Morgunblaðið - 30.05.1976, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. MAÍ 1976
I
■
I
I
■
■
I
Sú tónlist er hvað bezt hefur
gengið í íslendinga, unga sem
aldna, er þjóðleg tónlist vina
vorra, Breta. Aðeins smábrot af
tilbrigðum brezkrar þjóðiagatón-
listar hafa þó heyrzt hér, aðallega
írskir og skozkir drykkju- og
sjóarasöngvar sem írska söng-
sveitin The Dubliners og aðrir
álíkir hafa flutt. Undanfarin 3—4
ár hefur mikil gróska færzt í þjóð-
lagaheim Breta og ,,hrein“ þjóð-
lagatónlist nær nú eyrum harðra
rokk- og jazzunnenda. Ástæð-
urnar fyrir því að þjóðlagatón-
listin hefur komizt svona dug-
lega út fyrir sinn þrönga að-
dáendahóp eru margvíslegar. Vin-
sældir þjóðlagarokksins með
Fairport Convention og Steeleye
Span í fararbroddi og áhrif jazz-
blues-folk stefnunnar á s.hl.
síðasta áratugar opnuðu eyru
manna fyrir fegurð og fjölbreyti-
leik þjóðlagatónlistarinnar. Eitt
afsprengi þjóðlagarokksins,
bretonski hörpuleikarinn Alan
Stivel! vakti siðan mikla athygli
árið 1972, er hann kom fram með
hið svokallaða keltneska rokk.
Alan Stivell er frá Bretonskaga í
N-V-Frakklandí, en þar hefur
varðveitzt gömul keltnesk
menning líkt og á vissum stöðum
á irlandi, Wales og Skotlandi. Hið
forna tungumál Kelta heyrist
þarna enn talað og í krafti tón-
listar sinnar hefur Stivell gerzt
einn helzti boðberi keltneskrar
þjóðernishyggju sem rutt hefur
sér mjög til rúms í þessum lönd-
um. Sökum vinsælda Stivells hafa
komið fram í sviðsljósið gamlar
og nýjar keltneskar hljómsveitir,
sem á undanförnum árum hafa
svo slegið í gegn. Þriðja ástæðan
fyrir útbreiðslu þjóðlagatónlistar-
innar er siðan eflaust sú, að lá-
deyða hefur ríkt í popptónlistinní
s.l. 4—5 ár og margir því flúið yfir
á svið þjóðlagatónlistarinnar eða í
undraheim jazzins. Þessi þjóð-
lagabylgja, sem flætt hefur yfir
Bretlandseyjar, nokkur lönd
Evrópu og ýmis fylki Banda-
ríkjanna hefur ekki komið hingað
enn og því er ekki úr vegi að
kynna lítilsháttar fjórar hljóm-
sveitir, er hvað mestri útbreiðslu
hafa náð s.liðin ár. Þrjár þeirra
Planxty, The Bothy Band og The
Chieftains eru irskar, en í þeirri
fjórðu eru menn frá Hjaltlands-
eyjum, N-Englandi og N-írlandi.
Tónlistin, sem þessar hljómsveitir
leika er öll órafmögnuð.
PLANXTY
irski kvartettinn Planxty var
stofnaður snemma árs 1972 af
þeim Christy Moore (gitar +
bodhran + söngur), Donal Lunny
(bouzouki + söngur), Andy
Irvine (mandolin + söngur) og
Liam O’Flynn (olnbogapípa + tin-
blístra). Christy Moore, sem var
velþekktur meðal þjóðlagaurjn-
enda á Bretlandseyjum, hafði í
bígerð sólóplötu og fékk
áðurnefnda tónlistarmenn til liðs
við sig, auk annarra. Plata þessi,
„Prosperous", er hálf misheppn-
uð, enda tekin upp í eldhúsi á
The Bothy Band (Talið frá vinstri til hægri, Micheal
Ní Dhomhnaíll, Tríona Ní DhomhnaíU, Donal Lunny,
Tommy Peoples, Matt Molloy og Paddy Keenan).
The Chieftains
sveitasetri einhvers staðar á
írlandi og upptakan þvi af
skiljanlegum ástæðum léleg.
Strákarnir höfðu þó gaman af
þessu og ákváðu að halda hópinn
áfram. Hins vegar hafa þeir tæp-
lega gert sér grein fyrir því, hvað
var í vændum. 1 þau tæp 3 ár, sem
Planxty starfaði (hætti sl. okt.)
jukust vinsældirnar og þá um leið
kröfurnar til þeirra svo að þeir
hreinlega stóðu ekki undir því og
gáfust upp. Allir höfðu þeir leikið
í rólegheitum í þjóðlagaklúbbum
við tekjur, sem dugðu til að lifa
þokkalegu lífi, en þegar þeir
þurftu að spila fimm kvöld í viku
í stórum hljómleikahöllum og
háskólum og þeytast landshorna á
milli þá fór lífið að vera þreyt-
andi. Fyrir utan þetta voru þeir
Iítt fróðir I peningamálum, höfðu
viðbjóð á „showbuissnes" og þeim
afætum er safnazt höfðu í
kringum þá. Þá gerðu þeir af-
leitan samning við hljómplötu-
fyrirtækið Polydor, er hljóðaði
upp á eina plötu á 6 mán. fresti.
Eftir 3 plötur sáu þeir að þetta
gæti ekki gengið og leystu hljóm-
sveitina upp í okt. ’75. Þeir C.
Moore og D. Lunny höfðu þó hætt
fyrr og sfðustu mánuðina léku
þeir Johnny Moynihan (bouzouki
+ fiðla + söngur) og Paul Brady
(gítar + söngur) i hljómsveitinni
við góðan orðstír. Tónlist Planxty
er að mestu gömul þjóðlög, rælar
og aðrir dansar. Töluverðra
keltneskra áhrifa gætir í
flutningi þeirra og 1—2 frumsam-
in, róleg lög eftir A. Irvine
læddust með á plötum þeirra.
Tónlistina fluttu þeir ekki í
hinum gamla, hefðbundna þjóð-
lega stil, heldur notuðu þeir
mandolin, bouzouki og hljómgitar
til að skapa sérkennilegan pikk-
aðan takt (rythma) þannig að tón-
listin varð aðgengilegri. Olnboga-
pípan og tinblístran voru hins
vegar noíuð sem sólóhljóðfæri.
Raddböndin voru mikið notuð og
þó sérstaklega hjá Christy Moore,
sem hefur prýðis söngrödd og
skemmtilegan irskan fram-
burð. Lítið fór fyrir rödduðum
söng, en honum bregður þó fyrir
á síðustu plötu þeirra. Eins og
áður sagði gaf Panxty út 3 hljóm-
plötur, allar 1. flokks þó að sú
fyrsta sé bezt, enda hafa fáar
þjóðlagaplötur verið taldar betri.
Plötur:
1. Planxty (Polydor Super 2383
186) 1973
2. The Well Below The Valley
(Polydor Super 2383 232) 1973
3. Cold Blow And the Rainy
Night (Polydor Super 2383 301)
1974
Sólóplötur með Christy Moore:
1. Prosperous (Tara 1001) 1972
2. Whatever Tickles Your Fancy
(Polydor Super2383 344) 1975
THE BOTHY BAND
Fram til dagsins í dag hefur
saga The Bothy Band verið lygi-
lega lík sögu Planxty. The Bothy
Band er sexyett og meðlimir hans
byrjuðu að jamma saman á krám
á trlandi fyrir rúmlega ári. Núna
eru þau hins vegar búin að fylla
það skarð, er Planxty skildi eftir
sig og eru í miklu áliti um allar
Bretlandseyjar. Menn vona þó að
The Bothy Band falli ekki í sömu
gryfju og Planxty. Aðstandendur
hljómsveitarinnar hafa gefið út
þá yfirlýsingu að hún ætli að fara
að öllu með gát, enda hefur einn
af stofnendum hljómsveitarinnar
reynsluna, en það er Donal
Lunny, fyrrum meðlimur
Planxty. Segja má að The Bothy
Band skiptist í tvennt. 1 fyrri
hópnum eru þau Donal Lunny
(bouzouki + söngur), Micheal Nf
Dhomhnaíll (gítar + söngur) og
systir hans Triona Nf Dhomhnaíll
(harpsíkord + bodhran +
söngur), en í seinni hópnum eru
þeir Matt Molloy (flauta + tin-
blístra), Tommy Peoples (fiðla)
og Paddy Keenan (olnbogapipa +
tinblístra). Tónlist The Bothy
Band er nokkurs konar millistig
af tónlist Planxty og Chieftains.
Fyrri hópurinn sér um taktinn,
sem er mun kraftmeiri en hjá
Planxty enda eru strengirnir á
gítarnum og bouzouki ákaft
slegnir, en ekki pikkaðir. Við
þennan takt bætist svo við hratt
undirspil harpsíkordsins, sem
gefur tónlistinni meiri fyllingu.
Seinni hópurinn sér siðan um
melódísku hliðina og þar eru
engir dútlarar á ferð. Tommy
Peoples ræður yfir ævintýraleg-
um hraða f fiðluleik sinum og
hinir tveir standa honum ekki
langt að baki. Möguleikarnir sem
þessi hljóðfæraskipan bíður upp
á, eru fjölmargir, enda er búizt
við miklu af þessari hljómsveit í
framtíðinni. Þá eru systkinin tvö,
og þó sérstaklega bróðirinn,
athyglisverðir söngvarar og
mættu að ósekju beita röddinni
meira. Fyrsta hljómplata The
Bothy Band kom út sl. marzmán-
uð og sýnir vel þá hæfileika, er
hljómsveitin býr yfir. Platan er í
heildina mjög fjörug og jaðrar
stundum við að vera hrein stuð-
plata. Mikið ber á gömlum dans-
lögum og þrjú róleg, sungin írsk
þjóðlög, þar af eitt sungið á kelt-
nesku, eru á plötunni.