Morgunblaðið - 22.01.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUG ARDAUUR 22. JANUAR 1977
15
UmHORP
Umsjón E.R.
Umhorfssíðan á tal við
Hilmar Jónasson, bif-
reiðastjóra frá Hellu og
stjórnarmann í S.U.S.
með meiru. Við ræðum
við hann sjálfan,
atvinnu og hugðarefni,
um verkalýðsmál og at-
vinnuástand í Rangár-
vallasýslu.
ekki stórvirkin
á skrifstofum
AÐSPURÐUR hvaðst Hilmar vera fæddur og
uppalinn á Hellu og hafa urmtð-vfð flest störf
sem gefast á staðnum. „Ég var til sjós I tvö
ár. en stðan 1970 hef ég unnið við keyrslu
hjá verktökunum við Sigöldu. Vatnsfell og
Þórisós."
Hilmar vinnur nú á skrifstofu verkalýðsfé-
lags Rangárvallasýslu, Rangæingi. Hann á
sæti I stjórn félagsins og er formaður verka-
mannadeildarinnar Það er ekki laust við að
nokkurs saknaðar gæti I röddinni. þegar við
ræddum um tímann, er hann keyrði inni á
hálendinu. „Mér llkaði starfið mjög vel, það
rfkir heilbrigður félagsandi þarna og öll við-
vera er mjög góð. Ég vann Itka við Suður-
landsveginn á Hellisheiði. við Rauðavatn og
á fleiri stöðum, þetta hálfan mánuð og mán-
uð I einu. Maður fór t eitt verk — kláráði það
og slðan I næsta. Maður sá eitthvað eftir sig i
þessu starfi. Nú gerast ekki stórvirki einu
sinni á nokkrum árum, hvað þá á einum
mánuði"
Vinnumiðlun og
forgangsréttur
Við spyrjum um hvað sé meðal helstu
verkefna verkalýðsfélagsins. „Við höfum
undanfarið ár séð um vinnumiðlun I Rangár-
vallasýslu gagnvart vinnuumsóknum til Sig-
ölduvirkjunar og annarra starfa á hálendinu.
Við erum fyrsta verkalýðfélagið til að taka
upp vinnumiðlun sem þessa Engum datt
þetta í hug i sambandi við Búrfellsvirkjun á
slnum tíma. Nú hefur verkalýðsfélagið á
Akranesi tekið þetta upp gagnvart fram-
kvæmdum við Grundartanga Frá okkur hafa
á fjórða hundrað manns komið til starfa. og
um 300 manns í einu þegar mest hefur
verið. Forgangsréttur Rangæinga til vinnu
við virkjunarframkvæmdir við Sigöldu er
okkar verk. Menn verða að hafa verið búsettir
hér í minnst 6 mánuði til að fá réttindi í
félaginu. Þetta hefur verið umdeilt atriði á
ASÍ-þingum. Mönnum hefur fundist að
landsmenn allir ættu að hafa rétt til að vinna
við virkjanir eins og þessar sem eru í þágu
allra landsmanna. Við höfum haldið fram
þeim mótrökum að þá skyldu allir lands-
menn, einkum bændasynir. hafa forgang
með vinnu í áburðarverksmiðjunni á Gufu-
nesi, Akurnesingar ekki ganga fyrir við
Sementsverksmiðjuna. né Hafnfirðingar við
Álverksmiðjuna umfram aðra landsmenn.
Að fá að vinna
heima hjá sér
Um það bil sem framkvæmdir hófust á
hálendinu 1970 og farið var að halda fram
forgangsrétti okkar þar til vinnu af meira
stifni en áður brá svo við að fólksflóttinn
stöðvaðist, unga fólkið settist að og i dag búa
um 3600 manns í sýslunni.
Árið 1 703 bjuggu hér 4600 manns. Ef
tekin eru árin 1 900— 1 970 og miðað við að
fjölgunin hefði orðið eðlileg, þ.e. umfram
látna, þá ættum við að vera um 13000 l
dag. Á árunum frá 1940—1970, dvöldu
aðeins rúmlega 30% allra Rangæinga í sinni
heimasveit, hinir höfðu flutzt burt.
Okkur vantar nú um 70 störf árlega en það
eru að mestu unglingar sem bætast á vinnu-
markaðinn.
Að okkar áliti er það fyrsta krafa verkafólks
að geta fengið vinnu heima hjá sér og hefur
okkur þótt skorta skilning á þessu frá hendi
verkalýðshreyfingarinnar í ASÍ og aðildarfé-
lögum. Af annarri vinnu hér hjá Rangæingi
eru svo að sjálf$ögðu samningarnir og fram-
kvæmd þeirra.
Atvinnumálanefnd
Atvinnuleysi óx síðan Sigalda dróst saman
og í þvi skyni að efla atvinnu hefur verið
komið upp atvinnumálanefnd í samvinnu við
sérfræðinga frá Framkvæmdastofnun ríkis-
ins. Hún tók til starfa 1976 og hefur gengist
fyrir könnun á högum fólks og framtiðaráætl-
unum og síðan hjá fyrirtækjum staðarins til
að athuga möguleika þeirra til að auka við
sig starfsfólki og stækka reksturinn. Við reyn-
um að fá ríkisvaldið og byggðasjóð til að
veita lán í þessu skyni og er kannski öfugt
farið að sumum finnst. að slikt skuli vera
orðið hlutverk verkalýðsfélags.
Nýársgjöfin"
Nýársgjöf félagsmálaráðherra til verkalýðs
I Rangárvallasýslu — Hrauneyjafossvirkjun
— mun fara af stað 1 978 og er I áætlun að
því verki verði lokið 1981 — 2. Hver veit
nema þá verði hér stóriðja á borð við álver og
höfn í Þykkvabænum.
Hvað Hrauneyjafoss áhrærir erum bæði
við og verkalýðsfélagið betur i stakk búin til
að taka Hrauneyjafoss fastari tökum en til
tókst við Sigöldu. Þar var oft brokkgangur á
köflum."
Lifeyrissjóður til
atvinnureksturs
Hilmar er formaður sjóðsstjórnar Lífeyris-
sjóðs Rangæinga og inntum við hann eftir
hvað þar væri á döfinni.
„Við höfum lítið áhættuhlutfall hjá sjóðn-
um, enda er hér engin höfn eða sjóslys sem
þeim fylgja og höfum við því möguleika á
töluverðum útlánum. Við erum einn af fáum
lífeyrissjóðum I landinu sem lánar fyrirtækj-
um til atvinnureksturs. en það hefur verið
mjög gagnrýnt einkum hjá ASÍ. Við teljum
það jákvætt að aðstoða fyrirtæki til að halda
uppi starfsemi sinni og áframhaldandi at-
vinnu. Það er allra hagur að koma í veg fyrir
að fólkið þurfi að flytjast burt, þar sem betri
atvinnumöguleikar eru. Sjóðfélagar ganga
fyrir með lán og ef afgangur verður lánum
við fyrirtækjum til allt að 6 ára, þ.e þeim
sem tryggja starfsmenn sina hjá sjóðnum.
Óldungar — úr
tengslum viS fólk
Stjórn Rangæings hefur lægsta meðalald-
ur sem þekkist f landinu — 28 ár, að
undanskildum stjórnum innan iðnnemasam-
bandsins Það er með verkalýðshreyfinguna
eins og reyndar viðar, að þeir gömlu eru
þaulsætnir — þeir yngri eru sjálfir orðnir
öldungar þegar þeir loksins komast að
Annars má segja um þessa menn I forust-
unni að þeir eru of störfum hlaðnir, þeim er
„ÞaS er fyrsta krafa verkafólks að
fá aS vinna heima hjá sér ..."
semdir upp á einar 8—10 bls. Við gagn-
rýndum helst það ákvæði frumvarpsiós sem
fjallar um breytt form á samningsrétti. þ.e.
ASÍ geti samþykkt á fundum sinum og
landsþingum, að þau fari með samningsrétt-
inn fyrir félögin innan vébanda þess Slikt
væri dauðadómur yfir hinum almennu verka-
lýðsfélögum. Við teljum einnig að það eigi
ekki að skipa sáttasemjara til fjögurra ára i
senn — sllkt mundi gera sáttasemjara að
handbendi ríkisvaldsins. Að öðru leyti treyst
ég félagsmálaráðherra til að leiða mál þetta
vel til lykta.
Flokkapólitík —
verkalýðspólitík
Það er margra álit að verkalýðshreyfingin
eigi ekki að vera flokkspólitisk heldur taka
.heilbrigðar ályktanir ómengaðar af pólitisk-
um hagsmunum. Þetta er skilgreint þannig,
að í stað þess að sveigja stefnu verkalýðs-
hreyfingarinnar til samræmis við stefnu
flokkanna. þá sé reynt að fá flokkana til liðs
við stefnu verkalýðshreyfingarinnar hverju
sinni Flokkspólitlskri verkalýðshreyfingu var
þröngvað upp á okkur á þeim tíma, þegar
ASÍ var deild I Alþýðuflokknum og á þvi
bryddar enn.
Þess má geta að sem stjórnarmaður I
Sambandi ungra sjálfstæðismanna hef ég
aldrei orðið var við neinn þrýsting þaðan um
hvaða afstöðu eða stefnu ég skuli taka I
þessu máli eða hinu Þvert á móti hefur
S.U.S. reynt að fylgjast með hvað sé á
döfinni og menn hafa verið tilbúnir að ræða
„Maðnr sér
eitthvað eftir
sig í kejrsliinni”
klínt I alls konar nefndir og ráð Ef einhver
skarar framúr, þá skal hann drepinn niður
með embættum
Að vísu hef ég lengi haft þá skoðun. að eitt
vanti alveg inn í dagskrána hjá þeim ágætu
herrum — þá vantar tengslin við vinnumark-
aðinn og fólkið sem þar er. aðstöðu þess og
starfsskilyrði Það er líka mín reynsla eftir að
ég fór að vinna hér, að það sem virðist alger
óvera, þegar það er borið upp á skrifstofunni.
getur verið alvörumál, þegar út er komið Ég
er ekki frá þvi að svo sem mánaðarvinna
árlega á hinum ýmsu vinnustöðvum mundi
bæta þetta ástand til muna, fyrir utan að vera
hressandi tilbreyting fyrir þetta fólk "
Frumvarp um stéttarfélög
og vinnudeilur
Nú er verið að vinna að frumvarpi um
stéttarfélög og vinnudeilur og spyrjum við
Hilmar um álit hans á þvi.
„Það er margt gott f þvi en annað hrika-
legt Verkalýðsfélagið R ngæingur tók frum-
varpið til umræðu og gerði við það athuga-
málin með hagsmuni okkar fyrir augum.
Sem dæmi um áhuga þeirra S.U.S. manna
vil ég einkum nefna frumkvæði þeirra að
stofnun verkalýðsskóla fyrir sjálfstæðismenn
og er hann rekinn af myndarskap
Verkalýðshreyfingin er mjög flokkspólitisk
í dag Það kom ótvirætt fram á síðasta þingi.
þegar upp voru bornar beinar tillögur um að
lýðræðissinnum yrði vikið úr trúnaðarstörf-
um hjá ASÍ
Það væri vissulega glapræði að gera ASÍ
að flokkspólitisku afli með einhverja hug-
myndafræði að baki Slfkt mundi fyrst og
fremst hafa það I för með sér að stofnuð yrðu
ný samtök á frjálsum grundvelli á borð við
það sem ASÍ ætti að vera i dag
En ég hef þá trú að þetta muni breytast, að
ASÍ verði gert að algerlega óflokkspólitisku
afli. Eftirleikurinn verði sá. að lýðræðissinnar
muni þjappa sér það vel saman, að harðlínu
„pólitikusarnir" leggi ekki framar til atlögu
við þá. — og að þeir muni skilja einu sinni
flokkspólitíkina eftir heima, þegar sest er til
funda og málefni verkalýðshreyfingarinnar
eru rædd "
Við Sigöldu.