Morgunblaðið - 03.07.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JULl 1976
Freysteinn Gunnarsson fyrr-
verandi skólastjóri -Minniny
Freysteinn Gunnarsson var
fæddur 28. ágúst 1892 ad Vola í
Hraungerðishreppi í Arnessýslu.
Foreldrar hans voru Gunnar
Jónsson, bóndi þar, og kona hans
Guðbjörg Guðbrandsdöttir frá
Koisholti í Flóa. Nokkurra vikna
gamali var Freysteinn fluttur að
Hróarsholti í Flóa. Þar ólst hann
upp við gott atlæti hjá hjónunum
Guðmundi Guðmundssyni ogGuð-
rúnu Halldórsdóttur og átti hjá
þeim heimili fram til tvitugsald-
urs. Þau kostuðu hann til náms
fram að tvítugsaldri. Freysteini
þótti vænt um átthagana sína, svo
sem sjá má í kvæðinu Heima, sem
er í fyrri kvæðabók hans. Síðasta
erindið er þannig:
llór hlasir virt mór sólar sýn
ásumardeKÍ vítt um krinjí.
ok aldrui lilu au«u mln
f oinu sla*rri f jallahrinu.
Siúr sús(. «*r árda«s t»yyló skín.
um Árnossýslu o« ItanKárþinu.
Freysteinn Gunnarsson för í
Kennaraskóla íslands haustið
1910 og lauk þar kennaraprófi
vorið 1913 með góðri I. einkunn
<90 stig).
Eftir áramótin þennan vetur
höfðu þeir bekkjarbræðurnir
Freysteinn og Ingimar Jónsson —
siðar prestur og skólastjóri —
ákveðið að þreyta inntökupróf í
Menntaskólann í Reykjavík. En
þótt þeir lykju kennaraprófi með
góðri einkunn, þá urðu þeir að
taka gagnfræðapróf í öllum náms-
greinum 3. bekkjar gagnfræða-
deildar hins almenna mennta-
skóla og standast það ,,með fram-
haldseinkunn“. Þeir féiagarnir,
Freysteinn og Ingimar, stóðust
vel inntökuprófið í 4. bekk
menntaskólans. En þá og langt
fram eftir árum eftir það, voru
óbreytt ákvæði um inngöngu í
lærdómsdeiid menntaskóla. Þetta
breyttist með skólalöggjöfinni
1946 með ákvæðunum um lands-
próf miðskóla.
Freysteinn las svo 5. og 6. bekk
menntaskólans „utan skóla“ og
lauk stúdentsprófi vorið 1915.
Freysteinn hafði miklar mætur á
íslenzku máli og mun hafa haft
hug á að nema norrænu við Hafn-
arháskóla, en því varð ekki við
komið vegna heimsstyrjaldarinn-
ar, sem þá geisaði. Haustið 1915
settist Freysteinn í guðfræðideild
Háskóla íslands og lauk þar prófi
vorið 1919, með góðri einkunn.
Veturinn 1919—20 kenndi
Freysteinn við Flensborgarskól-
ann i Hafnarfirði, en frá því að
skóla lauk það vor og þar til
haustið 1921 ferðaðist hann um
Norðurlönd og Þýzkaland, þar
sem hann kynnti sér störf lýðhá-
skóla, almennra framhaldsskóla
o.fl. Freysteinn dvaldi einnig um
4 mánaða skeið við Uppsalahá-
skóla og kynnti sér þar ýmisiegt,
er varðaði sálarfræði og uppeldis-
fræði.
P’ramangreind kynnisferð Frey-
steins til útianda mun hafa átt
sinn hlut að því, að þegar hann
kom heim haustið 1921 gerðist
hann kennari við Kennarasköla
íslands. Aðalkennslugrein hans
varð íslenzka. Kom Freysteinn
þar í stað Sigurðar Guðmundsson-
ar, magisters sem verið hafði fs-
ienzkukennari Kennaraskólans
frá 1912, en var skipaður skóla-
meistari við Gagnfræðaskólann á
Akureyri sumarið 1921. Hér var
Freysteini mikill vandi á höndum
— þ.e. að setjast í kennarastó!
Sigurðar magisters — en svo vel
var Freysteinn þeim vanda vax-
inn, að hann varð brátt mjög mik-
ils metinn og vinsæll íslenzku-
kennari og var það öil árin sem
hann kenndi og stjórnaði Kenn-
araskólanum.
Séra Magnús Helgason hætti
skólastjórn við Kennaraskólann
haustið 1929, fyrir aldurs sakir.
Freysteinn Gunnarsson var skip-
aður í skólastjórastöðuna i stað
séra Magnúsar. Þótti það vel ráð-
ið, bæði af samkennurum hans og
þeim nemendum Kennaraskól-
ans, er notið höfðu leiðsagnar
þeirra beggja. Virðing þeirra og
umhyggja fyrir íslenzkri tungu og
sögu var okkur nemendum þeirra
minnisstæð og vel að skapi. Báðir
voru þeir guðfræðingar og höfðu
svipaðar skoðanir í þeim efnum
— svo og á uppeldismálum al-
mennt. Það fór þvi vel á með þeim
séra Magnúsi og Freysteini
þótt aldursmunur þeirra væri 35
ár.
Freysteinn Gunnarsson hætti
skólastjórn fyrir aldurs sakir
haustið 1962. Hafði hann þá verið
nemandi í Kennaraskólanum i 3
ár, kennari í 8 ár og skólastjóri í
33 ár. Og síðan Freysteinn hætti
skólastjórn hafði hann á hendi
umsjón með húsnæði skólans o.fl.
í 14 ár, enda bjó hann og kona
hans í húsinu þar til hann fór í
Landakostsspítalann á 2. í pásk-
um síðastl., þar sem hann andað-
ist sunnudaginn 27. þ.m. Sam-
kvæmt framanskráðu hefur
Kennaraskólabyggingin við Lauf-
ásveg verið samastaður Frey-
steins Gunnarssonar í 58 ár.
En Freysteinn Gunnarsson hef-
ur sinnt fleiri störfum i þágu
skóla og uppeldis en hér hefur
verið greint frá. Fyrst skal þess
getið, að hann gerði danska orða-
bók 1926 og endurskoðaði hana
fyrir nokkrum árum ásamt þeim
Agústi Sigurðssyni, Ole Widding
o.fl. Eftir að Freysteinn hóf
kennslu í Kennaraskólanum
samdi hann Ágrip af setninga-
fræði og greinarmerkjafræði og
síðar Ritreglur og Stafsetningar-
orðabók. Árin 1930 og 1935 gaf
hann út Kvæði I og Kvæði II, sem
gefa vel til kynna, að Freysteinn
hefði vel mátt gera meira af svo
góðu. Þar er m.a. að finna kvæðin
„Við göngum svo léttir í lundu“
og „Syngdu meðan sólin skín". En
þar mun annríki við önnur rit-
störf hafa setið í fyrirrúmi. En
trúlega mun talsvert geymt
í kistuhandraða Freysteins af for
vitnilegu efni, sem ætti að koma á
prent. Þ.ám. skal bent á óprent-
aða óperutexta: Tosca (1929) og
Cavalleria Rusticana (1953). Árið
1958 gefur Freysteinn út afmælis-
rit á 50 ára afmæli Kennaraskól-
ans. Þar er mikinn fróðleik að
finna. í mörgum setningar- og
skólaslitaræðum Freysteins er
fjallað um mikilvæg atriði í þróun
skólans og aðkallandi vandamál-
um hans. Þar er um atriði að
ræða, sem gefa ætti út á prenti,
fólki til fróðleiks og skilnings-
auka á aðstöðu Kennaraskólans
til menntunar kennara þau ár,
sem Freysteinn Gunnarsson var
þar skólastjóri.
En stórvirkastur var Frey-
steinn við ritstörf, þegar hann tók
sér fyrir hendur að þýða mikinn
fjölda valinna barna- og unglinga-
bóka — aðallega úr norðurlanda-
málum og þýzku. Mun þar hafa
verið um nærfellt hálft hundrað
bóka að ræða, er hann þýddi á því
sem næst 30 árum. Merkastar
þessara bóka voru 10 NONNA-
bækur Jóns Sveinssonar. Aðrar
bækur, sem Freysteinn þýddi,
voru vel valdar til skemmtunar og
fróðleiks. Og þær voru þýddar á
ágætt ísienzkt mál. Þar sýndi sig,
að þýðandinn var smekkmaður í
efnisvali og orðhagur í bezta lagi.
Þess vegna eru eigendur bóka,
sem Freysteinn Gunnarsson hef-
ur þýtt, ekki f vafa um það, að þar
er um gott lestrarefni að ræða.
Ég kynntist Freysteini Gunn-
arssyni fyrst, þegar ég settist I 2.
bekk Kennaraskólans haustið
1924. Þá kenndi hann þar ís-
lenzku og dönsku. Sambekkingar
minir, sem setið höfðu i 1. bekk
skólans, sögðu, að þarna væri
skemmtilegur kennari, margfróð-
ur og markviss, sem ætti auðvelt
með að fá nemendurna tii þess að
leggja sig fram við námið. Ég
komst fljótt að raun um það, að
þetta var rétt, og þó enn betur,
þegar kom í 3. bekk skólans, sem
þá var síðasti bekkur hans. Um
þessar mundir var talsverður
áhugi í sambandi við kennslu i
stafsetningu, greinarmerkja-
fræði, ritreglum o.fl. Þar var
Freysteinn áhugasamur vel og
komumst við nemendur hans í
Kennaraskólanum í kynni við
sjónarmið hans í bókum þeim, er
hann hafði þá í smíðum og gaf út
litlu síðar eins og áður er um
getið.
Öll framkoma Freysteins var
hin prúðmannlegasta bæði til
orðs og æðis, utan skóla sem inn-
an. Hann var hlédrægur en þó
ófeiminn, víðsýnn og sanngjarn,
þegar um ýmis sjónarmið var að
ræða varðandi menn og málefni.
Og þannig var Freysteinn ætíð.
Drengskaparmaður í hvívetna.
Næst lágu leiðir okkar Frey-
t
Móðir okkar og tengdamóðir
ALEXÍA PÁLSDÓTTIR,
Álfheimum 25,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni mánudaginn 5 júlí kl 1 3 30
Páll Lúðvíksson Ása Þorgeirsdóttir
Kristín Lúðvíksdóttir Friðrik Ólafsson
Haraldur Lúðvíksson Valborg Eiríksdóttir
Sigmundur Lúðvíksson Reinheiður Runólfsdóttir
Guðlaug Lúðvíksdóttir Hermann Guðjónsson
Erla Lúðvíksdóttir Hilmar Júlíusson
t
Eiginkona min. móðir okkar, tengdamóðir. stjúpmóðir, tengdadóttir og
GUÐRÚN SIGURÐARDÓTTIR
Hverfisgötu 19B, Hafnarfirði
verður jarðsungin, mánudaginn 5 júli kl 2 e h frá Fríkirkjunni i
Hafnarfirði Kristján Simonarson
Jóhanna Kolbrún Kristjánsdóttir Reynir Jónasson
Hrfanhildur Kristjánsdóttir Jón Marínósson
Steínþórunn Kristjánsdóttir Kristján Hauksson
Guðrún Lisa Ómarsdóttir
Áslaug Ásmundsdóttir
og barnabörn
t
Innilegt þakklæti færum við öllum þeim er sýndu okkur hluttekningu
og vinarþel í veikíndum og við fráfall
KJARTANS G. GUOMUNDSSONAR
bif reiðastjóra.
Suðurgötu 45, Hafnarfirði
Sérstakar þakkir eru færðar læknum og öðru starfsfólki Borgarspitalans
og St Jósefsspítalans í Hafnarfirði fyrir þeirra mtklu hjálp
Helgi Guðmundsson
Viglundur Guðmundsson Eyrún Eiríksdóttir
Jófríður Jóhannesdóttir Guðmundur Bentsson
og bróðurbörn
steins saman i Fræðslumálaskrif-
stofunni i Arnarhvoli. Það var á
árunum 1931—1934, þann tima
sem Ásgeir Ásgeirsson þáv.
fræðslumálastjóri var fyrst fjár-
málaráðherra og siðar forsætis-
ráðherra. Okkur Freysteini var
þá -falið að gegna störfum
fræðslumálastjóra þannig, að
Freysteinn hafði á hendi mál æðri
skólanna en undirritaður mál
barna- og unglingaskólanna. Þessi
ár voru lærdómsrik fyrir mig, því
að samstarf okkar var náið og
gott. Kynni mín af Freysteini sem
samstarfsmanni urðu í stórum
dráttum hliðstæð þeim, er ég
hafði af honum sem kennara min-
um í Kennaraskólanum. Hann var
sama ljúfmennið þótt hann
stjórnaði nú Kennaraskólanum og
hluta fræðslumálann í iandinu.
Það þótti öllum, er til hans leit-
uðu, gott að sækja mál sín eða
leiðsögn til úrlausnar til Frey-
steins.
Þótt Freysteinn virtist hafa ver-
ið fáskiptinn að eðlisfari, þá var
hann glaður og reifur i hópi vína
og kunningja. Þá urðu stundum
til vísur og kvæði, sem sjá má
sýnishorn af í kvæðabókum hans.
Freysteinn var ekki söngmaður,
en hann var músikalskur og ljóð-
elskur. Þessir þættir i fari hans
komu m.a. einkum fram í því, hve
auðvelt honum virtist vera að
þýða erlend söngljóð á íslenzku,
þannig að vel félli að laginu.
Karlakór KFUM .— síðar Fóst-
bræður — o.fl. hafa átt sinn þátt í
því, að í söngskrám kóra hefur oft
mátt sjá nafn Freysteins Gunn-
arssonar sem þýðanda ljóðsins.
Freysteinn Gunnarsson var góð-
menni. Hann sóttist ekki eftir
mannvirðingum, heiðursmerkj-
um og þ.u.l. En hann mat þó vin-
áttuvott samstarfsmanna sinna og
unnenda, þótt eigi hefði hann það
í hámælum. Hér skal aðeins geta
þess, að Samband ísl barnakenn-
ara gerði Freystein heiðursfélaga
sinn árið 1973 í þakklætisskyni
fyrir vel unnin störf í þágu kenn-
aramenntunar í landinu og s.á.
var hann gerður stórkrossriddari
hinnar ísl. fálkaorðu fyrir störf
hans i þágu skóla- og uppeldis-
mála, en árið 1952 hafði hann
fengið riddarakross sömu orðu.
Hinn 2. júlí 1924 kvæntist Frey-
steinn Þorbjörgu Sígmundsdótt-
ur. Börn þeirra eru Guðrún, stúd-
ent og kennari, gift Garðari Jóns-
syni, og Sigmundur, verkfræðing-
ur, kvæntur Sigríði Jónsdóttur.
Heimili þeirra Freysteins og
Þorbjargar er prýtt mörgum dýr-
mætum listaverkum, mörgum
málverkum islenzkra málara og
þá hefur frú Þorbjörg lagt sitt af
mörkum með hannyrðum sínum.
Þorbjörg hefur verið mikilvirk
handavinnukona, sem sjá má i
stofum hennar. Og eftir að Frey-
steinn lét af skólastjórn, lærði
hann bókband hjá Helga Tryggva-
syni bókbandsmeistara og batt
inn hátt á annað hundrað bóka,
sem iofa meistara sinn í skrif-
stofu hans og víðar.
Skylt er líka að geta þess, að frú
Þorbjörg fegraði lóð Kennara-
skólans með blómum, runnum og
trjám og vann um langt skeið
sjálf að því starfi. Hún iét líka
sumarbústað þeirra hjóna, sem er
i Hveragerði ofan við Garðyrkju-
skólann, njóta áhuga síns á sama
sviði. Þarna áttu börnin og síðar
barnabörnin margar ánægju-
stundir.
Ég vil ljúka hér máli mínu með
því að þakka Freysteini Gunnars-
syni skólastjóra fyrir samfylgdina
frá því að leiðir okkar lágu fyrst
saman i Kennaraskólanum og þar
til við ræddumst síðast við fyrir
nokkrum dögum i Landakotsspít-
ala.
Konu Freysteins, börnum
þeirra barnabörnum og öðrum
ættingjum votta ég samúð og árna
þeim farsældar um ókomna ævi-
daga.
Megi íslenzka þjóðin eignast
marga menn á borð við Freystein
Gunnarsson.
Helgi EHasson.
Nokkrar endurminningar
Fyrstu kynni eru oft minni*-
stæð, enda koma slíkar minningar
gjarnan efst í hugann þegar sam-
leiðinni lýkur.
Eg sá Freystein Gunnarsson i
fyrsta skipti þegar hann fyrir
hálfri öld kom til okkar inn í
fyrsta bekk Kennaraskólans,
kynnti sig hógværlega og kvaðst
eiga að kenna okkur íslensku.
Komu mér þau orð oft í hug, —
fannst hann hafa staðið vel við
þann samning. Yfirferð var
drjúg, rólega að farið, timinn vel
notaður, af margs konar þekkingu
miðlað, minnið öruggt og spurn-
ingum nemenda greiðlega svarað.
Freysteinn hafði þá nýlokið setn-
ingafræði sinni; að miklu leyti
var það brautryðjandastarf. Ég
tók strax ástfóstri við þá bók.
Dönskukennari okkar var hann
líka. Hann taldi kennslubókina
helst til þunga, sem og var. Mikið
var því erfiðað, en minna kvartað,
þýðingar stundum syona upp og
ofan og oft brosað, bæði við nem-
endurnir og kennarinn okkar
ungi, kankvís á svip með glettni í
augum og mikla hárið svo dásam-
lega hrokkið! Þau í efsta bekkn-
um voru hreykin framan i okkur
yfir því að hafa i fyrsta bekk
notið reikningskennslu Frey-
steins, þar sem grafið var ræki-
lega niður á fast og byggt traust,
— enginn gat annað en skilið
reikninginn hjá honum.
Þegar Freysteinn hafði tekið
við stjórn Kennaraskólans af séra
Magnúsi Helgasyni, vantaði
enskukennara við skólann fyrir
næsta vetur. Tók skólastjóri mig i
þessa kennslu, enda hafði ég þá
þegar allmikla og alhliða þjáifun í
þeirri tungu. Linguaphone plötur
bað ég um, og varð skólastjóri við
þeirri beiðni. Varð þessi kennsla
hin ánægjulegasta, lifandi áhugi
á lifandi tungu, samtöl greið, líkt
og kennari og nemendur köstuðu
bolta og gripu á víxl.
Haustið 1940 liggja saman leiðir
okkar Freysteins á nú, þegar ég
hafði fyrir nokkru bætt við mig
stúdentsprófi og meira námi.
Kallaði hann mig til að gegna
starfi Steingríms Arasonar æf-
ingakennara, meðan hann væri
vestanhafs. En starfi sínu sagði
hann brátt iausu, og stóð því þessi
samvera og skólasamstarf okkar
Freysteins allt til sumarsins 1962,
er hann varð sjötugur og hætti
skólastjórn.
Þótt knappur væri aðbúnaður
æfingabekkjar míns — eins og
skólans yfirieitt — á þessum
gömlu stöðvum skólans, er margs
góðs að minnast, þar með talin öll
samskipti við skólastjórann, bæði
um kennsluæfingar og annað.
Hægtalaður var hann oft, eins og
embættismanni sæmir, en orð
hans stóðu sem stafir á bók.
Skýr endurminningin um það,
þegar ég bað um skrifstofuviðtal
og tjáði Freysteini löngun mína
til að sækja guðfræðitíma i Há-
skólanum, ef hægt væri að haga
þannig stundaskrá minni hjá hon-
um, — að hann segir strax bros-
andi: Þetta likar mér vel; þetta
verður gaman fyrir þig. Hann
hafði þá fyrir nokkru íalið mér
æfingakennsluna i kristnum
fræðum.
Norrkum árum siðar, þegar
Haraldur Björnsson leikari og
kennari lét af framsagnarkennslu
við Kennaraskólann, lýsti ég fyrir
Freysteini sjónarmiði æfinga-
kennarans á þörf á framhaldi og
aukningu þeirrar kennslu. Frey-
steinn skildi þetta vel sem þátt i
móðurmálskennslu og nauðsyn-
lega menntun fyrir alla kennara,
og bauð mér aðstöðu í bekkjum,
sem mér notaðist vel að og ég hef
lýst nokkuð i grein um þetta efni.
Einn þáttur af skipulagshæfi-
leikum Freysteins Gunnarssonar
kom fram í því að flytja mál sitt
mjög skipulega. Minnist ég þess,
að nokkrum árum eftir að hann
hætti skólastjórn var hann beðinn
að flytja erindi fyrir nemendum í
nýjum húsakynnum skólans um