Morgunblaðið - 19.05.1976, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. MAl 1976
13
Núverandi miðbæjarkjarni
myndaðist löngu fyrir síðustu
aldamót og má reyndar rekja
byggðarkjarna með þjónustu
og verzlunarmiðstöð tii innrétt-
inga Skúla Magnússonar.
Fullklárið
göngugötuna
Nú var nokkuð rætt um
reynsluna sem komin er af
göngugötunni í Austurstræti,
og hvort sú reynsla sýndi að
opna ætti fleiri göngugötur.
Það kom fram, að áður en farið
verði að skipuleggja nýjar
göngugötur verði að krefjast
þess af viðkomandi yfirvöldum,
að göngugötunni í Austurstræti
verði fyrst komið í það horf,
sem á að vera. Nákvæm reynsla
fengist ekki af götunni, fyrr en
búið væri að ljúka verkinu. Það
sem enn vantaði í göngugötuna
væri t.d. söluturninn gamli,
sem búið væri að ákveða að risi
þar og útisölustaðir (kiosk),
þar sem fólk fengi t.d. að selja
heimagerða muni o.s.frv.
Litlir veitingastaðir
í stað niðurgreiddra
mötuneyta
Þá vildu samtakamenn benda
á að litla veitingastaði vantaði
við Laugaveginn, en hið opin-
bera drægi slíkt niður, með sín-
um mötuneytum, þar sem fæðið
væri greitt niður af almannafé.
Það fer ekki á milli mála, að
fólki fer nú ört fækkandi I Holt-
unum og hefur verið rætt um
hvernig breyta mætti þeirri
þróun.
Andlit
höfuðborgarinnar
Að lokum sögðu stjórnar-
menn Laugavegssamtakanna,
að Reykvíkingar væru við-
kvæmir fyrir sínum gamla
borgarhluta, sínu hefðbundna
verzlunar- og athafnahverfi,
þeir vildu gefa því aðlaðandi
svip, fegra gömlu húsin, inn-
rétta þægilega verzlunar- og
veitingastaði, laga umhverfið
og byggja ný og falleg hús.
Þetta væri miðborg Reykjavík-
ur, þetta væri andlit höfuðborg-
arinnar gagnvart okkur sjálf-
um og erlendum þjóðum.
Er gamli bærinn
hornreka?
Samtökin bentu á að undan-
iarið hefði skipulag borgarinn-
ar beinst að þvi að gera verzlun-
ar- og þjónustustöðvar í nýjum
borgarhlutum sem aðgengileg-
astar, meðal annars með næg-
um bilastæðum og góðri að-
komu. Á sama tíma hefði ekk-
ert verið gert i skipulagsmálum
gamla borgarhlutans hvað um-
ferðarvandamálin snerti. Þetta
væri nú þegar farið að hefna
sín, og mætti eigi við svo búið
standa lengur. Það yrði því að
gæta fyllstu varkárni, láta
framkvæmdirnar koma í réttri
röð og þrengja hvergi að slag-
æðinni sjálfri, Laugavegi —
Bankastræti — Austurstræti.
Við erum í hlutverki garðyrkju-
mannsins og viljum hlúa að
þessu svæði, og við erum stað-
ráðin í að beita okkar samtaka-
mætti til framgangs þessum
borgarhluta.
Emetía Jónasdóttir
leikkona 75 ára
í dag á Emilía Jónasdóttir
leikkona 75 ára afmæli, en hún
hefur eins og kunnugt er, um
margra ára skeið, verið ein af
vinsælustu leikkonum okkar.
Hún á einnig 50 ára leikafmæli
þann 19. júní n.k. Fyrsta hlutverk
sitt lék hún hjá Leikfélagi Akur-
eyrar árið 1926 og var það í leik-
ritinu Ambrosiusi eftir Christian
Molbeck, en leikstjóri var Harald-
ur Björnsson.
Emilía er fædd á Þingeyri við
Dýrafjörð þann 19. maí árið 1901
og voru foreldrar hennar hjónin
Jónas Jónasson og Ingibjörg
Bergsdóttir. Ung að árum fluttist
hún til Norðurlands og mun hafa
dvalist á uppvaxtarárum sínum á
Akureyri og þar hóf hún leikferil
sinn eins og fyrr er getið. Hún
fluttist síðan til Reykjavíkur og
hér í höfuðborginni hefur hún
unnið sín markverðustu störf á
leiksviðinu.
I mörg ár lék hún í revíum og
gamanleikjum hjá „Fjalakettin-
um“ og var um tima ein af skær-
ustu stjörnunum hjá því leikfé-
lagi. Ennfremur lék hún á þess-
um árum hjá Leikfélagi Reykja-
víkur.
Eftir að Þjóðleikhúsið tók til
starfa árið 1950 var oft ieitað til
Emilíu með ýms hlutverk. Hún
lék m.a. í tveimur af fyrstu sýn-
ingum Þjóðleikhússins, Fjalla-
Eyvindi og íslandsklukkunni, við
— Blöndu-
virkjun
Framhald af bls. 10
vatn, sem verður inntakslón virkj-
unarinnar. Gilsá er stífluð
skammt neðan við vatnið og nú-
verandi vatnsborð hækkað um
nærri tvo metra. Verður þá einnig
að stífla í lægð austan við sunnan-
vert vatnið. I farvegi Gilsár
verður steinsteypt yfirfall og
botnrásarloka, en stiflan verður
að öðru leyti úr jarðefnum.
Inntaksskurður virkjunarinnar
frá Gilsvatni að Selbungu verður
um 7 km langur. Inn i skurðinn er
vatnið tekið um hjólaloku og
verður um 4,6 m hæðarmunur á
vatnsborði ofan og neðan loku.
Skurðurinn liggur um flá milli
Gilsár og Sléttárdals, þar sem
jarðstiflur verða beggja vegna
hans, og síðan austan við Stóra-
barð og Selbungu að inntaki í
fallgöng. Við suðurenda myndast
litið lón ofan við jarðstíflu. í jarð-
stíflunni verður steinsteypt inn-
taksvirki með geiraloku.
Að stöðvarhúsi, sem ráðgert er
neðanjarðar, verða lóðrétt, hring-
laga aðrennslisgöng. Frárennslis-
göng verða niður í farveg Blöndu,
þar sem hún er í 90 m hæð yfir
sjávarmál, 0.7 km ofan við brúna
hjá Syðri-Löngumýri.
Á fylgiskjali 1 og 2 eru sýndar
helstu einkennistölur virkjunar-
innar og áætlaður kostnaður.
Fulltrúar iðnaðarráðuneytisins
í samstarfsnefnd ráðuneytisins og
Náttúruverndarráðs um um-
hverfismál óskuðu eftir að ráðið
lýsti viðhorfum sínum til virkjun-
ar við Blöndu.“
TVÆR STÓRAR
VIRKJANIR FYRIR
MIÐJAN NÆSTA ÁRATUG
1 svari sínu segir Náttúru-
verndarráð meðal annars:
„Á þessu stigi getur Náttúru-
verndarráð tekið fram, að það sér
ekki fram á neina meiri háttar
árekstra að því er varðar náttúru-
minjar eða fyrirhugaðar frið-
lýsingar og gerir að svo stöddu
ekki athugasemdir við þær hug-
myndir um virkjunartilhögun,
sem fram koma í skýrslum Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen
„Um virkjun Blöndu I og 11“ frá
maí og júní 1975. Hins vegar
áskilur ráðið sér rétt til frekari
umfjöllunar þegar niðurstöður
náttúruverndarkönnunar liggja
fyrir og þegar nánari útfærsla
virkjunartilhögunar hefur verið
ákveðin."
vígslu leikhússins. Síðar lék hún í
fjölmörgum sýningum hjá Þjóð-
leikhúsinu. Segja má að Emilía
hafi á s.l. 25 árum leikið jöfnum
höndum bæði hjá Leikfélagi
Reykjavíkur og Þjóðleikhúsinu.
Enn eru ótaldar þær mörgu leik-
ferðir, sem Emilía hefur farið um
landið, á undanförnum 30 árum,
og hefur hún jafnan vakið mikla
hrifningu hjá leikhúsgestum um
hinar breiðu byggðir landsins.
Það sem hefur einkennt Emilíu
Jónasdóttur sem leikkonu, er
hressileg og fjörleg framkoma á
leiksviðinu og rík skopgáfa. En
umfram allt er það hjartahlýja
hennar og tilfinningahiti, sem
Umhverfisáhrifin eru einkum
fólgin I þvf, að beitiland glatast
undir uppistöðulónið. Sérfræð-
ingar Rannsóknarstofnunar land-
búnaðarins, Dr. Björn Sigur-
björnsson og Yngvi Þorsteinsson,
magister, hafa gert grein fyrir
rannsóknum stofnunarinnar á
beitartapi á lónstæðinu. Sam-
kvæmt niðurstöðum þeirra er
unnt að bæta beitartjón af völd-
um lónsins með því að rækta upp
örfoka land i nágrenni þess, en á
þeim stöðum hefur Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins haft með
höndum uppgræðslutilraunir um
nokkur undanfarin ár. Tilraunir
þessar sýna að slík uppgræðsla er
möguleg.
I apríl 1975 var áætlanagerð um
virkjun Blöndu það langt komið
að iðnaðarráðherra ákvað að
kynna heimamönnum áform um
hugsanlega virkjun.
Ráðherra boðaði til fundar að
Blönduósi 25. apríl 1975. Fundinn
sátu sveitarstjórnarmenn,
bændur o.fl. aðilar í Húnavatns-
og Skagafjarðarsýslu, sem hags-
muna töldu sig eiga að gæta við
gerð virkjunarinnar, samkvæmt
þeim áætlunum sem þá lágu fyrir.
Var málið kynnt frá ýmsum
hliðum af ráðherra og þeim sér-
fræðingum sem unnið höfðu að
undirbúningi þess. Hér var um að
ræða nýlundu í vinnubrögðum að
kynna fyrir heimamönnum áform
um virkjunina á frumstigi
málsins og kanna viðhorf þeirra.
í framhaldi af þessu voru eftir
ábendingu heimamanna athug-
aðar ýmsar breytingar á virkj-
unartilhögun. Voru niðurstöður
kynntar á fjölmennum fundum í
júlímánuði að Húnavöllum og
Varmahlíð.
Siðan hafa verið haldnir fundir
með heimamönnum í héraói og í
iðnaðarráðuneytinu. Hefur verið
rætt ýtarlega um tilhögun bóta
fyrir þá röskun á aðstöðu, sem
virkjunin kann að skapa bændum
á svæðinu, og samin drög að sam-
komulagi, sem birt er hér sem
fylgiskjal 3.
Samanburður á orkuspám og
vinnslugetu núverandi vatns-
orkuvera að viðbættum Sigöldu-
og Kröfluvirkjunum sýnir, að
þessar virkjanir geta fullnægt
raforkuþörfum skv. raforkuspá
þeirri fyrir landið i heild sem
rakin er í fylgiskjali 4 fram til
1982, en að þörf verður fyrir afl-
viðbót í kerfinu þegar 1980. I
þessari spá er einungis reiknað
með þegar umsaminni stóriðju að
viðbættum vexti almennrar notk-
unar og rafhitun þeirra lands-
hefur verið grunntónninn i allri
leiktúlkun hennar. Margir telja
að best hafi henni tekist að túlka
hina. látlausu og hrjáðu alþýðu-
konú.
Félagar Emiliu í Félagi ís-
lenskra leikara senda henni hug-
heilar árnaðaróskir í tilefni af 75
ára afmælinu og óska henni allrar
blessunar.
Klemenz Jónsson.
★
Emilia verður i dag stödd hjá
dóttur sinni og tengdasyni að
Sogavegi 16, og tekur á móti gest-
um milli kl. 3 og 7.
— Minning
Margrét
Framhald af bls. 23
hann og konu hans og dvaldist hjá
þeim um tíma. En þá var heilsu
hennar byrjað að hnigna.
Margrét bjó fyrst á Lindargötu
16 ásamt Jóni í sambýli við systur
sína Ölinu og fjölskyldu hennar.
Hallgerður var þar hjá þeim
systrum til skiptis.
Fyrir fjörutíu árum fluttu þau i
nýbyggt hús sitt og Magnúsar og
Kristínar á Laugarnesvegi 34 og
höfðu þar sambýli siðan meðan
bæði lifðu og Margrét ætíð. Á
síðustu árum eftir að heilsu og
krafta þraut naut Margrét um-
önnunar sinnar góðu dóttur og
manns hennar.
Hún andaðist á Landspitalanum
að morgni 12. mai síðastliðnum og
hafði þá þrjá um áttrætt.
Málfríður Einarsdóttir
svæða sem litla möguleika hafa á
hitaveitu. í henni er reiknað með
hitaveitu á Akureyri og sums-
staðar á Vestf jörðum einnig.
Upp úr 1980 i síðasta lagi þarf
því ný virkjun eða virkjanir að
koma til. Það fer eftir þróun
markaðsins hversu lengi sú
virkjun endist. Komi enginn nýr
orkufrekur iðnaður til mun ný
stórvirkjun endast fram á siðari
hluta áratugsins 1980—1990. Ef á
hinn bóginn kemur til nýr stór-
notandi í byrjun næsta áratugs,
t.d. norðanlands, getur svo farið
að næsta virkjun og sú þarnæsta
einnig verði fullnýttar jafnskjótt
og sá notandi kemur til. Ef ekki
verður um nýjan stórnotanda að
ræða, en ~nokkra miðlungsstóra,
en það kann að sumra mati að
þykja æskilegri iðnþróun, þá má
gera ráð fyrir að næsta virkjun
verði fullnýtt nálægt miðjum
næsta áratug eða fyrr, eftir stærð
hennar.
ORKUSPÁ
Frumvarpinu fylgir orkuspá
unnin af Landsvirkjun fyrir Suð-
ur- og Vesturland, en Orkustofn-
un fyrir aðra landshluta. Spáin
var gerð árið 1975 og byggir á
orkusölu og framleiðslu til og með
árinu 1974. Unnið er að þvi að
endurskoða spána. I spánni er
tekið tillit til þeirra samninga,
sem þegar hafa verið gerðir um
sölu á raforku til stóriðju, en ekki
talið með sú raforka, sem hugsan-
lega verður samið um siðar til
notkunar í stóriðju eða til mið-
lungsstórra notenda. Um einstaka
liði i spánni er þetta að segja:
Reiknað er með að íbúafjöldi
vaxi um 1.5% árið 1975, en að
fjölgunin verði minni i framtið-
inni og verði komin niður í 1%
árið 1990.
Rafhitun er áætluð þannig að
landinu er skipt í hitaveitusvæði
annars vegar og rafhitunarsvæði
hins vegar, og er hver þéttbýlis-
kjarni á landinu rannsakaður
með tilliti til þessa, og eru um
22% af ibúum landsins nú taldir á
rafhitunarsvæði, en þetta hlutfall
er mjög mismunandi eftir lands-
hlutum, og gæti breyst með frek-
ari rannsóknum. Reiknað er með
að allir þeir, sem eru á rafhitun-
arsvæði muni fá rafhitun, en að
þessu marki verði náð á
mismundandi timum i hinum
ýmsu landshlutum. Rafhitunar-
þörfin er talin 9.300 kWh á íbúa
árið 1973 og vex um 1% á ári
vegna aukins húsrýmis.
Þjónustugreinar eru skólar,
sjúkrahús, verslanir, skrifstofur.
Athugasemd
BlaSinu hefur borizt eftirfarandi
frá Byggi h.f.:
f grein undirritaðri af Kristjáni Pit-
urssyni, sem birtist I blaSi ySar 25.
april 1976, segirm.a. svo:
,.Þá vann ég einnig aS lögreglu-
rannsókn á árunum 1958—1961 og
Byggis. sem var verktakafyrirtæki á
Keflavíkurflugvelli. Sú rannsókn
leiddi m.a. til þess aS fyrirtækiS var
svipt heimild til rekstrar á Keflavlk-
urflugvelli."
Hér virSist málum nokkuS bland-
aS. Byggir h/f fékk leyfi til verktaka-
starfsemi á Keflavíkurflugvelli á ér-
inu 1955. Rak félagiS nokkra starf-
semi þama ásamt öSrum fram á áriS
1959. Á þvl ári risu nokkrir úfar meS
Byggi h/f og utanrlkisráSuneytinu.
RáSuneytiS afturkallaSi þá leyfi fé-
lagsins til verktakastarfsemi á flug-
vellinum. Jafnframt krafSist þaS
dómsrannsóknar á starfsemi félags
ins. Rannsókn þessari lauk ! ágúst-
mánuSi 1959, án þess að til frekari
aðgerða kæmi á þeim vettvangi enda
fyrirsvarsmenn Byggis h/f saklausir
af öllum sakaáburði. Ekki er félaginu
kunnugt um það hvort einhver Krist-
ján vann að rannsók þessari, en vel
má það vera.
Deilum Byggis h/f og utanrlkis-
ráðuneytisins lauk með dómi Hæsta-
réttar 5. ma! 1961. Var þar dæmt,
að utanríkísráðherra hefði stjórn-
skipulega heimild til að ráða þv!
hvaða aðiljar hefðu með höndum
starfsemi á vamarsvæðunum. I
málaferlum þessum bar utanrlkis-
ráðuneytið það aldrei fyrir sig, að
fyrirsvarsmenn Byggis h/f hefðu
brotið landslög I sambandi við starf-
semi slna á varnarsvæðunum.
Virðingarfyllst
pr. Byggir h/f
B.Bjömsson.
hótel o.s.frv. Raforkunotkun í
þjónustu er talin vaxa um 6% á
mann á ári, eða vegna fólksfjölg-
unar um 7.5% árið 1975 en um
7% árið 1990.
Heimilisnotkun er öll raforku-
notkun á heimilum utan rafhit-
unar, og er talin vaxa um 6% á
íbúa á ári nú, en aukningin
minnki í 5% árið 1990. Sé tekið
tillit til fólksfjölgunar verður
aukningin 7.5% árið 1975 en 6%
árið 1990. Landsvirkjun reiknar í
sinni spá með því að heimilisnotk-
unin mettist árið 1985 og verði þá
1800 — 2000 kWh á íbúa á ári. I
reynd er tiltölulega lítill munur á
þessum aðferðum á þvi timabili,
sem spáin nær yfir.
Iðnaður er allur iðnaður utan
stóriðju, sem er einungis á Suð-
vesturlandi. Aukningin i raforku-
notkun iðnaðar er áætluð 11% nú,
en minni árið 1990, eða 7%. Á
svæði Landsvirkjunar er notkun-
in áætluð fyrir einstök svæði að
lokinni ypplýsingaöflun frá
heimamönnum. Aukningin er
áætluð misjöfn milli ára, en er
nálægt 7% að meðaltali.
Önnur raforkusala er meðal
annars til götulýsingar og súg-
þurrkunar. Aukningin er áætluð
lág, eða 5% á ári nú, en 3% árið
1990.
Raforkusala til almennra nota
fæst með því að leggja saman
þessa fimm liði í raforkunotkun-
inni, en aukningin milli ára er
afleiðing af þeim forsendum, sem
raktar eru hér að framan, um
þróun einstakra liða. Þar sem
reiknað er með hlutfallslega
mestri rafhitun, þ.e. á Austur-
landi og Vestfjörðum verður
aukningin mest eða allt að 20% á
ári.
Orkuvinnsla i rafstöð er raf-
orkusala að viðbættum töpum og
eiginnotkun rafveitna, sem eru
20% af orkuvinnslunni á Vest-
fjörðum, Norðurlandi og Aust-
fjörðum en lægri á S-V-landi. Að
gefnum forsendum um nýtingar-
tima rafstöðvanna má áætla afl-
þörfina, en þess ber að geta að
samanlagt afl rafstöðva þarf að
vera 20% hærra vegna hugsan-
legra bilana og eðlilegs viðhalds.
Á svæði Landsvirkjunar eru
fjórir stórir notendur, sem þegar
hefur verið samið við um orku-
sölu, þ.e. Áburðarverksmiðjan,
Álverið, Keflavíkurflugvöllur og
járnblendiverksmiðjan við
Grundartanga. Áætluð raforku-
þörf þeirra að viðbættum flutn-
ingstöpum er skráð í sérstaka
dálka.