Morgunblaðið - 28.09.1976, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. SEPTEMBER 1976
29
FRAKKLAND
Hvaðan hefur
hann alla
peningana ?
PARlSARHJÓL frönsku press-
unnar snerist með ískyggileg-
um hraða mánuðum saman.
Sögufrægir titlar voru boðnir
upp, verzlað var með heilar rit-
stjórnir eins og dautt innbú,
dagblöð og myndablöð voru
seld hæstbjóðanda í smásölu.
Þegar kyrrð komst á eftir allar
æsingarnar, var útkoman þessi:
Franski blaðaheimurinn hafði
ekki aðeins þjappazt ískyggi-
lega saman, hvað eignarhald
snerti, heldur hafði hann feng-
ið yfir sig nýjan blaðakóng, þar
sem var hinn 56 ára gamli þing-
maður Robert Hersant.
Sum blöð kalla Hersant
„Axel Springer Frakklands",
en önnur kalla hann feimnis-
laust fyrrverandi nasista og
fyrrverandi fjárglæframann og
fjársvikara. „Þessi maður er
hættulegur," boðaði tímaritið
Nouvel Observateur, sem lagði
Hersant þessi orð í munn: „Allt
er hægt að kaupa.“ i rauninni
hefur þessi umbótasinnaði
þingmaður, eins og hann kveðst
vera, keypt sér sannkallað
heimsveldi á sfðustu árum og
mánuðum. Listinn yfir blöð
hans er tilkomumikill: Ellefu
dagblöð frá Normandí um París
til Pyreneafjalla, að ógleymd-
um Antilleyjunum. Ellefu
ábatasöm tímarit af öllum gerð-
um, frá Bílablaði til Kokka-
postillu. Níu viku- og hálfs-
mánaðarblöð úti á landi. Ein
fréttastofa og nokkrar prent-
smiðjur.
Veldi hans var dálftið sveita-
legt, þangað til hann fyrir ári
festi kaup á Parísarblaðinu
„Figaro", sem varð áhrifamikið
drekahöfuð til að hafa f stafni.
Þrátt fyrir ákafa andstöðu rit-
stjórnarinnar keypti Hersant
þetta íhaldssama, en sögurfka
dagblað af hinum aldurhnigna
vefnaðarvöru-stórlaxi Jacques
Prouvost. 53 blaðamenn fóru
frá blaðinu sjálfviljugir, því að
þeir kváðust ekki geta þolað
hinn nýja eiganda. I viðbót við
Figaro komu nú 50 af hundraði
hlutabréfa I „France-Soir“,
stærsta breiðgötublaði lands-
ins. (Upplag 633.000). Seljand-
inn var „Mikki-mús“ — útgef-
andinn Paul Winkler, sem
hafði keypt blaðið fyrir aðeins
nokkrum vikum á 78. afmælis-
degi sfnum. Að öllu samanlögðu
mun nú sjötti hver lesandi dag-
blaðs f Frakklandi vera að lesa
blað, sem Hersant gefur út.
Hersant hefur aldrei dregið
dul á það, að hann hafi hugsað
sér, að blöðin yrðu einnig mál-
gögn fyrir skoðanir hans. Við
kosningar hefur það einnig
komið skýrt í ljós. En þá fyrst
er hægt að líta á fyrirbærið
Hersant sem verulega hættu,
þegar sameining blaðanna
„Figaro“ og France-Soir“ vofir
yfir. D:gblöðum í París hefur
fækkað niður í tíu, og fjöl-
breytni skoðana og sjónarmiða
er því stofnað f hættu.
Greinilegt hefur verið, að við
þessi miklu kaup sfn hefur Her-
sant getað treyst á leynilegan
en raunhæfan stuðning rfkis-
stjórnarinnar. Annars veit eng-
inn með neinni vissu, hvaðan
hann hafi alla þessa peninga.
Svo mikið er þó vfst, að Hersant
sjálfur hefur ekki grætt þá.
Hagnaðinn af tímaritum sfnum
hefur hann að miklu leyti orðið
að láta renna til dagblaðanna. I
ársbyrjun 1975 varð hann að
punga út með tíu milljónir
franka til að kaupa sveitablaðið
„Nord-Eclair“. Kaupin á hluta-
bréfunum f „Figaro" kostuðu
hann nokkrum mánuðum sfðar
um 60 milljónir franka. Þá, 30.
júlí 1975, á Hersant að hafa
greitt hluta af kaupverðinu
með 5 koffortum fullum af 500
franka seðlum — uppruni
þeirra er óþekktur. Rekstrar-
hallinn á „Figaro“ nam tveimur
milljónum franka árið 1974. Og
ROBERT HERSAUT: „Allt er hægt að kaupa“.
siðan koma nú sennilega um 25
milljónir franka fyrir „France-
Soir“.
Þegar menn trúa Hersant til
allra mögulegra bragða og
klækja, þá er það auðvitað ekki
út í loftið. Hann er án vafa ein
litríkasta persóna hins franska
blaðaheims. Arið 1940 var hann
meðal stofnenda öfgasinnaðra
samtaka, sem höfðu baráttuna
gegn gyðingum og frfmúrurum
letraða á fána sína. Síðan gerð-
ist hann eindreginn fylgismað-
ur Pétains, sem kostaði hann
handtöku þegar í stríðslok og
missi borgaralegra réttinda
árið 1947 i tiu ár. Þá gerðist
hann matvörukaupmaður, unz
hann hitti á ný æskuást sina:
Blaðamennskuna.
Upphaf hans sem útgefanda
má tímasetja árið 1950, er hann
hóf að gefa út ritið „Bílablaðið"
(Auto-Journal), sem brátt varð
stórgróðafyrirtæki. Hersant
varði hagnaðinum til að kaupa
stöðugt nýja blaðatitla, og þá
allra helzt af fyrrverandi and-
spyrnumönnum frá stríðsárun-
um. Leið hans til hásætis í
blaðaheiminum var allt annað
en tandurhrein: Hann hefur
hlotið refsidóma nokkrum sinn-
um. Eitt skiptið var um að ræða
tveggja vikna fangelsi fyrir
skattsvik, sfðar verulegar fjár-
sektir fyrir fjárdrátt eða með-
sekt við þjófnað. Syndaregi-
strið var reyndar strikað út
með allsherjarnáðun. Þegar
Hersant sfðan náði kjöri til
þings 1956 með dyggilegum
stuðningi blaða sinna, var
honum enn á ný gert lffið leitt:
Vegna óheiðarlegra aðferða f
kosningabaráttunni var hann
sviptur sæti sfnu i þjóðar-
samkundunni.
En hann gafst ekki upp á
kapphlaupinu eftir völdum og
virðingu, Hersant var endur-
kjörinn og réðst f að kaupa
þekkt dagblöð. George Pompi-
dou studdi hann á laun, þar
sem hann vildi heldur að
íhaldssamur maður en vinstri-
sinnaður léki hlutverk
kaupandans. Undanfarið hefur
Jacques Chirac verið stuðnings-
maður hans eða velunnari. Sím-
hringing frá ráðuneyti forsætis-
ráðherrans til nokkurra banka
er milljóna virði fyrir Hersant.
Blaðakóngur
með flekk-
ótta fortíð
Eitthvað slfkt átti sér einnig
stað í sambandi við „France-
Soir“. Framkvæmdastjóri
stjórnarandstöðublaðsins
„Nouvel Observateur" var
nefnilega lika um boðið. Her-
sant var engan veginn eina
lausnin. En ríkisstjórnin vildi
þó ekki vita af stærsta blaði
Parísar í vinstri höndum. Helzt
ekki.
Ritstjórn „France-Soir“ brást
við eigendaskiptum blaðsins,
valdatöku Hersants með
margra daga verkfalli. Hún
talaði um samantekin ráð og
hættur skoðanafrelsisins. En á
bak við það tal var einnig ótt-
inn við atvinnumissi. „France-
Soir“ bar ekki af öðrum blöðum
að gæðum eða gagnrýni á ríkis-
stjórnina, heldur öllu fremur
að starfsmannafjölda. Endur-
skipulagning er óhjákvæmileg,
eins og ljóst má vera af 20
milljón franka rekstrarhalla á
ári. I því efni mun Hersant
ganga rösklega til verks, þvi að
með honum koma ekki aðeins
milljónir heldur og nýjar
vinnuaðferðir, sem samtima-
prentun í Paris og úti á landi
gera mögulegar. Auk þess mun
samvinnan við „Figaro" gera
prentunina mun ódýrari.
Hersant hreykir sér nú sem
bjargvættur „France-Soir“ —
fyrir að hafa vogað að „gera
einu tilraunina af viti“. Þegar
allt kemur til alls, er um það að
ræða að afla sér fjár, ef dæma
má eftir þvf, sem nýlega hefur
verið eftir honum haft: „Þeir
mannvinir, sem leggja fram
ótakmarkað fé til að gefa út
dagblað með þeim skilmálum,
að ritstjórnin sé frjáls og óháð,
eiga heima f hinum fjölskrúð-
uga draumaheimi blaða-
mennskunnar.“ Hvað Robert
Hersant á við um sjálfstæði rit-
stjórnar blaðs, lætur hann
„Figaro“ sýna um leið, svo að
ekki verði um villzt: Málið I
sambandi við „France-Soir“ og
verkfall ritstjórnarinnar er af-
greitt með einni tuttugu lína
smáfrétt við hliðina á yfirlýs-
ingu frá Robert Hersant.
— svá — þýddi úr „Die Zeit“.
Getur
GISCARD d’Estaing forseti
Frakklands minnti fyrir þremur
vikum marga landa sfna ð þá daga
er Charles de Gaulle gegndí
embætti forseta landsins, þegar
hann með festu og ákveðni losaði
sig við forsætisráðherra sinn,
Jaques Chirac, og skipaði Ray-
mond Barre i hans stað. Álita
margir að Giscard hafi þð sýnt
góða hæfileika stjðrnmálamanns
með því að standa óbifanlegur
þegar stjórnmál landsins virtust
vera í hreinni upplausn. En samt
sem áður bendir margt til þess að
þessi ákvörðun hans geti orðið til
þess að stytta setu hans á forseta-
stóli.
Það merkilegasta við þá stöðu,
sem nú er komin upp í frönskum
stjórnmálum, er :ð þau auknu
völd og áhrif, sem forsetinn tók
sér með uppgjöri sínu við Chirac
um hlutverk forsætisráðherrans,
semkvæmt stjórnarskránni, geta
kostað hann embættið þegar fram
f sækir. Með ákveðna túlkun hans
á 20. grein stjórnarskrárinnar f
huga (ríkisstjórnin skal ákveða
og framkvæma stjórnarstefnuna)
þá er það til dæmis ekki lengur
hugsanlegt að hann geti gegnt
stytt forsetatíð
Gíscard
forsetaembætti ef Vinstribanda-
lagið vinnur kosningarnar 1978
og Francois Mitterand verður for-
sætisráðherra. Nýjar forsetakosn-
ingar yrðu að fara fram og úrslit
þeirra gætu leitt til sömu þrá-
skákar og var fyrir hálfum
mánuði. Hvernig sú skák gæti
endað veit enginn.
I deilu sinni við Chirac missti
Giscard fmynd sína sem einhvers
konar guð, sem hafinn væri yfir
allt dægurþras og rfg. „Héðan í
frá er enginn skjöldur eða brim-
garður á milli hans og meirihlut-
ans“, skrifaði Jaques Fauvet, rit-
stjóri Le Mond. „Minnsta bára
mun skella á honum með fullu
afli.“
Giscard verður því að helga sig
þingkosningabaráttunni, sem
byrjar eftir rúmt ár og kosning-
arnar verður hann að vinna. Til
þess treystir hann á tvö vopn, en
hvorugt þeirra hefur hann enn i
höndunum. Annað er að Ray-
mond Barre nái skjótum og góð-
um árangri f baráttunni við verð-
bólguna, sem nú er um 11%.
Treystir hann því aá'Barre takist
að koma fótunum undir efnahags-
málin og tryggja sér þar með fylgi
kjósenda, sem annars hefðu falið
sósialistum og kommúnistum
lausn þeirra mála f kosningunum
eftir 16 mánuði. Efnahagsmálin
eiga þó eflaust eftir að vekja ein-
hverja óánægju í Frakklandi,
enda er stefnt að aðhaldi í kaup-
gjaldsmálum eins og f Bretlandi
og Vestur-Þýzkalandi.
Hitt vopnið er að jafnhliða
efnahagslegri stórsókn ætlar Gis-
card að gerast opnari fyrir
sjónarmiðum, sem teljast vera
vinstra megin við miðju. Hann
telur þó ekki hyggilegt að reyna
að reka fleyg á milli sósfalista og
kommúnista. Hann álítur að hann
geti breytt þeirri jöfnu stöðu, sem
nú er I frönskum stjórnmálum,
sér I hag ef hann nær að lokka til
sfn kjósendur frá sósfalistum með
þvf að gefa stefnu sinni meiri
vinstri svip.
Það að losa sig við Chirac, getur
orðið Giscard dýrt að þvf leyti að
nú stendur hann berskjaldaður
gegn árásum frá þinginu. Þar er
Giscard d’Estaing:
Á sfðasta snúningi sem forseti?
hann f minnihluta með 130 þing-
sæti á móti 180 þingsætum vinstri
andstöðunnar, en 174 þingmenn
gaullista, UDR, gæta jafnvægis-
stöðunnar. Gaullistar þurfa að-
eins að sitja hjá í atkvæðagreiðsl-
um um nokkur mál til að fella
stjórnina.
Það sem ríður á fyrir Giscard til
að halda völdum er að heilla,
hræða, villa um fyrir eða sundra
gullistum. Áhrifamikla viðleitni f
þá átt sýndi hann I sjónvarpi fyrir
þrem vikum þegar hann, með
minninguna um de Gaulle að
vopni, fordæmdi gaullistann Chir-
ac fyrir að reyna að koma sér upp
valdaaðstöðu til hliðar við forseta-
embættið.
Hann hitti þar með á veikasta
blett gaullista. Sá er, að þeir geta
ekki tryggt sjálfum sér valdaað-
stöðu, nema gaullisti sé í forseta-
embætti, án þess að eiga á hættu
fordæmingu og úthýsingu, eins og
de Gaulle hefði sjálfur látið hvern
þann flokk eða flokksbrot hafa,
sem efaðist um völd hans.
Giscard notfærði sér undirtök
sín með klókindum, með þvf að
skipa Barre. Nýi forsætisráðher-
ann er utan flokka. Hann er
tæknilega sinnaður og harður
fylgismaður einingar Evrópu og
er fyrrverandi varaforseti fasta-
nefndar Efnahagsbandalagsins.
Hann fellur tæplega I kramið hjá
gaullistum, en hugmyndafræði-
lega á hann eitthvað skylt með
öllum flokkum. Sjálfur hefur
hann sagt að hann sé gaullisti i
hjarta sér og de Gaulle fylgdi
hans ráðum þegar hann ákvað að
fella ekki gengi frankans 1968 og
sem hann var gagnrýndur mikið
fyrir. Raymond Barre er maður
festu og ákveðni f enfahagsmál-
um og hann vill með öllum ráðum
viðhalda styrk frankans sem
gjaldmiðils. 1 þvf ætti hann að
njóta stuðnings gaullista.
Merki eru nú þegar um það að
samstaða gaullista gegn afsögn
Chiracs sé nú að rofna eins og sjá
má af þvf að einn af leiðtogum
þeirra, Olivier Guichard, féllst á
að gegna mikilvægri stöðu i rfkis-
stjórn Barres.
1 frönsku stjórnmálalffi rikir
nú ferskleiki, sem af hluta stafar
af þeim eiginleika Barres að geta
hrifið menn til áhuga og að hluta
af þeirri staðreynd að stjórnar-
skipti veita forseta, sem kominn
er i vandræði, ákveðinn létti.
Frankinn sýnir nýjan styrk, kaup-
höllin er að lifna við og andrúms-
loft bjartsýni er ríkjandi.
Framhald á bls. 39