Morgunblaðið - 19.05.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1976
17
Reagan
getur
hlotið
útnefningu, en farið halloka
við kosningarnar Mark Frankland
EF MAÐUR ætti að bjóða til
kvöldverðar einhverjum
þeirra, sem nú sækjast eftir
embætti Bandaríkjaforseta,
væri vart hægt að hugsa sér
þægilegri gest heldur en Ro-
nald Reagan. Hann er ákaflega
yfirlætislaus og dagfarsprúður,
og það er I rauninni sérstakt,
hvað margra ára velgengni,
fvrst f kvikmyndum og síðan á
stjórnmálasviðinu, hefur haft
lítil áhrif á hann. Hann segir
skemmtilega brandara og þeir
hitta yfirleitt í mark, en hann
hlustar einnig með athvgli á
brandarana, sem aðrir gestir
láta fjúka og skemmtir sér kon-
unglega. Það eru einmitt þessir
eiginleikar í fari hans, sem
mönnum falla svo vel. Stjórn-
málabarátta hans virðist alls
ekki háð f eigin þágu einvörð-
ungu, en slfkt er hins vegar
meinið við marga þá, sem leit-
ast við að prfla upp á tindinn.
Það kemur líka vel til greina
að bjóða Mo Udall til veizlu,
fulltrúadeildarþingmanninum
frá Arizona, sem keppt hefur að
því að fá útnefningu Demo-
krataflokksins, en án þess að
hafa erindi sem erfiði hirtgað
til. Hann hefur ýmsa góða eðlis-
kosti, er gæddur góðri kímni-
gáfu og blessunarlega laus við
sjálfbyrgingshátt. Hann myndi
líka fremur eiga upp á pallborð-
ið hjá gáfumönnum i veizlunni
en Reagan, sem vart getur af
því státað að vera andans mað-
ur.
Hætt er við þvi, að önnur
forsetaefni séu síður fallin en
þessir tveir til þess að sitja góða
veizlu. Enda þótt Jimmy
Carter, sá sem hingað til hefur
verið sigursælastur af demó-
krötum. sé maður skemmtileg-
ur og búi yfir persónutöfrum,
er hætt við því að hann
kunni að þreyta ýmsa gesti
með því að láta móðan
mása um stjórnmál. Og hrein-
skilnislega sagt myndu
þeir einir bjóða Ford forseta til
veizlu, sem væru sérlega upp-
næmir fyrir embætti hans og
því sem því fylgir. En hvað um
Scoop Jackson öldungardeildar-
þingmann? Hann myndi ein-
ungis heilla þá, sem hafa mik-
inn áhuga á eigingirni og sér-
hagsmunastefnu.
En meinið er það, að Ronald
Reagan er alls ekki að fara þess
á leit við bandaríska kjósendur,
að þeir bjóði honum til kvöld-
verðar. Hann vill að þeir kjósi
sig Bandaríkjaforseta. Síðan
hann vann sinn fyrsta sigur í
forkosningunum í Norður-
Karólínu 23. marz sl., hafa ófáir
kjósendur látið í ljós, að þeir
hyggist fara að vilja hans í þess-
um efnum.
18. maí n.k. munu fara fram
forkosningar í einu af höfuð-
vígjum Repúblikana, Michigan,
sem jafnframt er heimariki
Fords forseta. Þar hafa fleiri
fulltrúar lýst yfir stuðningi við
Reagan en forsetann, enda þótt
töluverður fjöldi þeirra, sem
enn hafa ekki látið álit sitt í
ljós, séu í raun réttri fylgjandi
Fors. Önnur helztu vigi repu-
blikana eru í suður- og vestur-
ríkjunum, en þar hefur Reagan
yfirleitt betri stöðu. En bölsýn-
in í herbúðum Fords er orðin
slík, að þar álíta menn alls ekki
óhugsandi, að Reagan nái yfir-
höndinni í Michigan.
Allt er þetta dálitið skrýtið og
fyrir tveggja hluta sakir. I
fyrsta lagi leikur talsverður
vafi á þvi, að þessi viðfelldni
maður sé fær um að gegna em-
bætti forseta. Og í annan stað
leikur enn meiri vafi á þvi, að
hann nái forsetakjöri, þótt
hann hljóti útnefningu á
flokksþingi repúblikana.
Þegar menn efast um hæfni
Reagans hafa þeir einkum í
huga afstöðu hans til utanríkis-
mála. Af ferli hans sem ríkis-
stjóra i Kaliforníu má marka,
að hann geti sinnt innanríkis-
málum Bandaríkjanna, þvi að
sannleikurinn er sá, að hlutirn-
ir ganga þar yfirleitt sinn vana-
gang án mikillar handleiðslu
stjórnvalda í Washington, eink-
anlega ef efnahagsmálin halda
áfram að þróast í rétta átt.
Hins vegar gæti leikið vafi á
þvi, að hann kynni að bregðast
við óvæntum áföllum og erfið-
leikum á réttan hátt. t.d. meiri-
háttar kynþáttaóeirðum á borð
við þær, sem blossuðu upp á
síðasta áratug.
Reagan er sanntrúaður
íhaldsmaður með fábrotnar
skoðanir. En enda þótt forseti
geti talið sér og öðrum trú um,
að Bandaríkin séu fábrotin og
komist upp með það, þá er held-
ur erfiðara að imynda sér, að
heimurinn sé fábrotinn og kom-
ast upp með það lika. Margir
Bandarikjamenn vildu gjarnan
að heimurinn væri fábrotinn,
og þess vegna líkar þeim að
heyra Reagan segja, að svæðið
umhverfis Panamaskurð sé
bandarískt land, sem það er
ekki og hefur aldrei verið. Og
þess vegna likar þeim einnig að
heyra hann segja, að Banda-
ríkjamenn verði alltaf að
standa feti framar en Rússar og
krefjast þess vegna fleiri
bandariskra eldflauga, skipa og
alls sem nöfnum tjáir að nefna.
Ford forseti hefur hins vegar
ekki gert sér far um slíkan mál-
flutning enda er honum ljóst,
að málin eru ekki svona ein-
föld, og á því hagnast Reagan.
Enginn keppinauta hans hefur
haft djörfung til að minnast á
hrakfarir Bandaríkjamanna i
Indókína, en það bendir til
þess, að þeir geri sér Ijóst, að
þær liggi þungt á hugum
manna, enda þótt þess verði
ekki svo mjög vart opinberlega.
Málflutningur Reagans er hug-
svölun fyrir þá, sem taka sér
nærri endalokin i Víetnam, en
hafa ekki viljað láta það í ljós.
Utlendingum, sem fylgjast
með kosningabaráttunni í
Bandarikjunum og hafa óttast,
að Reagan næði kjöri, er það
mikill léttir, er þeir átta sig á,
hversu litlar sigurlíkur hans
eru í raun og veru. i Bandaríkj-
unum er það hins vegar þannig,
að menn gleyma að líta raun-
sæjum augum á hlutina, eftir
þvi sem baráttan harðnar og fer
að snerta tilfinnanlega strengi.
Þannig virðist það vera i þessu
tilviki. Repúblikanar eiga um
20% af atkvæðamagni í Banda-
rikjunum og hingað til hefur
það skipzt nokkurn veginn
jafnt milli Fords og Reagans.
Það liggur í augum uppi, að ef
frambjóðandi republikana á að
ná kjöri, verður hann að draga
til sín mikið atkvæðamagn frá
demókrötum. Sigur Reagans yf-
ir Ford í Texas byggðist veru-
lega á þvi, að margir demókrat-
ar tóku þátt i forkosningu repú-
blikana og greiddu Reagan at-
kvæði. Það sama gæti gerzt í
Michigan og í öðrum ríkjum,
þar sem hver óg einn getur
tekið þátt i forkosningum. En
þegar að sjálfum forsetakosn-
ingunum kemur í nóvember
n.k., er harla ólíklegt, að Rea-
gan gæti dregið til sín mikið af
atkvæðum demókrata, ef mót-
frambjóðandi hans yrði Jimmy
Carter.
Carter er Suðurríkjamaður
og íhaldssamur á ýmsa lund.
Þar af leiðandi á hann miklu
fylgi að fagna i Suðurrikjunum
og á meðal ihaldssamra deinó-
krata, en frá báðum þessum
vígstöðvum þarf forsetafram-
bjóðandi repúblikana á aðstoð
að halda, ef hann á að ná kjöri.
Stuðningur úr þessum áttum
tryggði Richard Nixon forseta-
kjör í tvígang.
Reagan gerið mikið úr því í
baráttunni við forsetann, að
sjálfur sé hann utanaðkomandi
og hafi að mestu hreinan
skjöld, því að hann hafi aldrei
geght embætti i hinni vondu
Washingtonborg. Þetta virðist
ganga vel í ýmsa kjósendur.
Hins vegar leggur Jimmy Car-
ter áherzlu á nákvæmlega sama
atriðið, og því getur Reagan
ekki búizt við því að það verði
til þess, að hann næli í atkvæði
frá demókrötum.
Síðustu skoðanakannanir
sýna, að Carter nýtur meira
fylgis en Ford forseti, og yfir-
leitt má mikið byggja á niður-
stöðum skoðanakannana. Þær
hafa hins vegar aldrei verið á
þá lund, að Reagan gæti sigrað
Carter.
Það eru aftur á móti ýmis
merki þess, að hann myndi fara
algerlega halloka, og jafnvel
bíða enn meiri hrakfarir en
Barry Goldwater fyrir Lyndon
Johnson árið 1964. Meðal
þeirra, sem óttast það, er Gold-
water sjálfur. Nýlega kom hann
af stað miklu fjaðrafoki, er
hann tilkynnti Reagan, að hann
hefði rangt fyrir sér varðandi
Panamaskurðinn.
Og ef mann langar til að
bjóða Reagan í veizlu, eru mikl-
ar líkur á þvi, að hann gæti
þegið boðið eftir kosn-ingarnar í
nóvember.
Tekjuafgangur HIP
2,5 milljónir kr.
Olafur Emilsson endurkjörinn formaður
Aðalfundur Hins fslenzka
prentarafélags var haldinn 8. og
9. maí s.l. A fundinum kom fram,
að starfsemi félagsins var grósku-
mikil á liðnu starfsári og að
ýmsar nýjungar hefðu verið
revndar sem gáfust a11 vel.
í reikningum félagsins kemur
fram, að tekjuafgangur er tæp-
lega 2,5 milljónir króna og að
höfuðstólsaukning sjúkrasjóðs
prentara er rúmlega 80%. Aukin
kaup á ríkistryggðum skulda-
bréfum eiga mikinn þátt í þessari
aukningu.
Helztu viðfangsefni aðalfundar-
ins voru, auk almennra félags-
mála, fræðslumál stéttarinnar og
fyrirhuguð sameining bóka-
gerðarfélaganna þ.e. HIP, Bók-
bindarafélags islands og Grafiska
sveinafélagsins.
Kosning til stjórnar og fulltrúa-
ráðs fór fram I marz s.l. Stjórnina
skipa: Formaður Ólafur Emils-
son, varaformaður Herrnann
Aóalsteinsson, ritari Magnús
Einar Sigurðsson, gjaldkeri Jó-
hannes Harðarson, meðstjórn-
endur Ólafur Björnsson,
Sæmundur Árnason og Pétur
Ágústsson.
Aðalfundur HÍP samþykkti
eftirfarandi ályktun um kjara- og
efnahagsmál:
i síðustu kjarasamningum hafði
verkalýðshreyfingin uppi lág-
markskröfur og tók þannig tillit
til fullyrðinga stjórnvalda um
lélegan efnahag atvinnuveganna.
Með þessari stefnu var þess vænzt
og raunar gefin um það fyrirheit
af stjórnvöldum, að verðlagi yrði
haldið i skefjun.
Strax að afloknum samningum
voru þessi fyrirheit þverbrotin.
Stjórnvöld leyfðu og fyrirskipuðu
stórfelldar hækkanir á vöru og
þjónustu. Kauphækkun þeirri
sem gilti frá 1. marz var því strax
útrýmt og ríflega það.
Enn hafa stjórnvöld sýnt sitt
rétta andlit og beita nú fyrir sig
hinni nauðsynlegu eflingu land-
helgisgæzlunnar, en fundu ekki
aðra leið til þess en að hækka
vörugjald úr 10% í 18%. Enn er
því farið i vasa launafólks og um
leið er kaupmönnum gefinn
kostur á að græða á fjárþörf land-
helgisgæzlunnar.
Það hvarflaði ekki að stjórn-
völdum að leita annarra leiða,
leiða sem bitnuðu ekki á þeim
verr settu í þjóðfélaginu.
Nær hefði verið að skattleggja
þá sem sáralitla eða enga skatta
bera, þ.e. verzlunar- og atvinnu-
rekendavaidið, en í skjóli þess
þrífst geigvænleg gjaldeyrissóun
samfara stórfelldri mismunun í
skattaálögum. Þetta er opinbert
leyndarmál sem stjórnvöld hafa
ekki haft vilja til að stöðva.
Með tilvísun til þess sem að
framan greinir mótmælir aðal-
fundur Hins íslenzka prentara-
félags harðlega síendurteknum
árásum stjórnvalda á lífskjör
launafólks og skorar á íslenzkan
verkalýð að mynda órofa sam-
stöðu um þá kröfu að rikisstjórn-
in segi af sér og að mynduð verði
ríkisstjórn sem byggi á félags-
legri lausn aðsteðjandi og ríkj-
andi vanda.
Þá samþykkti fundurinn eftir-
farandi ályktun um landhelgis-
mál:
Aðalfundur Hins islenzka
prentarafélags 1976 fordæmir
síaukinn sjóhernað brezka her-
skipa á islandsmiðum. Fundurinn
bendir á að síðustu aðgerðir
brezka flotans virðast beinlinis
gerðar til þess að sökkva ís-
lenzkum varðskipum og ógna
þannig lífi áhafna varðskipanna.
Fundurinn lýsir furðu sinni á
langlundargeði íslenzkra stjórn-
valda gagnvart hernaðarofbeldi
þjóðar, sem i orði kveðnu er sam-
starfsþjóð íslendinga. Svo virð-
ist sem hagsmunir Norður-
Atlantshafsbandalagsins séu
þyngri á metunum í hugum ís-
lenzkra ráðamanna heldur en
augljósir hagsmunir islenzku
þjóðarinnar. Fundurinn telur, að
eina raunhæfa svarið við siendur-
teknum árásaraðgerðum Breta sé,
að Íslendingar segi sig úr Nató, en
kalli að öðrum kosti heim fulltrúa
sinn hjá bandalaginu loki her-
stöðvum þess hér á landi og að
sett verði algjört viðskiptabann á
brezkar vörur.
Þá lýsir fundurinn stuðningi
sinum við mótmæli loftskeyta-
manna á Norður- og Austurlandi
gegn því að vera þvingaðir af ís-
lenzkum stjórnvöldum til þess að
þjóna hagsmunum brezka land-
helgisbrjóta og herskipa.