Morgunblaðið - 01.06.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚNI 1976
15

Isak Jónsson innleiddi hljóð-
kennsluaðferðina við lestur
Skólagjald fyrir 5 ára börn er
kr. 10.000 á skólaárinu frá
hausti til vors, en kr. 6.000 fyrir
aðra aldursflokka.
Laun kennara eru greidd úr
ríkissjóði.
Borgin sparar árlega stórfé í
útgjöldum vegna framtaks og
framlaga foreldra, sem átt hafa
börn í skólanum.
Skólanefnd Skóla Isaks Jóns-
sonar hefur boðað til þessarar
samkomu til þess að minnast 50
ára afmælis skólans.
Býð ég ykkur öll hjartanlega
velkomin.
Sérstaklega vil ég bjóða Birgi
ísleif Gunnarsson, borgarstjóra
og konu hans, frú Sonju Back-
man, Vilhjálm Hjálmarsson,
menntamálaráðherra, og konu
hans, frú Margréti Þorkels-
dóttur, og frú Sigrúnu Sigur-
jónsdóttur, ekkju tsaks, börn
þeirra og frændfólk velkomið,
ásamt kennurum skólans og
mökum þeirra. Einnig býð ég
frétta- og blaðamenn velkomna.
Mér þykir hlýða að skýra í
upphafi frá dagskrá samkom-
unnar, sem fer fram á efra
gangi skólans:
Hún hefst klukkan 2 með
ávarpi formanns skólanefndar.
Tvær stúlkur, Sigrún Andra-
dóttir og Sigrún Karlsdóttir,
afhjúpa brjóststyttu af Isaki
Jónssyni, skólastjóra, sem gerð
er af Sigurjóni Ólafssyni,
myndhöggvara. (Litlu
stúlkurnar bera ömmunöfn sín:
frú Sigrúnar konu tsaks og
frú Sigrúnar Ingólfsdóttur
alþingismanns frá Fjósatungu,
en sonur hennar, Karl
Kristjánsson, Karlssonar skóla-
stjóra á Hólum er tengdasonur
ísaks og frú Sigrúnar).
Birgir tsleifur Gunnarsson,
borgarstjóri, og Vilhjálmur
Hjálmarsson, menntamálaráð-
herra, flytja stutt ávörp.
Síðan verður gengið um
skólastofurnar sjö, uppi og
niðri, svo og um ganga skólans.
Sýndar verða myndir og
teikningar, sem börnin hafa
gert. Þar á meðal myndskreytt
saga skólans með skýringum.
Fjölritað hefur verið blað
með sögum, ævintýrum,
stuttum lýsingum, frásögnum
og ljóðlínum, sem börnin hafa
samið. Blaðið er til sölu á kr.
200 eintakið.
I efra gangi skólans og í
kennarastofu verða fram-
reiðsluborð með kaffiveiting-
um og snyddum, sem ætlast er
til að neytt verði í ganginum, er
menn gera hlé á skoðunar-
ferðum sinum.
XXX
ísak var borinn og barn-
fæddur 31. júlí 1898 að Gilsár-
teigi í Eiðaþinghá i Suður-
Múlasýslu. Hann andaðist 3.
desember 1963.
Foreldrar hans voru hin góð-
kunnu hjón Jón hreppstjóri að
Seljamýri I Loðmundarfirði,
Þorsteinsson og kona hans
Ragnheiður Sigurbjörg, ljós-
móðir, ísaksdóttir, bónda frá
Eyvindará í Eiðaþinghá.
Isak varð búfræðingur frá
Hvanneyri vorið 1919, tvítugur
að aldri. Hann sótti síðar
alþýðuskólann að Eiðum
1920—21.
ísak tók próf fr^ Kennara-
skóla íslands 1924. Naut hann
þar kennslu Magnúsar Helga-
sonar, skólastjóra, frá Birtinga
holti, hins ágæta skólamanns,
og nokkurra þjóðkunnra
manna annarra, þar á meðal
Ásgeirs Ásgeirssonar, síðar for-
seta.
Isak sótti kennslustundir í
norrænudeild Háskóla islands
hjá Sigurði Nordal 1924—26.
Hann sótti kennaranámskeið í
Lýðháskólanum I Askov á Jót-
landi 1926 og fór námsferð um
Norðurland sama ár.
Isak veitti því athygli, er
hann hóf kennslu í Miðbæjar-
skðlanum, og æfingadeild
Kennaraskólans, í forföllum
Ásgeirs Ásgeirssonar, hve
árangur af lestrarkennslu var
grátlega lélegur. Taldi isak, að
það hlytu að vera til fleiri og
betri aðferðir til þess að kenna
börnum lestur en gamla ,,staut“
eða stöfunaraðferðin.
Ný aðferð við lestrarkennslu
hafði rutt sér til rúms í Þýzka-
landi um miðja 19. öld og höfðu
Svíar tekið hana upp eftir Þjóð-
verjum.
Var þetta hin svonefnda
hljóðaðferð.
Jón Þórarinsson skólastjóri
Flensborgarskólans i Hafnar-
firði frá 1882—1908 og
Jóhannes Sigfússon, sam-
kennari hans, gáfu út tímarit
um uppeldi og menntamál á
árunum 1888—1892.
I þessu tímariti er hinni nýju
aðferð við lestarkennslu lýst
rækilega og mælt með henni.
Jón Þórarinsson var fræðslu-
málastjóri frá 1908 til dauða-
dags 1926. Hvernig sem á því
hefur staðið, virðist hann sem
fræðslumálastjóri ekki hafa
beitt sér fyrir því að hljóðað-
ferðin yrði almennt innleidd
við lestrarkennslu hér á landi,
þegar til kastanna kom, enda
hafði hljóðaðferðin ekki verið
sérhæfð fyrir islenzka tungu.
Þar varð Isak Jónsson braut-
ryðjandinn.
XXX
I ítaliu var uppi, á árunum
1870—1952 mjög merk kona,
Maria Montessori, sem var
höfundur að sérstöku kennslu-
kerfi, Montessorikerfinu.
Fyrstu bók sina um kerfið birti
hún árið 1912.
Hún tók próf í læknisfræði
við háskólann i Róm 1894, og
var fyrsta konan í Italíu, sem
lauk prófi i læknisfræði.
Henni var falið að kenna
þroskaheftum börnum og tókst
kennslan svo vel, að undrum
þótti sæta. Datt henni þá í hug
að nota mætti aðferðina við
kennslu yngri barna í einka-
skólum eða skólum, sem nytu
styrks af almanna fé. Aðal-
atriðið væri að vekja áhuga
barnanna og gera kennsluna
skemmtilega og lifandi.
Sagði hún, þegar hún hafði
kynnt sér kennsluaðferðir víðs-
vegar í Evrópu, að farið væri
með börnin eins og fiðrildi, sem
raðað væri upp á prjóna. Yrði
þetta ekki til að þroska börnin,
þvert á móti til þess að eyði-
leggja þau. Nauðsynlegt væri
að sinna sérþörfum einstakra
barna.
XXX
ísak leitaði árið 1928 á vit
valdsmanns, sem þá var mikils
megandi, og fór fram á styrk til
siglingar í því skyni að kynna
sér nýjar aðferðir við lestrar-
kennslu, en fékk daufar undir-
tektir.
Isak útvegaði sér þá lán til
ferðarinnar og var forseti
bæjarstjórnar, Guðmundur
Ásbjörnsson, ábyrgðrmaður, og
sparisjóður Rvk og nágrennis
lánveitandinn.
Isak stofnaði Skóla ísaks
Jónssonar haustið 1926 fyrir
börn á aldrinum 6—8 ára.
Hafði skólinn fyrst aðsetur i
einni stofu í Miðstræti 12, og
voru fyrsta árið 12 börn í
skólanum.
XXX
Þegar ísak hafði rekið skól-
ann fyrir eigin reikning i 20 ár,
hafði tilkostnaður vaxið svo
vegna styrjaldarinnar, að hann
treysti sér ekki til þess að halda
lengur áfram, vegna halla-
reksturs.
Boðaði ísak um vorið 1946 til
fundar foreldra, sem áttu börn
í skólanum. Hinn 6. maí 1946
hafði skólanefnd verið kosin og
skipuðu hana þau: Sveinn
Benediktsson, formaður,
Gunnar Espholin Benedikts-
son, varaformáður, Felix
I tilefni af afmæli skólans var
honum gefið rafmagnsorgel úr
Minningarsjóði Isaks Jónssonar
og foreldra hans. Frú Magnús-
ína Magnúsdóttir, sem starfaði
sem ráðskona við skólann í 30
ár, gaf kr. 50.000,- til minningar
um ísak. Ræstingafólk hefur
gefið fallega blómakörfu.
Kennarar skólans hafa unnið
mjög mikið starf að þessu sinni
eins og oft áður í sjálfboða-
vinnu að undirbúningi sýninga
skólans. Hafa þeir sérstaklega
vandað til þessarar afmælissýn-
ingar, vegna 50 ára starfsemi
Skóla Isaks Jónssonar.
Skólastjóri, starfandi kennar-
ar og fyrrverandi, ásamt börn-
um Isaks hafa gefið sýningar-
vél til skólans, sem kostar á
annað hundrað þúsund krónur.
Hinn góði andi, sem ríkir og
rfkt hefur í röðum kennara frá
upphafi, verður aldrei full-
þakkaður.
XXX
Isak var að sjálfsögðu skóla-
stjóri i einkaskóla sínum frá
Ræða Sveins Benediktssonar, formanns
skólanefn dar Sjálfseignarstofnun arinnar
Skóla Isaks Jónssonar á 50 ára afmæli skólans
Guðmundsson ritari, ísak
Jónsson, skólastjóri og frú Að-
albjörg Sigurðardóttir, sem átti
nána samvinnu við Isak í
fræðslu- og uppeldismálum, allt
frá því að hann hóf einkaskóla
sinn 1926. Siðar átti hún sæti i
skólanefndinni í 38 ár til dauða-
dags 1974. Hún var eldhugi, er
hafði ómetanlega þýðingu fyrir
eflingu skólans.
SUMARGJÖF
Isak átti sæti i stjórn Barna-
vinafélagsins Sumargjafar frá
1929 og var formaður félagsins
frá 1940—55. Var kona ísaks,
frú Sigrún kennari Sigurjóns-
dóttir, hans önnur hönd í því
mikla starfi. Hún var ættuð frá
Ingveldarstöðum í Hjaltadal.
Þar ráku þau hjón búskap frá
1944 til æviloka ísaks.
Þau giftust 12. febrúar 1938.
Varð þeim 5 barna auðið: Gylfa,
verkfræðings, Andra, uppeldis-
fræðings, prófessors í uppeldis-
fræði við Háskóla íslands,
Ragnheiðar Sigurbjargar,
hjúkrunarkonu, Elinborgar,
kennara og Sigurjóns Páls,
stúdents, starfsmanns við Orku-
stofnunina.
XXX
Isak Jónsson ólst upp í skauti
náttúrunnar við landbúnaðar-
störf i skjóli ágætra foreldra.
Hann hleypti heimdraganum
snemma. Hann kynntist fjölda
manns, og var fróðleiksfús og
áhugasamur um fræðslumál
barna og unglinga. Þar var
hann í allra fremstu röð.
Jafnframt var Isak svo fram-
kvæmdasamur um þessi mál, að
nær allir, sem til þekktu hrifust
af eldmóti hans og vildu veita
honum brautargengi.
Isak valdi Sjálfseignarstofn-
uninni Skóla ísaks Jónssonar
kjörorð, sem marka skyldu
stefnu skólans:
STARF, HÁTTVÍSI,
ÞROSKI, HAMINGJA
Það hefur sannast á Skóla
Isaks Jónssonar, að „mjór er
mikils vísir“, þvf að í stað 12
barna í einni deild, sóttu skól-
ann i vetur 529 börn á aldrinum
5—8 ára í 21 bekkjardeild. Við
skólann starfa 19 kennarar og
er skólaárið frá 1. september til
maíloka, eða i 9 mánuði.
Kennslutími á dag er hjá hverj-
um nemanda tvær og hálf
klukkustund.
1926—1946. Isak var skólastjóri
Sjálfseignarstofnunarinnar
Skóla Isaks Jónssonar árin
1946—1963, að einu ári undan-
teknu, þegar frú Sigrún kenn-
ari, Sigurjónsdóttir gegndi
skólastjórastarfinu í fjarveru
eiginmanns sins.
Aðrir skólastjórar hafa verið:
Helga Magnúsdóttir 1963—65 i
2 ár, Högni Egilsson 1965—69 í
4 ár og Anton Sigurðsson 1969
og er það enn.
Lestrarkennsla með hljóðað-
ferðinni fer mjög eftir tungu-
málum og stafsetningu orðanna
í hinum ýmsu þjóðtungum.
Við ísiendingar eigum því
láni að fagna, að stafrófið ís-
lenzka hefur tvo stafi, ð og þ.
sem vantar í stafróf flestra ann-
arra þjóða.
BYGGING SKÓLANS
Bygging skólahússins var
lengi i undirbúningi. Stofn-
kostnaðurinn við byggingu
skólans 1952—4 var greiddur
að öllu leyti með fé foreldra
þeirra barna, sem skólann
sóttu. Virtust allar dyr lokaðar
til lántöku til byggingarinnar.
Þá kom sér vel að kosinn hafði
verið í skólanefndina Gúnnar
Espholin Benediktsson löfræð-
ingur síðar hrl. Hann hafði m.a.
annast fasteignasölur. Sonur
hans, Birgir ísleifur Gunnars-
son núverandi borgarstjóri var
nemandi í skólanum. Gunnar
lagði til að gefin yrðu út hlut-
deildarskuldabréf með veði i
skólabyggingunni. Til endur-
greiðslu á nokkrum árum. Bréf-
in yrðu síðan seld foreldrum
barnanna og öðrum velunnur-
um skólans. Reyndist þetta
heillaráð og bjargaði málinu.
Þáverandi borgarstjóri
Bjarni Benediktsson fékk sam-
þykkt í borgarstjórn, að borgin
keypti kr. 500 þúsund í þessum
hlutdeildarskuldabréfum en
meginhlutann keyptu foreldrar
barnanna. Bréfin voru endur-
greidd að fullu.
Loks hefur viðhaldskostnað-
ur byggingarinnar, ræstingar-
kostnaður, ljós og hiti, stein-
steyptur leikvöllur, húsbúnað-
ur, kennslutæki og pappír verið
greiddur af skólagjöldum og
gjöfum foreldranna.
Byggingarmeistarar skólans
voru Indriði Nfelsson og Ragn-
ar Finnsson. Leystu þeir störf
sin af höndum með miklum
ágætum.
XXX
ÍSLENZK MENN-
INGARARFLEIFÐ
Á Islandi hefur stafrófið ver-
ið nær hljóðbrigðum málsins en
hjá öðrum þjóðum.
Snorra-Edda, sem er kennslu-
bók í skáldskap og kenningum,
hefur átt ómetanlegan þátt i
varðveizlu íslenzkunnar til
þessa dags. Rit Snorra Sturlu-
sonar og staffræði og orðafræði
Ólafs lögsögumanns hvita-
skálds, Þórðarsonar, bróðurson-
ar Snorra, hafa átt ríkastan þátt
í því að bjarga tungunni og æfa
hugsunina á hinum myrku mið-
öldum kúgunar og fátæktar.
Islenzkar bókmenntir frá
þjóðveldistímanum og rímurn-
ar voru leikfimi hugans, sem
þroskuðu landsmenn svo, að
þeim reyndist fær, þegar fullt
þjóðfrelsi var endurheimt með
stofnun lýðveldisins 17. júní
1944 að ganga fram í fylking
frjálsra þjóða sem andlegir
jafnokar þeirra.
Þegar landsmenn þurftu ekki
á meiri orðaforða að halda
vegna starfa sinna, en 1000 til
2000 orðum, nam orðafjöldinn
um 200 þúsund orðum, að sam-
settum orðum meðtöldum.
XXX
tsaki Jónssyni skólastjóra
tókst að laða hljóðaðferðina við
lestrarkennslu á fslenzkri
tungu, svo að þessi lestrarað-
ferð hefur reynzt hafa yfir-
burði yfir aðrar kennsluaðferð-
ir hér á landi f þvf efni.
I samræmi við stefnu skól-
ans, lagði ísak skólastjóri ríka
áherzlu á háttvísi. Börnum hef-
ur verið kennt að tala i síma,
einnig hefur þeim verið inn-
rætt góð og tillitssöm fram-
koma og lögð rík áherzla á um-
ferðarfræðslu. Baldur Skarp-
héðinsson, rafvirkjameistari,
kom upp hátalara- og símkerfi i
skólanum fyrir 1 /8 hluta verðs.
Afbrigðileg börn njóta sér-
kennslu.
ísak hefur ritað fjölda greina
og bóka til leiðbeiningar við
kennslu.
Gagn og gaman, sem Isak
samdi með Helga Elíassyni,
fræðslumálastjóra, hefur verið
gefið út i 190.000 eintökum.
Skólanefndin hefur ráðið
Gunnar M. Magnús rithöfund
til að rita sögu skólans. Honum
til aðstoðar er ritnefnd, er þeir
skipa Andri Isaksson, Anton
Sigurðsson og Helgi Elíasson
Skólanefnd Sjálfseignar-
stofnunarinnar Skóla Isaks
Jónssonar skipa fimm menn og
eru þrfr kosnir af foreldrum
barnanna, sem skólann sækja,
en tveir eru tilnefndir af borg-
arstjórn til fjögurra ára, eftir
hverjar borgarstjórnarkosning-
ar.
1 núverandi skólanefnd eru:
Sveinn Benediktsson, formað-
ur,
Andri tsaksson, varaformaður,
Bjarni Helgason, ritari,
Helga Magnúsdóttir og
Ingunn Árnadóttir.
Frú Sigrún Aðalbjarnardótt-
ir hefur starfað lengst allra
sem kennari við skólann eða f
32 ár og gerir það enn. Hún
kom tvftug að skólanum.
Frú Sigrúnu, skólastjórum,
kennurum og öðru starfsfólki,
vil eg fyrir hönd skólanefndar-
innar þakka svo gott samstarf,
að á betra verður ekki kosið, f
þau 30 ár, sem eg hefi verið
formaður skólanefndarinnar.
Góð samvinna hefur verið
milli skólans og foreldra þeirra
barna sem sækja skólann.
Aðalatriðið ér, að börnunum
þyki gaman að sækja skólann.
Það er gagnkvæmt, að kennarar
og börnin njóta þess að vera f
skólanum og starfa þar f anda
lsaks Jónssonar.
Við væntum þess, að andi ís-
aks skólastjóra svffi þar yfir
vötnum um alla framtfð.