Morgunblaðið - 07.01.1977, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 7. JANUAR 1977
VIÐSKIPTI
Umsjón: Pétur J. Eiríksson
Fjármunamyndun:
Ekki lengur lyk-
ill hagvaxtar?
^ Á fyrstu siðum frægrar bókar sinnar The Economic Consequences of Peace,
þar sem John Maynard Keynes gagnrýnir harkalega Versalafriðarsáttmálann.
setur hann fram þá skoðun að hinar miklu efnahagslegu framfarir í Evrópu á
tímabilinu 18 70 til 1914 stafi fyrst og fremst af vaxandi hlut iðnaðar f
heildarframleiðslunni og að iðnrekendur hafi nýtt ávöxt framleiðslunnar til frekari
fjármunamyndunar í iðnaði Þetta sjónarmið er í miklu uppáhaldi enn þann dag i
dag enda er það almenn skoðun að meðal nauðsynlegra úrbóta i efnahagsmálum
Vesturlanda séu aðgerðir sem ýta undir langtíma fjárfestingar ef hagvöxtur á að
halda áfram
Þó hefur komið fram rödd um það að of mikið sé gert úr mikilvægi
fjármunamyndunar í umdeildri grein, sem Burkhard Strumpel, hagfræðingur við
Survey ResearCh Centre við Michiganháskóla, skrifaði i síðasta hefti Economic
Outlook USA. sem ofangreind stofnun gefur út. gerir hann samanburð á þeim
breytingum. sem orðið hafa í efnahagsmálum Bandarikjanna og Vestur-
Þýzkalands og setur litinn vilja til að fjárfesta í iðnaði í báðum þessum löndum i
samband við varanlegar félags- og efnahagslegar breytingar
Hann vekur athygli á þvi að i lok siðasta áratugar naut iðnaðurinn góðra
vaxtarskiiyrða vegna hlutfallslega lækkandi verðs á hráefnum og orku auk
andvaraleysis gangvart mengun Hækkandi verð á hráefnum og strangari löggjöf
um mengun hafi hms vegar á siðustu árum flýtt fyrir umbyltingu úr iðnaðarþjóð-
félagi yfir í þjónustuþjóðfélag
Strumpel hafnar þeim fullyrðingum að vaxandi opinber útgjöld ógni einka-
rekstrinum Segir hann að bæði i Bandarikjunum og i V-Þýzkalandi séu það
aðallega tveir þættir. sem valdir eru aukningu hlutfalls skatta af þjóðartekjunum
almannatryggingar og menntakerfið Tryggingakerfið er í grundvallaratriðum
tekjutilflutningskerfi. sem flytur ekki fjármagn frá einstaklingum til rfkisins heldur
á milli einstaklinga Há útgjöld til skólamála stafa fyrst og fremst af mikilli
aukningu barnsfæðmga eftir stið og þörfum þjónustusamfélagsins fyrir menntað
starfsfólk Leggur Strumpel áherslu á það að fjárfesting I menntun leiði til
fjármunamyndunar i fólki. sem sé forsenda hagvaxtar framtíðarinnar
Strumpel bendir á-að skoðanakannanir i báðum löndum sýni að breytingar hafi
orðið á sjónarmiðum fólks. sérstaklega ungs fólks. varðandi starfsval Nú metur
fólk starfsánægju og sjálfstæði við vinnu meira en afkomuöryggi Hann lítur ekki
á þetta sem breytingu á vinnusiðgæði heldur breytingu samfara umskiptingu frá
gildismati frumiðnvæðingar. sem fól i sér aga og vinnuhörku til gildismats
eftiriðnvæðingar, sem felur i sér starfsánægju og ákvarðanaþátttöku.
Strumpel litur ekki á þróunina. þ e versnandi skilyrði fyrir fjármunamyndun.
hækkandi opinber útgjold og breytt starfsgildismat, sem frávik frá eðlilegri
iðnþróun heldur eigi hún rætur sínar að rekja til nýrra þarfa hins fullþróaða
iðnrikis í stað þess að fordæma þessa þróun og leita lausna efnahagsmálanna í
óhamdri iðnframleiðsluaukningu væri skynsamlegra af þeim sem stefnuna marka
aðaðlaga hagvaxtaráætlamr slíkri þróun
Verðbréf
HAPPDRÆTTISSKULDABRÉF RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR HÁMARKSLÁNS ÚTDRÁTTAR | VINN- FRAMFÆRSLU- VERÐ PR. KR. MEOALTALS
TÍMI = INN DAGUR | INGS% VÍSITALAN 100 MIÐAÐ VIO VEXTIR F.
LEYSANLEGí 1. 11. 1976: VÍSITOLU TEKJUSKATT
SEOLABANKA 645 STIG 1.11. 1976 xxx FRÁ ÚTG.D.
.*• FRÁ OG MEÐ x HÆKKUN i% xxxx
1972 A 15.03.1982 - 15.06 7 310.83 410.83 35.7%
1973 B 01.04.1983 30.06 7 252.46 352 46 42.5%
1973-C 01.10.1983 20.12 7 207.14 307.14 43.4%
1974-D 20.03.1984 12.07 9 166.53 266.53 45.6%
1974-E 01.12.1984 27.12 10 88.60 188.60 37.0%
1974-F 01.12.1984 27.12 10 88.60 188 60 38.6%
1975 G 01.12.1985 23.01 10 31.36 131.36 32.6%
1975-H 30.03.1986 20.05 10 27 22 127.22 51.1%
X) HappdretUssktildabrénn rru ekki innlrysanlrg. fyrr rn hímarkslínstlroa rr náð. XX) Hrildarupphaeð vinninga I hvrrt sinn miðast við
áksrðna % af heildarnafnvrrði hvrrs ðtboðs. Vlnningarnir rru þvl ðvrrðtryggðlr. XXX) Vrrð happdrættisskuldabréfa miðað við
rramfærsluvlsitölu ». U. 1976 rriknast þannig: Happdræltlsskuldahréf. flokkur I974-D að nafnverði kr. 2.000 - hrfur vrrðpr. kr. 100.- = kr.
266.53. Vrrð happdrættisbréfsins rr þvl 2.000x266.53/10« = kr. 5.331,- miðað vlð Iramfærsluvlsitaluna I. II. 1976. XXXX) Meðaltalsvestir
P-a. fyrir tekjuskatt frá útgáfudrgi, sýna upphæð þrlrra vasta, srro rfkissjóður hrfur skuldbundið sig tii að grriða fram að þrssu.
Mrðaltalsvrxtír srgja hins vrgar rkkrrt um vexti þá, srro bréfin koma tll mrð að brra frá I. »1. 1976. Þrlr srgja hrldur rkkrrt um ágæti
rlnstakra flokka. þannig að flokkur 1974-F er t.d. alls rkki lakari rn flokkur 1974-D. Auk þrssa grriðir rlkissjóður ðt ár hvrrt vinninga I
ákvrðinni % af hrildarnafnverði flokkanna.
VERÐTRYGGÐ SPARISKÍRTEINI RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR HXMAHKS lÁMSTÍMt Tlf INNUUSANLEG 1 SEÐLABANKA FRA OG MEÐ RAUN VtXTIR FYRSTU 4— 5ÁRIN % - MEOALTALS RAUNVEXTIR % BYGGINGAR VÍSITALA 01 01 1977: 126(2510) STIG ! HÆKKUN 1 % VERO PR KR 100 MIÐAO VIO VESTI OG VÍSITÖLU 1 10 1976 MEÐALTALS VEXTIR F TSK. FRÁ ÚTGÁFUOEGI ****
1965 10.09 77 10 09 68 5 6 959 07 2025 47 30 5
1965 2 20.01.78 20 01 69 5 6 840 07 1755.16 29 9
1966 1 20 09 78 20 09 69 5 6 793 24 1593.29 30 9
1966 2 15 01 79 15 01 70 5 6 756 66 1494.27 31.2
1967 1 15 09 79 15 09 70 5 6 742 28 1405.73 32 9
1967 2 20 10.79 20 10 70 5 6 742 28 1396 48 33.2
1968 1 25 01 81 25 01 72 5 6 699 36 1221 91 37.1
1968 2 25.02.81 25 02 72 5 6 656 02 1149 87 36 5
1969 1 20.02 82 20 02 73 5 6 500 48 85949 36 8
1970 1 16.09 82 15 09.73 6 6 . 471.75 791 02 38 9
1970 2 05.02 84 05.02 76 3 5.5 379 01 582.85 34.8
1971 1 15.09.85 15.09.76 3 5 369 16 552 16 38.1
1972 1 25 01 86 26.01 77 3 5 316 25 481.85 37 6
1972 2 15 09 86 15.09 77 3 5 267 50 417.32 39 5
1973 1A 15 09 87 15.09 78 3 5 194 26 324.36 43 0
1973-2 25 01 88 26 01 79 3 5 174.92 299.80 45 4
1974-1 15 09 86 15.09 79 3 5 94.57 208.23 37.7
1975-1 10 01 93 10.01.80 3 4 60.59 170 23 31.0
1975-2 25 01 94 25 01.81 3 4 26.38 129 91 32 5
1976 1 10 03 94 10 03.81 3 4 20.00 122 90 29.2
1976-2 25.01.97 25 01.82 3 3.5 0.00 100 00 —
X) Eftir hámarkslánstlma njðta sparisklrtrinin rkki lengur vaxta né vrrðtryggingar. XX) Raunvrxtir lána tákna vrxti (nrttð) umfrarn
vrrðhækkanír rins og þær rru mældar samkvæmt byggingarvlsilðlunni. XXX) Vrrð spariskfrtelna miðað við vrxll og vlsitolu 01. 01. 1977
rriknast þannig: Spariskirtrini flokkur 1972 2 að nafnvrrði kr. 50.000 hrfur verð pr. kr. 100 = kr. 417.32. Heildarverð sparisklrtrinisins rr
þvf 50.000 x 417.32/100 = kr. 203.600.- mlðað vlð vrxti og vfsitðlu 01. 01. 1977. XXXX) Meðaltalsvrxtlr tbrðttð) p.a. fyrir tekjuskatt frá
Otgáfudrgi. sýna upphæð þelrra vaxta. srm rfkissjðður hrfur skuldbundið slg að grriða fram að þrssu. Mrðaltalsvrxtir srgja hins vrgar
rkkrrt um vrxti þá. srm bréfin koma til rorð að brra frá 01.01.1977. Þrir srgja heldur rkkrrt um ágæti einstakra flokka þannig að flokkur
1965 rr t.d. alls rkkl lakari rn flokkur 1973-2.
Þessar upplýsingalöflur eru unnar af Verðbréfamarkaði FJárfestingafélags Islands.
Fljótandi gengi:
Þjóðir spila með það — því
þarf nýtt gjaldeyriskerfi
sem um er að ræða, um lán Þetta er
ástæðan fyrir því hvað AGS fylgist vel
með því að skilyrðin. sem hann setti
Bretum fyrir 3.9 milljarða dollara láni,
séu uppfyllt. því ýmsar efasemdir eru
um það mikla sig. sem hefur orðið á
pundinu
Vandamálm stafa ekki af þvi að fljót-
andi gengiskerfið. sem tók við eftir að
Bretton Woods samkomulagið rofnaði
1973. hafi reynst ónothæft Þvert á
móti þá eru flestir sammála um að það
hafi hjálpað Vesturlöndum i gegnum
oliukreppuna 1973—4 og hafi verið
besta úrræðið á sinum tíma Þá trúir
0 Það er álit margra að núverandi ástand í efnahagsmálum heimsins, þ e
hægur hagvöxtur iðnrfkja, hátt orkuverð og Iftill fjárfestingavilji sé að leiða
heiminn út f viðskiptastyrjöld þar sem samkeppnisgengislækkanir verði
meðal helztu vopna. Ef litið er til þeirrar staðreyndar að flest iðnrfki reyna að
byggja aukningu hagvaxtar á útflutningi og að ýmislegt bendir til að einstaka
rfkisstjórnir reyni að hafa áhrif til lækkunar gengis gjaldmiðils sfns, þá virðist
ekki útilokað að þessi hætta sé fyrir hendi.
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum (AGS) er
þessi hætta vel Ijós og það hefur orðið
til að stofnunin hefur reynt að hraða
vinnu við að fullkomna nýja aðferð til
ákvörðunar „hæfilegs' verðs gjald-
miðla aðildarrikja sinna Það hefur
einmg orðið til þess að sjóðurinn reynir
að hafa meiri áhrif á þjóðir til að þær
noti ekki gengisskráningu sína til að ná
óeðlilegri samkeppnisaðstöðu á heims-
markaði
Óstöðugleiki ríkir nú í alþjóðagjald-
eyrismálum og má segja að þjóðir
heims skiptist i hópa með of háa eða of
lága skráningu á gjaldmiðlum sínum
Vinnur AGS að því að koma jafnvægi á
gjaldeyriskerfi heimsins en jafnframt
hefur sá möguleiki verið til umræðu
innan Efnahagsbandalags Evrópu að
Bretar. Frakkar og ítalir. en gjaldmiðlar
þeirra hafa farið sígandi. verði aftur
tengdir gjaldeyrisormi bandalagsins.
sem fyrst og fremst stjórnast af vestur-
þýzka markinu.
Sú lausn. sem AGS vinnurað. miðar
að því að ákvarða mörk. sem gjald-
miðill getur hreyfst innan, svo kallað
gengismarkmiðssvæði, en gengi gjald
miðla byggist á samkeppnishæfni
lands miðað við önnur lönd Grund-
vallast þetta kerfi AGS á samanburði á
verði iðnaðarvara í hverju aðildarrfki
aðstilltu breytingum á gengi Sam-
kvæmt þessari formúlu hefur alþjóðleg
samkeppnisaðstaða Breta. Frakka og
Japana batnað en samkeppnisaðstaða
Bandaríkjamanna og Vestur-Þjóðverja
versnað
Aðferð AGS ákveður ekki einungis
hæfilegt verð gjaldmiðils hverrar
þjóðar heldur gefur hún sjóðnum einn-
ig betri kost á að fylgjast með og beita
aðgerðum gegn þjóðum. sem visvit-
andi breyta gengi gjaldmiðils síns til að
bæta samkeppnisaðstöðu sina í alþjóð-
legum viðskiptum á kostnað keppi-
nauta Gengisbreytingar eiga að endur-
spegla. sem nánast breytingar á verð-
lagi i einstaka landi Ákveðin verðbólga
á að leiða til ákveðinnar lækkunar
verðs gjaldmiðils á alþjóðagjaldeyris-
mörkuðum og verð gjaldmiðils í landi
þar sem verðlag er stöðugt á að vera
stöðugt eða hækka
AGS getur unnið að því að halda
gengi gjaldmiðla nokkurn veg»nn stöð-
ugu og láta þá haldast i hendur við
hvorn annan með því að benda rikis-
stjórnum á úrræði i innlendum efna-
hagsmálum, sem miða að því að halda
verðlagi stöðugu Með því að ákveða
markmiðssvæði. sem byggist á því
verði, sem gjaldmiðill á að hafa, verður
auðveldara fyrir AGS að komast að þvi
hvenær land visvitandi framkvæmir
gengisbreytingar á kostnað keppi-
nauta Getur sjóðurinn þá hvort sem er
gefið viðvaranir eða neitað landinu.
ekki nokkur maður þvi að hægt sé að
koma á ný á fót fastri gengisskráningu
í heiminum
En veikleikar fljótandi gengis. er
varð til þegar samdráttur átti sér stað í
efnahagsmálum heimsins. hafa magn-
ast eftir því sem efnahagsbati hefur átt
sér stað Þegar gengi er fljótandi. þá
gerir gengissig verðbólguvandamálin
alvarlegri í veikari iðnríkjum þar sem
hærra verð á innfluttum vörum fer
beint inn í verðlag og kaupgjald Þá er
það einnig Ijóst að fljótandi gengi gerir
Igndum kleift að fikta með gengis-
skráningu til að ná óeðlilegri sam-
keppnisaðstöðu án þess að mikið beri
á Vaxandi grunur er um það að veikari
lönd eins og Bretland. Mexikó og fleiri
hafi notfært sér tilhneigingu gjaldeyris-
markaða til að ofmeta lækkanir á gjald-
miðlum og ýtt á eftir svo að fall gjald-
miðla þeirra hefur orðið meira en nauð-
synlegt var til að bæta upp áhrif inn-
lendra verðhækkana á verð útflutnings-
vara sinna.
Ódýrari gjaldmiðill hefur venjulega í
för með sér meiri útflutning og það er
mjög freistandi fyrir ríkisstjórn ef gjald-
miðill hennar er undir þrýstingi vegna
efnahagsörðugleika heima fyrir að láta
gjaldmiðilinn halda áfram að siga þar
til hann er kominn langt undir raun-
gildi sitt. Eins og stendur eru pundið.
pesetinn og líran langt undir þvi raun-
gildi, sem efnahagslegar aðstæðar
gefa þeim Þó svo að markaðsvænting
eigi sinn þátt i gengissigi þessara