfitt að lýsa því,
hvernig lífið var i raun og veru
í sendiráðinu, og allt virtist þar
mjög mótsagnakennt. Franskur
læknir gekk um garða með
heimalning, og kommúnistar
höfðu haft kjölturakka hans
með sér og teymt hann út á
götu i bleikri kápu. Sumir
Frakkarnir á sendiráðssvæðinu
ólu hunda sína á betri mat en
aðrir gátu fengið fyrir börn sín.
Ég var i hópi manna, sem
fengið hafði til umráða vistar-
verur sendiherrans. Við vorum
18 talsins og sváfum á sófapúð-
um og koddum, sem við breidd-
um á gólfið í stórri stofu og
notuðum borðdúka fyrir sæng-
ur. Inni í stofunni var stærðar
loftræstingartæki, vandað
píanó og kristalsljósakróna, að
ógleymdu verðmætasta borð-
silfri sendiráðsins nema silfur-
tekötlunum, sem voru notaðir
til að sjóða í vatn yfir opnum
eldi fyrir utan.
Ef aðeins hefði verið um
nokkra daga að ræða, hefði
þetta bara verið skemmtileg
reynsla til að segja frá, þegar
heim kæmi. En eftir því sem á
tímann leið urðu menn argari í
skapi, og það leið varla sá
klukkutimi, að ekki kæmi til
deilna eínhvers staðar í sendi-
ráðinu, og venjulega var deílu-
efnið næsta lítilfjörlegt.
Enda þótt sumir reyndu að
bíta á jaxlinn og leiða óþægind-
in hjá sér, þá var þéssi dvöl í
sendiráðinu flestum alger kvöl,
og þeir sáu fáa sólskinsbletti í
heiði.
Og vissulega var lífsreynsla
margra bitur og fátt var
ánægjulegt við hana. Starfs-
stúlka hjá Air France, frú Nah
að nafni, hafði til að mynda fátt
til að gleðjast yfir, er hún sat
snöktandi undir tré einu úti í
garði að morgni 19. apríl.
Foreldra hennar var saknað, og
henni hafði verið gefinn
tveggja daga frestur til að
halda út í sveit með ungan son
sinn: — Ég var full af bjart-
sýni, — sagði hún. — Ekki bara
ég, heldur stóðu allir
Kambódiumenn í þeirri trú, að
þegar Rauðu khmerarnir
kæmu, yrðu fagnaðarfundir,
allir yrðu glaðir, stríðinu yrði
lokið og hörmungarnar úti. Nú
stöndum við agndofa, gersam-
lega agndofa.
Frú Praet hafði heldur ekki
margt til að gleðjast yfir. Hún
var af belgísku þjóðerni, gift
Kambódíumanni, sem skipað
hafði verið að skiljast við hana
og fara út í sveit. Hún grét
fögrum tárum, en hann
faðmaði hana bliðlega að sér og
hvíslaði. „Hertu upp hugann,
ástin mín.“ Hún hafði enga
stjórn á sér, líkami hennar
hristist allur af ekka, og tvær
litlar dætur þeirra horfðu
spyrjandi á foreldra sina og
skildu hvorki upp né niður.
Og litil var gleðin hjá emb-
ættismanni fyrrverandi stjórn-
ar, sem ekki er hægt að nefna
hér. Hann hafði leitað hælis í
sendiráðinu ásamt stórri fjöl-
skyldu sinni, en þau neyddust
til að hverfa á braut eftir
stuttan tíma. Þetta var hraust-
menni, sem tekið hafði þátt í
orrustum og hlotið mörg sár, en
nú skrapp hann allur saman og
grét eins og barn. Hann sagði:
— Ég hefði getað farið úr landi
fyrir 10 dögum, en ég trúði því
statt og stöðugt, að Bandarikja-
menn myndu koma okkur til
hjálpar. Þú skalt endilega
skrifa um ástandið hérna, ef þú
kemst úr landi. Segðu öllum
heiminúm, hvað hér er á seyði.
Sumar Kambódiukonur, sem
gerðu sér grein fyrír því, að
ungböm þeirra myndu ekki
getað lifað af hið langa ferða-
lag, sefn þau áttu fyrir höndum,
gripu til þess ráðs með tárvota
hvarma að skilja þau eftir í
höndum franskra fjölskyldna,
sem annaðhvort myndu ala þau
upp sem fósturbörn, ellegar
ættleiða þau.
„Þetta er fyrsta barnið mitt,
einkabarnið rnitt," — hrópaði
ung móðir í ákafri geðs-
hræringu. — „Bjargiö því,
bjargið því, — það er i ykkar
valdi.“
Eftir syflney H. Schan-
derg, New York Times
Sidney II. Sfhanberí' var fréHarii-
ari Thc NVw York Timis í Kambódíu í
lokahrinu slríósins. Ilann var }>ar 17.
apríl sl.. þp^ar Kauóu Khmorarnir
heiióku hófuóborj'ina, Phnom Ponh,
om d\ aldisl þar um skció, í fvrslu sem
fangi kommúnista. en sfóar sem
flóllamaóur í sendiráói Frakka. Hann
var meóal fyrslu úllendinKanna sem
lcyfi fengu til aó halda IiI Thailands.
Ilann og aórir fréllarilarar, sem lóksl
aó komast undan, hélu því aó skrifa
ckkcrt um þaó, seni þeir hiifóu upplif-
aó. fyrr en allir úllendingar. sem
Kamhódíumenn hófóu í haldi, hefóu
verió lálnir lausir.