Morgunblaðið - 19.05.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. MAl 1976
23
Ása B. Ásmundsdóttir
Ijósmóðir — Minning
Asa B. Asmundsdóttir ljósmóð-
ir verður til grafar borin í dag.
Hún fékk hvíldina föstudaginn 7.
mai 1976, eftir langa starfsævi og
meira en árslegu á Landakots-
spitala.
Ása Bjarney Ásmundsdóttir
fæddist 16. ágúst 1888 í Ytri-Haga
á Árskógsströnd í Eyjafirði. Faðir
hennar, Ásmundur Bjarni Egils-
son, drukknaði áður en Ása
fæddist, og var hún látin heita í
höfuðið á honum. Móðir Ásu,
Helga Guðrún Baldvinsdóttir,
hélt áfram búskap í Ytri-Haga og
giftist síðar Kristni Ásgrímssyni,
og með honum eignaðist hún
fimm börn.
Tvær af hálfsystrum Ásu urðu
ljósmæður eins og hún, þær Jóna
Kristinsdóttir í Vestmannaeyjum,
en hún lést á síðastliðnu hausti,
og Guðbjörg Kristinsdóttir í
Siglufirði.
Snemma fékk Ása löngun til að
afla sér meiri menntunar en hún
átti kost á í sveitinni, en á þeirri
tíð, frá 1880 til 1907, var skyldu-
nám aðeins lestur, skrift, reikn-
ingur og kristinfræði. Að vísu
voru sums staðar teknir heimilis-
kennarar, sem kenndu börnunum
meira en tilskilið var, og nutu
börn af næstu bæjum oft góðs af.
Þannig var og með Ásu. Þegar
Ása var farin að vinna fyrir sér,
m.a. við hjúkrunarstörf í eitt ár á
Akureyri, og einnig eftir að hún
var komin til Reykjavíkur, fór
hún í kvöldskóla og tímakennslu.
Einkum voru það tungumál, sem
Ása sóttist eftir að læra, því að
hún hafði hug á að komast til
útlanda. Hún var um nokkurra
Egilsson bóndi í Múla, tók veikina
og dó, en dóttir þeirra, Oddgerður
iá lengi milli heims og helju og
hugði henni enginn líf. Ung-
barnið dó, en Kristín litla fór til
ömmu sinnar, Kristinar, sem þá
var fyrir stuttu orðin ekkja, og
var hjá henni og Guðlaugu dóttur
hennar fyrst um sinn. Batt hún
ævilanga tryggð við ömmu sína og
föðursystur upp frá þvi.
1920 giftist Margrét, sem þá var
flutt til Reykjavíkur, i annað
sinn. Seinni maður hennar var
Jón Collin frá Apavatni, og entist
hjónaband þeirra meðan bæði
lifðu, en það var í þrjátíu og eitt
ár. Áttu þau vel skap saman. Dótt-
ur áttu þau eina sem dó á fyrsta
ári, og átti Margrét þá Kristinu
eina eftir barna sinna.
Kristín trúlofaðist ung Magnúsi
Magnússyni vélstjóra, en þegar
brúðkaup þeirra skyldi standa
veiktist hún hastarlega og var
talin af, en náði sér, giftist
Magnúsi og varð móðir þriggja
barna og átta eru barnabörn
hennar, sum uppkomin. Meðal
barna hennar og Magnúsar er
Guðmundur Magnússon prófessor
í hagfræði við Háskóla íslands,
varð námsferill hans óvenju glæsi
legur og tók hann við embætti
sínu liðlega þrítugur, og veit ég
ekki um annan mann sem það
hefur gert jafn ungur hérlendis.
Guðmundur var augasteinn
ömmu sinnar ætíð, og fyrir tólf
árum, er hann var við nám i Sví-
þjóð, gerði Margrét hina fyrstu og
einu utanför sina til fundar við
Franihald á hls. 13
ára skeið í Kaupmannahöfn. I
fjögur ár vann hún þar við sauma-
skap, en síðan fór hún til náms í
fæðingardeildinni við ríkisspítal-
ann. Þaðan útskrifaðist hún sem
ljósmóðir snemma árs 1919.
Þegar heim kom gerðist hún
,,praktíserandi“ ljósmóðir i
Reykjavík og við ljósmóðurstörf
vann hún til áttræðisaldurs.
Ljósmæðrafélag íslands var
stofnað í maí 1919. Ása Ásmunds-
dóttir var ein i hópi tuttugu stofn-
enda og var lengi í varastjórn
félagsins. I tvö ár var hún í rit-
nefnd Ljósmæðrablaðsins, sem
hóf göngu sína árið 1922.
Það voru erfiðir tímar í Reykja-
vík á fyrstu áratugunum sem Ása
gegndi þar ljósmóðurstörfum. Fá-
tæktin var víða á heimilum svo
mikil, að engin föt voru til handa
barninu, er það fæddist, og annað
var eftir því. Ljósmóðirin þurfti
ævinlega að vera viðbúin kallinu,
jafnt frá fátækum sem rikum og á
nóttu jafnt sem degi, og hún fór á
reiðhjóli til sængurkvennanna,
sem áttu kröfu á því að ljósmóðir-
in gengi til þeirra í tvær vikur.
Mörg voru börnin, sem Ása Ás-
mundsdóttir tók á móti. Hversu
mörg þau voru, má finna í fæð-
ingarbókum hennar, en þær sendi
hún heilbrigðisráðuneytinu fyrir
nokkrum árum til varðveislu.
Ljósmóðurtöskuna lét hún hins
vegar Þjóðminjasafn Islands fá,
en það átti enga slíka tösku. Ljós-
móðurtaska Ásu, en hana fékk
hún í Kaupmannahöfn að prófi
loknu, var vandaðri og fullkomn-
ari að búnaði og áhöldum en þær
töskur, sem umdæmisljósmæður
hér hafa fengið, hvernig sem á
þvi stendur, en á öldinni sem leið
áttu danskar og íslenskar ljós-
mæður að fá sams konar áhöld til
að nota við störf sín.
Árið 1930 setti Ása Ásmunds-
dóttir á stofn fæðingarheimilið og
sjúkrahúsið Sólheima við
Tjarnargötu i Reykjavík og rak
það um 15 ára skeið, en þá tóku
nokkrir læknar við rekstri þess.
Ása tók talsverðan þátt í félags-
störfum. 1 tveim félögum var hún
heiðursfélagi, Ljósmæðrafélagi
íslands og Thorvaldsensfélaginu.
í nokkur ár var hún fulltrúi Thor-
valdsensfélagsins í Mæðrastyrks-
nefnd Reykjavíkur, og í 10 ár.var
hún formaður Barnauppeldis-
sjóðs félagsins. i Zontaklúbbi
Reykjavikur var Asa í stjórn um
tíma, og hún var lengi i stjórn
Minningarsjóðs Elínar Sigurðar-
dóttur Storr.
Eftir að Ása hætti að reka Sól-
heima fór hún á ný að taka á móti
börnum úti i bæ, en nú ók hún í
bíl milli sængurkvennanna, enda
hafði borgin þá stækkað mikið frá
því sem áður var.
Siðustu starfsárin, 1954—1968,
vann Ása hálfan daginn við
mæðraverndardeild Heilsuvernd-
arstöðvar Reykjavíkur.
Ása Ásmundsdóttir var farsæl
ljósmóðir og „tók mjög fallega á
móti“, eins og ungum lækni varð
að orði, sem var viðstaddur, er
hún tók á móti einu af síðustu
ljósubörnunum.
Síðustu árin, þegar heilsunni
hrakaði og ellin færðist yfir, átti
Ása þvi láni að fagna að Þorgerð-
ur Jónsdóttir bjó í næstu íbúð við
hana á Viðimel 31. Engum átti
Ása eins mikið upp að unna en
Þorgerði. Umhyggja hennar og
hjálpsemi við Ásu var með ein-
dæmum. Ása var einnig mjög
þakklát Guðbjörgu systur sinni,
sem kom frá Siglufirði oftar en
einu sinni og var hjálparhella
hennar mánuðum saman.
Ása Ásmundsdóttir var vin-
mörg kona, gjafmild og rausnar-
leg. Eftir þvi sem árin liðu minnk-
aði vinahópurinn smátt og smátt.
Eldri vinirnir eru allir farnir á
undan henni og jafnaldrarnir
flestir, einnig margar af mæðr-
unum og sum af ljósubörnunum,
enda eru þau elstu nú komin hátt
á sextugsaldur.
Vinirnir sem eftir eru og ætt-
ingjarnir kveðja hana nú og
þakka henni fyrir vináttu og
tryggð. Anna Sigurðardóttir.
Kveðja frá Thorvaldsensfélaginu.
Nýlega er látin hér í Reykjavík
í hárri elli frk. Ása Ásmunds-
dóttir ljósmóðir. Hún var heiðurs-
félagi í Thorvaldsensfélaginu og
fylgja félagskonur henni síðasta
spölinn í dag. Frk. Ása var starf-
andi ljósmóðir hér í borg í ára-
tugi, siðustu starfsárin vann hún
við heilsugæslu hjá borginni og er
hún lét af störfum hafði hún
unnið hér i höfuðstaðnum í 50 ár.
Það gefur auga leið, að á hálfri
öld i starfi, hefur margt hent er
setið hefir í hug hennar, ekki sist
á kreppuárunum er atvinnuleysi
og aðrir erfiðleikar hrjáðu borg-
arbúa, ungbörnin áttu allan hug
hennar. Vökul og árrisul gekk
hún að hverju starfi. Hún var
lengi í stjórn Barnauppeldissjóðs
félagsins, lengi vel voru jóla-
merkin aðaltekjustofn sjóðsins og
hygg ég að á þeim tíma er frk. Ása
starfaði í félaginu hafi engin
kona aflað eins mikilla tekna
fyrir sjóðinn með sölu jólamerkja
og hún. Hinn 19. nóvember 1968
er félagið varð 93 ára afhentu
félagskonur seinni áfanga barna-
heimilisins við Dyngjuveg. Þann
dag var frk. Ása kjörin heiðursfé-
lagi. Höfðu félagskonur veglegt
hóf í þeim húsakynnum og áttu
góða stund með yfirmönnum
borgarinnar og afhentu þáver-
andi borgarstjóra, Geir Hall-
grímssyni, húsið til eignar.
Þann dag vorum við allar glaðar
og ekki síst frk. Ása, hún hafði
fengið að sjá draum sinn rætast,
þessar stórbyggingar voru risnar
úr grunni og voru svo samtvinn-
aðar hennar lífsstarfi í hálfa öld.
Þarna var komið skjól fyrir litlu
börnin hennar ef mæðurnar lentu
í erfiðleikum.
Þess vegna viljum við félags-
konur kveðja hana i dag eins og
við munum hana þessa stund.
Þessi sívökula stolta höfðings-
kona, sem stundum virtist hrjúf,
var svo undur glöð og tók þátt í
gleði dagsins af öllu hjarta.
Thorvaldsensfélagskonur
kveðja heiðursfélaga sinn með
þakklæti og virðingu.
F.h. Thorvaldsensfélagsins
Unnur Ágústsdóttir
formaður.
Björn Björnsson
frá Múla
Björn Björnsson frá Múla and-
aðist þann 11. siðastliðinn og fer
útför hans fram frá Fossvogs-
kirkju í dag.
Hann var fæddur í Haga.
Sveinsstaðahreppi, Þingi, 21.
janúar árið 1894, sonur hjónanna
Björns Gunnlaugssonar og Mar-
grétar Magnúsdóttir, er þar
bjuggu, Systkini Björns voru:
Guðmundur, stórkaupm. í Rvík..
Einar, kaupm. i Rvik., Friðrik,
læknir, Rvik., Magnús, fuglafræð-
ingur, Rvík., Gunnlaugur, kaupm.
í Bandaríkjunum, og Margrét,
sem í fjöldamörg ár annaðist
heimili þriggja bræðranna hér að
Skólavörðustig 25 með myndar-
skap, sem margir munu minnast,
er þangað komu. Þau systkini eru
nú öll látin. Björn ólst upp í Múla
i Vestur-Hún., og eftir að hann
komst á fullorðinsár kenndi hann
sig jafnan við þann bæ. Nokkuð
innan við tvítugsaldurinn fór
hann til Reykjavikur og nam bók-
bandsiðn hjá þeim Guðmundi
Gamalíelssyni og Arinbirni Svein-
bjarnarsyni. Hann vann siðan við
bókband í Reykjavík á árunum
1914 til 1917, en þá hélt hann til
Kaupmannahafnar til framhalds-
náms og dvaldi þar á annað ár.
Þegar hann fór utan var styrjöld-
in í alglgymingi, siglingar milli
landa stórhættulegar , og án efa
meiri erfiðleikum háð en áður
fyrir íslendinga að komast vel
áfram í höfuðborg Danaveldis.
Þessi ráðabreytni Björns sýnir
ljóslega áhuga hans fyrir því að
afla sér aukinnar menntunar. Eft-
ir heimkomuna frá Kaupmanna-
höfn gerðist hann verkstjóri á
bókbandsvinnustofu Ársæls
Árnasonar í Reykjavik.
Á árinu 1925 verða þáttaskil í
lífi Björns. Hann flytur þá búferl-
um til Akureyrar og stofnar þar
Minning
verzlunina „Norðurland". Björn
hafði eftir föngum aflað sér góðr-
ar þekkingar á yerzlunarrekstri,
og vafalaust notað vel tímann er-
lendis til þess að færa út sjón-
deildarhringinn. Það var í sam-
ræmi við nákvæmi Björns, að
hann sérhæfði rekstur sínn strax
í byrjun, hvarf ekki að þvi sem
svo til allir aðrir, að hafa sem
flestar vörur á boðstólum. Senni-
lega hefði sá hátturinn gefið meir
i aðra hönd og veitt tryggari und-
irstöðu. en gróðasjónarmið höfðu
ákaflega lítil áhrif á Björn frá
Múla. Mörgum kann að virðast
slikur hugsunarháttur undarleg-
ur hjá manni, sem leggur fyrir sig
kaupsýslu.
Verzlunin „Norðurland" á Ak-
ureyri var, sem nú nefnist sér-
verzlun. Þar voru til sölu tæki og
búnaðir til íþróttaiðkana. ljós-
myndavélar og filmur. Eigandinn
var mjög vandlátur í innkaupum
og vildi ekki selja nema úrvals-
vöru. Framan af gekk verzl-
unin mjög vel, þótt einhæf
væri, en á kreppuárunum urðu
skjót og ill umskipti. Þá hall-
aði undan fæti. Ástæðan var
sú, að vegna gjaldeyris-
skorts varð svo til allur inn-
flutningur háður ströngum leyfis-
veitingum. Björn varð þá undir i
baráttunni við þá, sem meiri áhrif
höfðu hjá stjórnvöldum og nefnd-
um. Sennilega hefir þar og
nokkru um ráðið, að hann hafði
ekki skap til þess að leita á náðir
annarra. Um sama leyti og engar
vörur var að fá i Verzlunina
„Norðurland" voru þær á boðstól-
um annars staðar, m.a. í stærstu
verzlun bæjarins, beint á móti.
Vöruvalið var ekki eins fjöl-
breytt, og stundum var ekkert að
hafa. En ekki var það sanngjarnt
að knésetja með öllu brautryðj-
andann.
Arið 1939 hætti Björn verzlun-
arrekstrinum og gerðist þá starfs-
maður Ríkisprentsmiðjunnar
Gutenberg í Reykjavik. Þá var
hann aftur kominn á fornar slóð-
ir. Ég tel víst, að hefði hann
þraukað árinu lengur við verzlun-
ina hefði hann aldrei flutzt frá
Akureyri. Slík voru tengsl hans
orðin við fólkið þar og umhverfi.
Arið 1941 kvæntist Björn Guð-
laugu Pálsdóttur. úr Reykjavík,
og eignuðust þau hjónin tvö börn:
Ingu Pálu, sem starfað hefir í
Utvegsbankanum hér i borg, og
Magnús arkitekt, sem er kvæntur
Laila Björnsson frá Lier í Noregi.
Þótt Björn Björnsson sneri sér
að verzlun var hann mjög fær í
iðngrein sinni, vandvirkur í öllu
og smekkvis. Marga bókina hefi
Framhald á bls. 29
Isabella Theodórs-
dóttir — Mmningarorð
Fædd 1. sept. 1933.
Dáin 6. mat 1976.
Þú vóst upp björK á þinn veika arm;
þú vissir ei hik eða efa,
I alheim ég vissi einn einasta barm
sem allt kunni að fyrirgefa.
E. Ben.
Isabella Theodórsdóttir var
fædd 1. september 1933 á Blöndu-
ósi. Foreldrar hennar voru
sæmdarhjónin Theodór Kristjáns-
son og Stefania Guðmundsdóttir.
Hún ólst upp I foreldrahúsum og
dvaldist árið 1949—50 i Kvenna-
skólanum á Blönduósi.
Hún kemur eins og sólargeisli á
heimili foreldra minna, Ingi-
gerðar Þorsteinsdóttur og Eiriks
Þorsteinssonar, er hún hafði
kynnzt bróður mínum, Friðgeiri
Eiríkssyni, sem var að vinnu við
flugvallargerð á Blönduósi — og
varð hann svo maður hennar.
Sólargeisli segi ég vegna þess
hversu góð hún var foreldrum
mínum og þá ekki sízt móður
minni, sem átti við heilsuleysi að
stríða síðustu æviár sín. Er mér
minnisstæð ljúfmennska hennar
við lítilmagnann, sérstaklega
börn, og var þá sama hvaða börn
áttu hlut að máli, hvort það voru
hennar eigin eða annarra. Per-
sónulega á ég henni mikið að
þakka. Hún sýndi mér mikla um-
hyggju, t.d. naut ég hennar við er
ég á farmennskuárum mínum
kom við á Blönduósi. Foreldrar
hennar tóku mér með frábærri
gestrisni og fóru með mig í bíl
sínum um fegurstu héruð Húna-
vatnssýslu, og naut ég þess I rik-
um mæli. Nú er faðir hennar
dáinn, en móðir hennar lifir, en
er sjálf sjúklingur á héraðs-
sjúkrahúsinu á Blönduósi og
getur ekki fylgt sinni ástkæru
dóttur til grafar. ísabella heim-
sótti mig einnig ávallt er ég lá á
sjúkrahúsum og nú siðast í janúar
kom hún helsjúk í heimsókn til
mín að Vifilsstöðum. .
Bróður minum var hún hin
indælasta kona og börnum sínum
var hún frábær móðir, en þau eru
sex og lifa öll móður sína, — þrjú
hafa stofnað sin eigin heimili, og
nýlega fæddist fyrsta barna-
barnið, litil stúlka, sem henni
auðnaðist að sjá en ekki njóta
samvista við, en var skírð nafni
hennar. Þrjú barna þeirra lsa-
bellu og Friðgeirs eru enn i for-
eldrahúsum, og er það yngsta 12
ára.
Börnum sinum og manni er lsa-
bella mikill harmdauði og okkur
tengdafólki hennar einnig og þá
ekki sízt Sigríði systur minni, sem
á þar á bak að sjá ekki einungis
mágkonu heldur beztu vinkonu.
Eg sendi móður hennar á
Blönduósi mínar beztu samúðar-
Framhald á bls. 29