Morgunblaðið - 01.08.1975, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. AGUST 1975
Fékk Islandsferð á
50 ára starfsafmœlinu
Ludovicus Oidtman og Heinrich Beyss. Þeir eiga margt gott handverk á félandi.
Ludovicus Oidtman, sem
ásamt bróður sfnum rekur í
Þýzkalandi hið kunna verk-
stæði fyrir mosaik, steinda
glugga o.fl. og hefur unnið
mörg slfk listaverk á Islandi,
var nýlega hér á landi til að
setja upp steinda glugga eftir
Gerði Helgadóttur f Ölafsvíkur--
kirkju. 1 för með honum var
listiðnaðarmaðurinn Heinrich
Beyss, sem í áratugi hefur
stjórnað vali á glerjum og lit-
um í samráði við listamennina í
verkstæði Oidtmans, og meðal
annars unnið að gluggum
Gerðar í Skálholti og víðar,
gluggum Nfnu Tryggvadöttur í
Þjóðminjasafni og víðar, og
gluggum þýzku listakonunnar
Katzgrau í Hornafjarðarkirkju
og Siglufjarðarkirkju. En hann
hefur aldrei komið til Islands
fyrr og séð þessi verk uppsett.
Við reynum venjulega að
gefa sem flestum af mönnum
okkar tækifæri til að koma til
Islands, þegar verkefni eru
fyrir hendi og kynnast þessu
fagra og sérkennilega landi
ykkar, og þeir eru mjög áfjáðir
f það, sagði Ludovicus Oidtman
í samtali við Mbl. Undir venju-
legum kringumstæðum er
Heinrich Beyss þó alltof dýr-
mætur til að fara í slíkar ferðir
úr vinnustofunum okkar í
Linnich. Hann hefur nú unnið
við fyrirtæki Dr. Oidtmans i
50 ár og við ætluðum að bjóða
honum og konu hans Islandsför
af því tilefni. Þar sem hún
treysti sér ekki til að fara, kom
hann með mér til að setja upp
Ólafsvikurgluggana og svo höf-
um við stanzað í rúma viku í
viðbót til að skoða landið. Þegar
við komum í Krýsuvík á fyrsta
degi varð honum að orði: — Nú
er ég búinn að sjá það stórkost-
legasta! Og þannig hélt hann
áfram allan tímann, við Arnar-
stapa, við Lóndranga, í flugvél-
inni, sem við tókum yfir jökl-
ana, og i Vestmannaeyjum.
Alltaf sagði hann: — Nú er ég
búinn að sjá það stórkostleg-
asta!
Þegar Heinrich Beyss hóf
starf í fyrirtæki Oidtmans 1925,
tók hann við af manni, sem árið
áður var búinn að starfa þar í
60 ár. — Og við vonum að Hein-
rich Beyss eigi lika eftir að eiga
demantsbrúðkaup með fyrir-
tækinu, sagði Oidtman og hló
við. Það er svo mikilvægt að
hafa slika menn. Við erum allir
daglega að læra eitthvað af
honum. Heinrich Beyss velur
litaða glerið í steindu gluggana,
sem eru túlkun listamannsins.
Hann verður því að hafa góða
tilfinningu fyrir litum og einn-
ig fyrir því sem listamaðurinn
kann að vilja ná fram. Það er
svo erfitt að lýsa lit í orðum og
því þarf sá, sem vinnur verkið,
að hafa næma tilfinningu fyrir
því hvað hver Iistamaður á við.
Og frá sjónarhóli fyrirtækisins
er að sjálfsögðu mikilvægt að
hver listamaður hafi áhuga á að
koma og vinna með ákveðnum
listiðnaðarmanni hjá okkur
vegna þess að hann er svo
góður. Listamaðurinn verður
að bera mikið traust til þess
manns, sem túlkar verk hans.
Flestir listamennirnir koma svo
og ræða við starfsmennina og
vænta þess að fá bezta úrlausn
á sínum verkum. Og það verður
hver maður, allt frá okkur
bræðrunum og til gluggapúss-
arans, sem þrífur nýju glugg-
ana í lokin, að reyna að leysa af
hendi. Þá á ekki að skipta máli
hvort unnið er smáverk eða
gluggar í heila dómkirkju eða
þá til hvaða lands verkið á að
fara. Hjá þessu fyrirtæki, sem
hefur lengi verið í ætt okkar
hefur það verið hefð að sömu
mennirnir starfi lengi, svo við
erum öll eins og ein fjölskylda,
ef svo má segja.
— Þetta er mjög dýrmætt nú,
þegar við erum að vinna verk
Gerðar Helgadóttur að henni
látinni. Við höfum lengi unnið
með hinni að mosaikmyndum
og kirkjugluggum í Þýzkalandi,
Frakklandi og hér á Islandi,
allt frá því hún gerði steindu
gluggana í Skálholtskirkju
1959. Hún var alltaf mikið í
Linnich meðan verið var að
vinna verk hennar og hver
maður hjá okkur hafði unnið
með henni og þekkti hana og
verk hennar til hlítar. Hún var
mjög kröfuhörð og við deildum
stundum um einstök atriði, því
að við erum ekki þrælar, heldur
segjum við okkar álit og gefum
ráð. En þó við þekktum Gerði
svo vel, þá var ábyrgð okkar
miklu meiri og erfiðari nú við
Ólafsvíkurgluggana þegar hún
var ekki á staðnum til að skera
úr um túlkunina. Við komum
því saman og ræddum mikið
um hvað eina til að komast að
sameiginlegri niðurstöðu um
það hvað hún hefði viljað. Og
ég er viss um að gluggarnir eru
framleiddir í hennar anda.
Okkur fannst það strax, en gát-
um ekki verið fullvissir fyrr en
við sáum þá komna upp f kirkj-
unni á sínum stað og í réttri
birtu og umhverfi. Raunar er
oftast í manni nokkur kvíði um
að kannski kunni listaverk ekki
að verða nógu vel unnið. Ég
býst við að leikurum Iíði eitt-
hvað svipað áður en þeir fara
inn á sviðið. Það er ekki fyrr en
verkinu er lokið og það komið á
sinn stað að maður getur verið
viss um að það hafi tekízt.
Hverfi þessi kvíði og maður fer
áð segja: — Þetta er ekkert
vandamál, þá er hætta á ferð-
um.
— Hvað nú? Við höfum tekið
að okkur að vinna myndir úr
bronsi, sem Gerði gafst ekki
tfmi til að vinna sjálf. Högg-
myndirnar vann hún alltaf
sjálf, bræddi bronsið og skóp
verkið. svarar Ludovicus Oidt-
mann okkur. Það er raunar
ekki vandasamt að vinna
verkið, enda til teikningar og
jafnvel nákvæmar fyrirmyndir
til að stækka. Vandinn er að
túlka verkið rétt. Og þvf er
okkur mjög í mun að vinna þau
verk, sem við komum til með að
gera eftir Gerði sem fyrst, eða
meðan minningin er nægilega
fersk í huga okkar og til-
finningin fyrir listamanninum.
Við höfum gert samning um að
ijúka þremur bronsskúlp-
túrum, sem hún var byrjuð á
fyrir Hamrahlíðarskóla fyrir
árslok 1976. Einnig erum við að
ræða við arkitektinn um brons-
mynd fyrir Samvinnubankann.
Við höfum gert sýnishorn í til-
raunaskyni og Gerður sam-
þykkti hana áður en hún lézt.
Þá höfum við boðið ættingjum
Gerðar að ljúka við stóra mynd
úr bronsi, sem hún ætlaði að
gera fyrir byggingarfélag í
Caen í Norður-Frakklandi og
stóð hálfgert í vinnustofu
hennar í Parfs, hvort sem hún
síðar fer svo til Islands eða
verður seld i Evrópu. Geröur
var stórkostlegur listamaður,
og mjög vel þekkt á okkar
slóðum í Þýzkalandi, og raunar
miklu víðar. Við teljum að
enginn annar geti lokið þvf
verki í hennar anda, af því allir
okkar menn þekktu hana og
vinnubrögð hennar svo vel og
því viljum við reyna að ljúka
því. En ég vona að þetta verði
ekki síðasta ferðin okkar til ts-
lands eða lokin á samskiptum
okkar við landið. Við erum í
sambandi við unga arkitektq og
unga listamenn, t.d. Leif Breið-
fjörð og unga stúlku að nafni
Svava Björnsdóttir. Gluggi sem
við gerðum eftir hana á
sýningu verður á listaverkaal-
manaki næsta árs. sem forlag í
Wupperdal gefur út.
— Hvað sem um það verður,
þá hefi ég hug á að koma
hingað a.m.k. í fri með fjöl-
skylduna, sagði Ludovicus Oidt-
man. Mér geðjast að norrænu
fólki, sem ekki segir við fyrstu
kynni að það séu vinir, en eru
það svo sannarlega þegar á
reynir. Ég hef mikinn áhuga á
Islendingasögum og á íslenzkan
hest, þó ég hafi aldrei á hestbak
komið. Krakkarnir minir nota
hann. Ég á semsagt hest og
yrki, þegar ég hefi fengið mér
einn, svo þetta land á vissulega
við mig á. — E.P.
Minning- Sigfús
Framhald af bls. 19
orrustan var háð, og þar sem við
sigruðum margan laxinn en bið-
um jafnframt marga ósigra. En
þannig á það að vera ef um sport
er að ræða. Sigfús var ákaflega
nettur veiðimaður, kastaði flugu
fallega, var lúsfiskinn og þolin-
móður og oftast lengi á sama stað,
einkum eftir að hann tók að eld-
ast. Ég var aftur á móti algjör
andstæða, þurfti sífellt að athuga
alla veiðistaði og hafði mikla yfir-
ferð. Ég er nú mikið til hættur því
nú, þótt enn sé ég ekki laus við
forvitnina I því efni. Sigfús var
glöggur á veiðistaði, hann horfði
hraukfránum augum á strengi og
strauma og hann vissi nokkurn-
veginn uppá hár hvar „hann“
myndi taka, jafnvel þótt hann
hefði aldrei komið á staðinn áður.
Stóri dagurinn í lífi hans kom
þann 29. júní 1958, en þann dag
átti Sigfús sextugs afmæli. Við
vorum að veiðum í Norðurá, á
svokölluðum bryggjum, og var
dagurinn að kvöldi kominn. Við
höfðum kastað mörgum flugum
en höfðum haft fáa laxa uppúr
krafsinu. Við settumst því uppí
brekku í góða veðrinu, horfðum á
ána, sögðum hvor öðrum sögur og
okkur leið vel. Allt í einu sáum
við einn stóran kafa á leið upp
ána. Ég sagði þá: „Þenna tekur
þú, Sigfús.“ Hann spratt á fætur
sem unglingur væri, greip stöng-
ina læddist kattlipur að ánni og
sendi flugu sína I veg fyrir lónbú-
ann. Og sjá, stór sporður sló
vatnsflötinn, stöngin svignaði og
hann var á. Nú hófst hinn spenn-
andi leikur, sem barst upp og
niður bryggjurnar. Þar kom að
því að sá stóri tók að lýjast og lét
sig síga þungt og óviðráðanlega
niður strauminn. Ég óð út í ána,
kældi hendur mínar I vatninu og
beið unz sporðurinn rann inní
greip mína. Gripið geigaði ekki og
ég barþannstóralland. Þá þegar
gat ég mér til þess að laxinn yrði
bikarlaxinn árið 1958, og það fór
eftir, um veturinn var nafn Sig-
fúsar grafið á silfurskjöldinn á
farandbikar þeim er veittur var
þeim veiðimanni er veiddi stærst-
an laxinn á veiðisvæði SVFR á
flugu. Slikar minningar og marg-
ar fleiri úr næstum óteljandi sam-
eiginlegum veiðiferðum okkar
Sigfúsar Ieita óneitanlega á mann
við leiðarlok og þær ylja manni
um hjartaræturnar. Sigfús var 1
senn góður veiðifélagi minn og
lærifaðir. I staðinn bar ég laxana
okkar beggja er heim I hús var
haldið að loknum veiðidegi. Er
heilsu Sigfúsar tók að hraka, sát
um við mörg skiptin i bókaher-
berginu hans og rifjuðum upp all-
ar okkar samverustundir á ár-
bakkanum, við ræddum um lax-
ana sem við höfðum veitt, mund-
um hvaða flugu hann tók, þeir
sem veiddust á maðk voru oftast
gleymdir. Eftir að Sigfús var
hættur að veiða sjálfur, fór hann
oft inn að Elliðaám og fylgdist
með öðrum veiðimönnum af eld-
legum áhuga, tók jafnvel í stöng
hjá kunningjum, en aldrei lengi.
Kristínu konu sina missti Sig-
fús óvænt og snögglega hinn 1.
desember 1957 og var hún honum
mikill missir. Viss er ég um að
Kristín hefði notið þess ef húh
hefði lifað það að vera viðstödd er
maður hennar veiddi bikarlaxinn,
sumarið eftir að hún féll frá, en
ef til vill hefur hún fylgst með
honum frá „hinum bakkanum“.
Ég og kona min eigum margar
minningar og hugljúfar frá sam-
verustundum okkar með þeim
Kristínu og Sigfúsi, bæði við árn-
ar og á heimili þeirra. Þar var
veitt af rausn og myndarskap.
Mest gaman var er veiðimanna-
hópurinn okkar við Norðurá kom
saman annaðhvort hjá Sigfúsi og
Kristinu, eða heima hjá einhverj-
um okkar hinna. Þá sveif andi
veiðigyðjunnar yfir vötnunum og
í húsinu rikti eitthvert andrúms-
loft, sem þeir einir skilja sem
kúnstina kunna. Mér hefur að
vonum orðið tíðrætt um laxveið-
ina, enda áttum við Sigfús þar
mest sameiginlegt, þótt í starfi
ættum við það einnig. Ég fylgdist
vel með störfum Sigfúsar við
Morgunblaðið og vissi að hann
sinnti því, fyrst sem gjaldkeri og
siðan framkvæmdastjóri þess og
prentsmiðjustjóri, af stakri alúð.
Oft gekk ég innfyrir þilið á meðan
bygging hins stóra húss við Aðal-
stræti stóð yfir, og þá fylgdist ég
með því að þá var enginn eyrir
látinn af hendi nema fullt verð-
mæti kæmi í staðinn. Sigfús var
jafnmikið snyrtimenni i starfi
sinu eins og hann var í öllum
háttum sínum. Allt í kringum
hann var svo hreint. Þar átti
Kristín heitin stóran hlut á máli,
og Magdalena systir hennar, eftir
að Kristin féll frá. Sigfús var
mikill bókfærslumaður, enda
lærði hann hjá dönskum, fyrst I
verzlunarskóla i Kaupmannahöfn
og svo vann hann á danskri
endurskoðunarskrifstofu sem var
rekin hér í borg,
Centralanstalten. Þar réð rikjum,
ef ég man rétt, N. Manscher,
danskur endurskoðandi sem síðar
stofnaði hér eigin skrifstofu, sem
raunar enn er rekin undir hans
nafni sem hlutafélag. Ég mun
ekki fara öllu fleiri orðum um
starf Sigfúsar við Morgunblaðið,
það munu aðrir mér færari sjálf-
sagt gera. Ég tel þó að Sigfús hafi
átt drjúgan þátt í því að gera
blaðið að þvi stórveldi sem það nú
er.
Sigfús var dagsfarsprúður
maður, vinsæll meðal vina sinna
og starfsfólks á blaðinu, og ég veit
að hann naut fyllsta trausts yfir-
boðara sinna, það sanna reyndar
margar viðurkenningar er hann
hlaut frá þeim og starfsfólki einn-
ig. Ég þykist vita að eigendur
blaðsins myndu nú að leiðarlok-
um vilja tileínka Sigfúsi látnum
þessi orð þjóðskáldsins okkar
(E.B.): „Orka þér entist/ aldur
tveggja manna/að vinna stórt og
vinna rétt. Vitur og vinsæll
varstu/til heiðurs I þinni byggð
og þinni stétt.“
Ég þakka Sigfúsi allar samveru-
stundirnar og ég veit að kona min
hugsar vel til hans úr fjarlægu
landi, er hann leggur I sína hinztu
ferð yfir móðuna miklu. Við Sig-
fús verðum nú um sinn að veiða
sinn frá hvorum bakka móðunnar
miklu, en þegar ég kem yfir um
getum við tekið upp þráðinn þar
sem frá var horfið. Á meðan
þakka ég honum aftur og aftur
fyrir allt gamalt og gott. Honum
óska ég ails góðs á þeim brautum
er hann hefur nú lagt út á.
Viggó Jönsson.