Morgunblaðið - 19.08.1975, Blaðsíða 23

eftir JÓN Þ. ÞÓR
Frá
sovézku
Olympíu-
keppninni
I þætti hér um daginn var
skýrt frá sovézku Ólympíu-
keppninni, eða Spartakiöðunni,
eins og hún er oftast kölluð.
Keppninni er nú langt komið,
undanrásum lokið, og úrslita-
keppnin komin vel á veg.
Skipulag keppninnar er líkt því
sem gerist á Ólympíuskákmót-
um, fyrst er keppt í riðlum og
fara tvö efstu liðin úr hverjum
riðli í A-úrslit, tvö næstu í B, og
tvö þau neðstu í C.
Keppnin í ár hefur verið afar
skemmtileg og spennandi, og
mikill fjöldi skemmtilegra og
vel tefldra skáka hefur þegar
birzt I sovézkum skáktímarit-
um. Skákin, sem hér fer á eftir,
var tefld í 3. riðli undanrásanna
og eru teflendurnir báðir vel
þekktir stórmeistarar í heima-
landi sínu.
Hvftt: A. Lutikov
Svart: A. Beijavsky
Griinfeldsvörn
I. d4 — Rf6, 2. c4 — g6, 3. Rc3
— d5,4. cxd5 — Rxd5, 5, g3
(Það er smekksatriði, hvort
menn velja þessa uppbyggingu
eða leika hér 5. e4).
5. — Bg7, 6. Bg2 — Rxc3,
(Annar góður leikur er hér 6.
— Rb6).
7. bxc3 — c5,
(Hér er einnig leikið 7. — 0-0,
sem hvitur getur svarað með 8.
Ba3 og torveldað þannig
framrás c-peðsins).
8. e3 — Rc6, 9. Re2 — 0-0, 10.
0-0 —Da5,11. Bd2
(Teórían mælir með 11. a4).
II. — Hd8, 12. Rcl (?)
(Vafasamur leikur, betra var
12. Rf4).
12. — Dc7!,
(Snjall leikur, nú hefur hvft-
ur ekkert uppúr 13. Rb3 vegna
13. —c4).
13. Hbl — Be6,
(En ekki 13. — b6, 14. d5 —
Re5,15. d6).
14. Da4 — Hac8, 15. Rd3?
(Nú fær hvítur gjörtapað
tafl. Betra var 15. Bxc6 — bxc6,
16. Rb3).
15. — Bf5!, 16. e4
(Hvitur gat reynt 16. Rxc5 —
Bxbl, 17. Hxbl — b6, 18. Rb3,
þótt varla hefði það haft mikið
upp ásig).
16. — Bd7,
(Nú gengur ekki 17. Rxc5
vegna 17. — Rxd4, 18. Rxd7 —
Re2 + !, 19. Khl — Dxd7, 20.
Dxd7 — Hxd7 og vinnur).
17. Bf4! —e5, 18. Rxe5
(Eða 18. dxe5 — Rb4, 19. Ddl
— Bb5!, 20. e6 — De7, 21.
exf7 + — Dxf7, 22. cxb4 — Bxd3
og vinnur).
18. — Rxe5,19. Db3
(Ekki 19. Dxa7 — Ha8, 20.
Dxb7 — Dxb7, 21. Hxb7 — Rc4
og svartur hefur unnið mann).
19. — Be6, 20. Db2 — Bc4, 21.
Hfdl?
(Hér var illskárst að leika 21.
Bxe5 og gefa skiptamun, þótl
hvltur stæði uppi með gjörtap-
að tafl eftir sem áður).
21. — Dd7! og hvftur gafst upp.
Aframhaldið hefði getað orðið:
22. dxe5 — Dxdl+, 23. Hxdl —
Hxdl+, 24. Bfl — Bxfl og
svartur vinnur auðveldlega.
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. AGÚST 1975 23
ÖRLÖG einræðisherra geta orð-
ið býsna snögg og endaslepp.
Næsta óvenjulegt er að mál
slíkra manna fái meðhöndlun
hjá dómstólum. En f Korydall-
osfangelsi í grennd við Píreus
standa nú yfir réttarhöld yfir
tuttugu herforingjum, sem
stýrðu Grikklandi um sjö ára
skeið, Fleiri slík munu fylgja í
kjölfarið. Réttarhöldin hófust i
fyrri vikuog höfðu sakborn-
ingar þá setið í fangelsi síðan f
fyrrahaust og sumir ögn
lengur.
Við upphaf réttarhaldanna
lýsti Georges Papadopbulos
fyrrverandi forsætisráðherra
síðan forseti um hríð þvf yfir
með tilþrifum, að hann, tæki á
sig fulla ábyrgð á kúppinu
þann 21. aprfl 1967. Hann
kvaðst neita að verja sig ákær-
unum og sökunum sem á hann
væru bornar ( en það eru land-
ráð og uppreisn. Fyrir það
síðarnefnda gæti verið dauða-
refsing). „Ég mun hljóður bfða
dómsorðs yðar,“ sagði Paþa-
dopoulos við dómarana og
hefur sfðan ekki mælt orð af
vörum. Að dæmi hans fóru þeir
Stylianos Pattakos, glaðsinna
fyrrverandi aðstoðarforsætis-
ráðherra og innanríkisráðherra
og Nikolas Makarezos. Og Dimi-
trios Ioannides, sem tók völdin
af þeim árið 1973, hörkutól hið
mesta, sem sagður er rækta
rósir og ekki óttast neitt utan
kvenfólks, tilkynnti brosmildur
á svip að réttarhöldin væru þvf
miður ekki áhugaverð".
Verjendur hinna ákærðu
hafa staðhæft að ógerningur sé
að mái þeirra fái sanngjarna
meðferð vegna fordóma og
áróðurs. Konstantfn Karaman-
lis forsætisráðherra hafði hvatt
fjölmiðla til að sýna stillingu og
hógværð í frásögnum af réttar-
höldunum, en það kom fyrir
ekki. Flestir töldu að réttar-
höldin tækju tiltölulega stuttan
tíma oe herforingarnir fengiu
þunga frelsisdóma. En síðan
fór að koma í ljós að erfitt gæti
reynzt að sanna ákæruatriðið
■ um uppreisn. Meginspurningin
var sú, hvort hershöfðingjarnir
hefðu náð völdum á ólöglegan
hátt árið 1967 eða ekki. Yfir-
maður þeirra, Gregorios
Spandiakis, forseti herráðsins
— hann er einnig fyrir rétti nú
— hafði lagt blessun sína yfir
kúppið og reyndar gengið til
liðs við herforingjana. Aukin-
heldur hefur verið bent á að
sjálfur núverandi forsætisráð-
herra, Konstantín Karamanlis,
hafi veitt stjórninni þegjandi
samþykki sitt. Fleira ber að
hafa í huga. Það var herfor-
ingjastjórnin, sem kvaddi Kara-
manlis heim til að taka við og
mynda ríkisstjórn á sfðasta ári.
Og það var forseti sem herfor-
ingjarnir höfðu skipað, sem
Karamanlis sór embættis eið
sinn. Vitnisburður um, að her-
foringjarnir hefðu myndað lög-
lega stjórn á sínum tíma, var og
staðfestur af Panajotis Kanell-
opoulos, sem var forsætisráð-
herra þegar kúppið var gert.
Hann hélt því fram við réttar-
höldin að Konstantín konungur
hefði lögfest stjórn þeirra.
Kanellopoulos, sem er virtur
stjórnmálamaður og lét iðulega
í ljós andúð á herforingja-
stjórninni á valdatfma hennar,
skýrði frá þvf við yfirheyrsl-
urnar að hann hefði verið hand-
tekinn nóttina sem kúppið var
gert og fluttur á fund konungs-
ins. Kanellopoulos kveðst hafa
eggjað konung til að skipa
tryggum herforingjum að berja
á bak uppreisnartilraun hers-
höfðingjanna. En hinn veik-
lundaði og óreyndi konungur
neitaði þvf og sagðist óttast að
það gæti kostað blóðsúthell-
ingar. Lét hann síðan herfor-
ingjana sverja sér embættis-
eiða.
Framburður Kanellopoulosar
hlýtur að verða til að veikja
verulega ákæruna um upp-
reisn. En þar er kveðið á um
landráð — fyrir að vinna gegn
hagsmunum ríkisins — og er
ekki vafi á að margt mun verða
fært fram, ekki hvað sízt þegar
Andreas Papandreu svo og f ull-
trúar kommúnista koma fyrir
réttinn. Er talið öruggt að
Papandreu muni freista þess að
rökstyðja þá fullyrðingu sem
hann og fleiri hafa haldið fram
að tengsl hafi verið milli hers-
höfðingjanna og bandarfsku
leyniþjónustunnar CIA og jafn-
vel nafngreina vitorðsmenn
hershöfðingjanna.
Hámarksrefsing fyrir land-
ráð er iífstíðarfangelsi, en
fáum dettur í hug, að slíkur
dómur verði kveðinn upp. Enda
þótt háværar raddir í Grikk-
landi geri kröfur um lífstíðar-
fangelsisdóma, má gera ráð
fyrir að flestum þyki það mest
um vert að hershöfðingjarnir
hafi verið leiddir fyrir rétt og
ýmis skuggaleg verk þeirra
dregin fram í dagsljósið. Og f
margra augum hljóta réttar-
höldin einnig að vera víti til
varnaðar valdasjúkum herfor-
ingjum, sem hafa gælt við hug-
myndir um byltingu sfðan
Karamanlis tók við völdum.
Ljóst er af ýmsu, að nokkur
ólga er í landinu og að óeirðum
hafa staðið hópar sem talið er
að séu fylgismenn herforingja-
stjórnarinnar. Enda þótt því sé
nú haldið fram að herforing-
arnir hafi aldrei unnið traust
fólksins, verður þó að hafa í
Konstantfn kóngur, kjarklaus
og veikgeðja þjóðhöföingi, lög-
festi herforingjastjórnina.
huga að skipulögð andstaða
gegn þeim innan Grikklands á
meðan þeir voru við völd var
mjög laus í reipunum.
Hver var
hlutdeild CIA?
Enda þótt ekki hafi énn verið
vikið alvarlega að hugsanlegri
aðild CIA að kúppinu 1967 er
augljóst að hún mun koma við
sögu alveg á næstunni, eins og
vikið hefur verið að. Þvf hefur
löngum verið haldið fram að
CIA hafi verið viðriðin valda- :
töku hershöfðingjanna. Stað-
reynd er það alténd að :
Papadopoulos og fleiri, sem að
kúppinu stóðu, höfðu i mörg ár
verið f KYP, sem er gríska
leyniþjónsutan, og sagt er að
hafi verið fjármögnuð að
nokkur leyti af bandarfsku
leyniþjónustunni. Aftur á móti
hefur enn ekkert komið fram
sem getur talizt sönnun fyrir
þessu. Sögusagnir um afskipti
CIA af innanlandsmálum
Grikklands voru á kreiki einnig
löngu fyrir valdatöku herfor-
ingjanna. Arið 1956 sagði
þáverandi forseti herráðsins
samstarfsmönnum sínum, að
Papadopoulos og Makaezos
væru í hópi sem væru einum of
hlynntir Bandaríkjunum. Og
fyrri viku bar yfirmaður her-
leynilögreglunnar, Banourias
herghöfðingi, að þeir hefðu ein-
hverju sinni sagt að þeir yrðu
að neyða einn hershöfðingja,
Angelis að nafni, til að vera
áfram í stöðu sinni „vegna þess
að NATO vill það“.
Margir sem hafa borið vitni
hafa vikið að miklum undir-
búningi sem hafi verið gerður
fyrir valdaránið. Rétturinn
hefur enn ekki fylgt því máli
eftir, heldur einbeitt sér að því
að afla lýsinga á gangi mála á
sfðasta sólarhringnum fyrir
byltinguna. Hefur fum og
kjarkleysi Konstantíns
konungs komið mjög skýrt
fram. Sagt hefur verið að hann
hafi haft á prjónunum sína
eigin byltingu, en síðan ekki
þorað að standa uppi í hárinu á
hershöfðingjunum og lotið vilja
þeirra í einu og öllu. Þá hefur
verið talað um hægri sinnaða
stjórnmálamenn, sem hafi að-
stoðað við að undirbúa jarð-
veginn til að tryggja sinn eigin
Jiag að valdaráninu loknu.
Kommúnistaógnun
dugði lengi vel
Það hefur komið fram í
réttarhöldunum nú að Papa-
dopoulos hefur tekizt nokkuð
vel, að minnsta kosti framan af,
að sannfæra bæði fylgismenn
sína og fjölda landa um að
kommúnistar hafi ætlað að
hrifsa völdin í landinu. Eins og
alkunna er notaði herforingja-
stjórnin þá röksemd við valda-
tökuna að hún hefði verið að
bjarga Grikklandi frá því að
falla í hendur kommúnista.
Ekkert hefur komið fram, sem
rennir stoðum undir þetta.
En augljóst er að
Papadopoulos hefur með
þessum málflutningi tryggt sér
stuðning ýmissa afla, sérstak-
lega framan af valdaferli hans,
sem reyndist honum betri en
-- enginn,-
Verjendur sakborninga hafa
mikið haldið á loft til rétt-
lætingar byltingunni hvernig
ástandið var í innanríkismálum
Grikklands vorið 1967. Öeirðir,
verkföll og spilling voru þá dag-
legt brauð. Handtökur og pynd-
ingar voru stundaðar þá einnig.
Grískt lýðræði hafði verið valt á
fótunum um langa hríð, þegar
herforingjarnir greiddu 'því
síðan rothöggið. Kannski
hefur sjö ára valda-
tími herforingjanna gert
grísku þjóðinni ljósar en
áður kosti heiðarleika og frelsis
og að virða verður meginreglur •
og mannréttindi. Þau hugtök
voru tekin að brenglast fyrir
byltinguna 1967, og urðu síðan
einskis verð á valdaárum her-
foringjanna.
(Heimildir: AP,
Observer, Time Magazine)