Morgunblaðið - 25.09.1975, Qupperneq 18

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1975
18

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
að er nú ljóst, að
þróun utanríkisvið-
skipta okkar Islendinga er
smátt og smátt að verða
hagstæðari, þótt hægt fari,
og er bersýnilegt, að efna-
hagsráðstafanir þær, sem
ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar beitti sér fyrir
á sl. vetri eru að byrja að
bera ávöxt. Þannig hefur
komið í ljós, þegar reiknað
er á föstu gengi, að vöru-
skiptajöfnuðurinn á fyrstu
sjö mánuðum ársins 1974
varð margfalt óhagstæðari
en á sama tímabili í ár. Á
fyrstu sjö mánuðum ársins
1973 varð vöruskiptajöfn-
uðurinn óhagstæður um
2.090 milljónir króna. Á
sama tímabili árið 1974 um
14 milljarða 378 milljónir
en á sömu mánuðum í ár
um 15 milljarða 218 millj-
ónir. Vöruskiptajöfnuður-
inn versnar því frá árinu
1973 til 1974 um 12 millj-
arða 288 milljónir en frá
1974 til 1975 versnar hann
um aðeins 840 milljónir.
Þá hefur það einnig kom-
ið fram, að á fyrstu 7 mán-
uðum ársins 1974 rýrnaði
gjaldeyrisstaða lands-
manna um 7 milljarða 23
milljónir en á fyrstu 7 mán-
uðum þessa árs rýrnaði
gjaldeyrisstaðan um 4
milljarða 308 milljónir, og
gert er ráð fyrir, að gjald-
eyrisstaðan batni um
1.000—1.500 milljónir á
síðustu mánuðum ársins,
þannig að rýrnun gjaldeyr-
isstöðunnar yfir árið í
heild verði um 2.500 millj-
ónir króna, eða aðeins um
þriðjung rýrnunarinnar
sem varð á síðasta ári.
Þessi tiltölulega hag-
stæða þróun utanríkisvið-
skipta í ár miðað við árið
1974 er þeim mun eftir-
tektarverðari vegna þess,
að á þessu umrædda tíma-
bili í ár hefur heildarverð-
mæti útflutnings rýrnað
um 12% frá fyrra ári en á
árinu 1974 jókst verðmæti
útflutningsins frá árinu
þar á undan um rúmlega
20%. Það er því ljóst, að
þrátt fyrir áframhaldandi
óhagstæða þróun í verð-
lagsmálum okkar á erlend-
um mörkuðum, hefur tek-
izt að stöðva við og dæmið
er nú smátt og smátt að
breytast okkur í hag. Þetta
hefur að sjálfsögðu m.a.
tekizt vegna þess, að al-
mennur innflutningur hef-
ur dregizt saman vegna
þeirra aðgerða, sem ríkis-
stjórnin hefur beitt sér fyr-
ir í efnahagsmálum.
Enn eitt dæmi mætti
nefna um hagstæðari þró-
un í utanríkisviðskiptum
og gjaldeyrismálum okkar.
I ágústmánuði sl. rýrnaði
gjaldeyrisstaðan um 222
milljónir króna en í ágúst-
mánuði á árinu 1974 rýrn-
aði gjaldeyrisstaðan um
2.148 milljónir króna,
þannig að rýrnun gjaldeyr-
isstöðunnar í ágúst nú
nemur aðeins um 10% af
rýrnuninni á sama tíma í
fyrra.
Þá er og ljóst, að gengi
íslenzku krónunnar hefur
haldizt nokkuð stöðugt
undanfarna mánuði, þrátt
fyrir talsverðar sviptingar
á erlendum gjaldeyris-
mörkuðum og breytingum
á gengi krónunnar gagn-
vart hinum ýmsu erlendu
gjaldmiðlum. Þannig hefur
Bandaríkjadollar styrkzt
að mun og bætir það að
sjálfsögðu stöðu útflutn-
ingsatvinnuvega okkar en
gjaldmiðill ýmissa Evrópu-
landa er orðinn ódýrari en
áður var og stuðlar það
einnig að því að takast
megi að setja hömlur á
verðbólguþróunina þar
sem mikið af innflutningi
okkar kemur einmitt frá
Evrópulöndum. Þegar á
heildina er litið hefur veg-
ið gengi íslenzku krónunn-
ar verið stöðugt undan-
farna mánuði.
Það virðist því full
ástæða til hóflegrar bjart-
sýni um þróun utanríkis-
viðskipta okkar og gjald-
eyrismála á næstu mánuð-
um.
Batamerki 1 utanríkisvið-
skiptum og gjaldeyrismálum
Kínverskt
valdatafl
Teng Hsiao-ping, lfklegasti arftaki Maos, hefur verið skotspónn dulbúinna árása vinstrisinna f
kínverskum blöðum þótt þær hafi f orði kveðnu beinzt gegn aðalsöguhetju kunnrar kfnverskrar
skáldsögu frá þrettándu öld. Hér sést Teng kveðja Sihanouk fursta, þjóðhöfðingja Kambódfu að
nafninu til, áður en furstinn fór til Phnom Penh frá Peking eftir langa útlegð.
Öðru hverju verða leynilegar
hræringar í Kína, og nú virðast
einhverjar slíkar hræringar
hafa gert vart við sig undir
yfirborði kínverskra stjórn-
mála. Allsherjarherferð er haf-
in í blöðum gegn „uppgjafar-
sinnum“, sem eru ekki auð-
kenndir að öðru leyti en því, að
óljóst er látið í það skína, að þá
sé að finna á æðstu stöðum.
Glæpir þeirra eru heldur ekki
tíundaðir að öðru leyti en því,
að varpað er fram almennri
ásökun þess efnis, að þeir vilji
svíkja byltinguna og gefast
upp fyrir erlendum óvinum,
þar á meðal Rússum og Banda-
ríkjamönnum.
Allar meiriháttar hræringar
síðari ára hafa byrjað þannig —
hræringarnar, sem urðu til þess
um miðjan sfðasta áratug, að
fyrsti yfirlýsti arftaki Maos,
Liu Shao-chi forseti, var hrak-
inn frá völdum og hræringarn-
ar f byrjun þessa áratugar, sem
leiddu til dauða Lin Piaos þá-
verandi landvarnaráðherra.
Herferðin gegn Chou En-Iai
forsætisráðherra í fyrra, sem
var dulbúin sem árás á gerðir
Konfúsíusar fyrir tvö þúsund
árum, bar ekki tilætlaðan
árangur. Hann hélt stöðu sinni
— en hann er enn í sjúkrahúsi
eins og þá.
Nýja herférðin virðist
beinast gegn þeim manni, sem
hefur tekið við stjórnar-
taumunum af Chou og stendur
næstur ríkiserfðum, ef eitthvað
kemur fyrir Chou eða Mao.
Teng Hsiao-ping, þessi nýi arf-
taki, hefur orðið að þola árásir,
Eftir
Victor Zorza
sem hafa verið gerðar á hann
úr launsátri, og að þeim hafa
staðið ungir vinstrisinnaðir
menn í fyrstunni, sem hafa
gilda ástæðu til að ætla, að
hann spilli fyrir mögúleikum
þeirra á að fara með sigur af
hólmi í valdabaráttunni og
standi í vegi fyrir öfgafyllstu
vinstristefnumiðum þeirra.
Þetta hvort tveggja var
áberandi f baráttunni í fyrra
gegn Konfúsíusi, sem fjaraði út
smátt og smátt unz deiluaðilar
komust að ótryggu samkomu-
Iagi um að láta hvor annan í
friði. En nú benda öll sólar-
merki til þess, að þetta sam-
komulag sé að fara út um þúfur
— ef það er þá ekki þegar farið
um þúfur. Konfúsíus kemur
ennþá öðru hverju við sögu í
nýju herferðinni, en aðalvíg-
völlurinn er miklu nær
nútímanum — „Vatnsröndin“,
kínversk skáldsaga frá
þrettándu öld.
Mao Tse-tung er aðeins einu
ári eldri en í fyrra, en hann er
82 ára, og þetta ár getur skipt
sköpum. Svo mikið er víst, að
honum hefur farið aftur að
sögn gesta, sem hafa fengið að
hitta hann. Baráttan gegn Sung
Chiang, smábændaforingjanum
og aðalsöguhetju „Vatns-
randarinnar", er háð sam-
kvæmt ótvíræðum fyrirmælum
Maos, sem hvað eftir annað
hefur verið vitnað til í dag-
blöðunum.
Sung sneri baki við
smábændauppreisninni og sótti
um náðun — rétt eins og Teng
Hsiao-ping, þegar hann kleif á
örskömmum tíma upp í efstu
valdaþrepin í Peking í fyrra
eftir pólitíska eyðimerkur-
göngu.
Teng reyndi að bæta eyði-
leggingarnar af völdum
menningarbyltingarinnar og
skipaði aftur í fyrri embætti
marga menn, sem höfðu annað-
hvort verið settir af eða hopað
fyrir áhlaup-um Rauðu varðlið-
anna. Jafnframt hefur hann
reynt að þoka burtu nýjum
mönnum, sem hafa komizt í
mikilsverð embætti í krafti óað-
finnanlegs stéttaruppruna.
Nú ráðast blöðin á Sung
gamla fyrir að ráða í sína
þjónustu liðhlaupa og hers-
höfðingja, sem höfðu þjónað
gömlu stjórninni, og að breyta
„stéttabyggingu“ valdaforyst-
unnar, sem áður hafði staðið
saman af smábændum og
verkamönnum.
Þegar Sung var handtekinn
og gekk valdastéttinni á hönd,
sigaði hann her sínum gegn
bændum, sem gerðu uppreisn-
ir, rétt eins og Teng hefur
snúizt gegn vinstrisinnum
menningarbyltingarinnar. En
getur verið, að Teng sé að sumu
leyti góður og að sumu leyti
vondur, að sumu leyti
byltingarmaður og að sumu
Ieyti maður sátta, eins og ferill
hans gefur til kynna?
Hvað er á seyði? 1 hverri
einustu valdabaráttu í Peking
til þessa hefur baráttan verið
milli vinstrisinnaðra byltingar-
manna, sem hafa viljað skjótar
og róttækar hreyfingar á öllum
stofnunum, jafnvel þótt það
hefði það í för með sér, að allt
væri sett á annan endann, — og
hófsamra manna, embættis-
manna og stjórnsýslumanna,
sem hafa orðið að stjórna land-
inu og tryggja það að komizt
yrði hjá algerri upplausn.
Bætzt hefur við þessa sígildu
baráttu hægri og vinstri, sem
hefur i meginatriðum verið
hugsjónafræðilegs og stjórn-
málalegs eðlis, barátta um nak-
ið vald til að þröngva fram
sjónarmiðum hvors aðila um
sig og barátta um ríkiserfðirnar
eftir daga Mao Tse-tungs, svo
sigurvegararnir geti tryggt
stöðugt framhald á stefnu
sinni — og áframhaldandi
valdaaðstöðu.
Kinversk blöð segja þannig
frá núverandi deilu, að það
virðist bera með sér, að yfir
standi hrein og bein valdabar-
átta. Æ eftir æ halda blöðin því
fram, að þau fjalli „ekki um
baráttu milli umbótamanna og
harðlínumanna“ innan valda-
stéttarinnar. Það sem stýri
aðalpersónunum sé „hrikaleg
metnaðargirnd“ og tilgangur
Framhald á bls. 24