Morgunblaðið - 22.02.1977, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRÚAR 1977
29
Lausafjárskuldir bænda:
Fjórðung vantar
á viðmiðunarlaun
Hluti launa greiddur löngu eftir á
(Jr Undlrfellsrétt I Austur-Húnavatnssýslu.
ATHYGLISVERÐAR um-
ræður urðu sl. fimmtudag í
sameinuðu þingi um til-
lögu til þingsályktunar
þess efnis, að ríkisstjórnin
kannaði, hvort nauðsyn-
legt væri að útvega veð-
deild Búnaðarbanka ís-
lands aukafjármagn á ár-
inu 1977, þannig að kleift
yrði að veita bændum, sem
verst eru staddir, tækifæri
til að breyta lausaskuldum
í föst lán. Ennfremur frest
á afborgunum lána við
deildina.
Afkoma bænda mjög mis-
jöfn
PÁLL Pétusson (F), framsögu-
maður tillögunnar, sagði afkomu
bænda mjög misjafna. Verulega
hefði á skort á undanförnum ár-
um, eða 20—30%, að bændur
hefðu náð því kaupi, sem þeim
væri ætlað i verðlagsgrundvelli.
Þetta hefði ekki sízt bitnað á þeim
bændum, sem verst væru settir,
s.s. frumbýlingum, vegna mikils
fjármagnskostnaðar, svo nokkur
hiuti bændastéttar byggi við af-
leita afkomu. Stofnlánadeild og
veðdeild Búnaðarbanka hefðu
hvergi nærri nógu rúman fjárhag
til að sinna verkefnum sinum, svo
að bændur hefðu neyðzt til að
taka mjög óhagstæð og kostnaðar-
söm lán.
Svipað ástand hefði skapazt i
landbúnaði á árunum 1962—1968
og hefði þá verið gripið til hlið-
stæðra ráðstafana, sem hér væri
lagt til, og einnig á árunum
1971—1973. Könnun á því, hvern
veg þeim bændum hefði vegnað,
sem aðstoðar nutu þá, hefði leitt i
ljós, að búskapur langflestra
hefði komizt á réttan kjöl. Páll
sagði að mikill kurr væri i bænda-
stétt um þessar mundir, m.a. af
þessum sökum, og nauðsynlegt
væri að mæta sanngjörnum ósk-
um með hliðsjón af tímabundnum
erfiðleikum.
Páll taldi að Byggðarsjóður
gæti hér komið inn i myndina, en
hlutur bænda i fyrirgreiðslu hans
hefði verið mjög naumur. Þannig
hefði byggðasjóður lánað (um
áramót 75—76 2374 m.kr. til sjáv-
arútvegs 552 m.kr til iðnaðar en
einungis 104 m.kr til landbúnað-
ar. Þessar 104 m.kr. hefðu skipzt
þannig: veiðifélög 12.3 m.kr.
grænfóðurverksmiðjur 29.1 m.kr.,
reiðskólar og verktakar 2.0 m.kr.
hænsnabú 5.5 m.kr., minkabú
38.8 m.kr., ræktunarsambönd og
garðræktarfélög 6.3 m.kr. og til
bænda við Inn-Djúp 9.6 m.kr.
Rúmur fjórðungur þeirra, sem
byggju utan Reykjavikur-
Reykjaesssvæðis, væru bændur,
og sýndist því hlutur þeirra í
Halldór E. Pilmi
SÍRUrdsson. Jónsson.
fyrirgreiðslu byggðasjóðs vera
heldur rýr.
ÍJtflutningur
landbúnaðarafurða
Halldór E. Sigurðsson, landbún-
aðarráðherra, sagði gjaldeyris-
tekjur af útfluttum landbúnaðar-
afurðum hafa numið 5500 m.kr. á
sl. ári, enda hefði slíkar tekjur af
ullar- og skinnavörum aukizt um
55% á því ári. Sé við það miðað af
innflutningsverði vara, keyptra
fyrir þennan gjaldeyri, sé
helmingurinn álögur, er ganga til
rikisins, „sem mun vera tölulega
sannað, þá er afgangur sá, sem
rikissjóður hefur af útflutnings-
bótum, 1100-1300 m.kr.“ Engu að
síður þarf að endurskoða með
raunsæi útflutningsbætur og
niðurgreiðslur á landbúnaðaraf-
urðir.
Hann tók undir rökstuðning
Páls Péturssonar um nauðsyn að-
gerða til að koma til móts við þá
bændur, sem verst væru staddir.
Ráðherra gat þess að nú væri að
störfum stjórnskipuð nefnd til að
athuga afkomu bænda, sem búa á
óþurrkasvæðum, þ.e. á Vestfjörð-
um, Vesturlandi og Suðurlandi.
Sennilega yrði vanda af þessu
tagi mætt að einhverjum hluta
með fyrirgreiðslu Bjargráðasjóðs
en fjármagnsathugun fari nú
fram.
Þriðjungur bænda illa
á vegi staddur
Pálmi Jónsson (S) taldi líklegt,
að þriðjungur bænda byggi við
góða afkomu, þriðjungur við
bærilega, en þriðjungur við afleit
kjör, eins og mál nú stæðu. Af
þeim ástæðum væri framkomin
Pill Pétursson. Steinþor
Gestsson.
þingsályktun nauðsynleg. Hins
vegar þyrfti jafnframt að reyna
að höggva að rótum þess vanda,
sem við blasti, og gerði neyðarráð-
stafanir nauðsynlegar.
1 því sambandi benti Páll á
eftirtaldar orsakir vandans:
1) Hversu seint bændur fengju
greitt fyrir afurðir sínar. t því
efni þyrfti að auka afurða- og
rekstrarlán til iandbúnaðar, þann
veg að þeir gætu fengið 90% and-
virðis afurða sinna greidd við af-
hendingu. 1 verðbólguþjóðféiagi
sé það bein tekjuskerðing að fá
andvirðið greitt löngu eftir á eins
og nú væri. Myndu aðrar stéttir
þola það að fá máske ekki Vt af
kaupi sínu greitt fyrr en löngu
eftir á?
2) Útflutningsbætur hefðu ekki
verið greiddar í árslok, sem einn-
ig þýddi rýrnun á launum stéttar-
innar. Þetta liti að visu betur út i
ár en þessar bætur þyrftu að
greiðast reglubundið árið um
kring, sem nú væri ætlunin.
3) Fjármagnsliður verðgrundvall-
ar væri vanreiknaður. Vextir
hefðu hækkað í tímanna rás, verð-
skuldbinding komið til, samhliða
því að bæði stofn- og rekstrarfjár-
þörf landbúnaðar hefði stórvaxið.
Þessi gjaldaliður i búrekstri væri
þvi mjög vanmetinn eins og mál-
um væri nú komið.
Pálmi sagði að bændur þyrftu
sjálfir að hyggja að hagkvæmni í
rekstri sinum og nýta leiðbeining-
ar búvísinda. Einnig þyrfti að
huga að uppbyggingu vinnslu-
stöðva, hvort þar hafi i öllu verið
rétt að málum staðið. Einnig þurfi
að undirbyggja vel markaðsmál
landbúnaðar, bæði heima og er-f
lendis, en i því efni hafi komið
fram gagnrýnisraddir, m.a. vegna
rangtúlkunar á eðli útflutnings-
bóta.
Pálmi vék að stöðu lánadeildar
og veðdeildar, sem væri mjög
slæm. Þennan vanda væri nú ver-
ið að athuga af stjórnskipaðri
nefnd, sem myndi skila áliti áður
en langt um líður. Ennfremur
ræddi hann um lifeyrissjóð
bænda. Hann færði og rök að gildi
landbúnaðar fyrir þjóðarbúið og
hverja þýðingu hann hefði fyrir
atvinnutækifæri í þéttbýli ekki
siður en i strjálbýli.
Dráttur á greiðslu
afurða eykur lánsfjár-
kostnað
Steinþór Gestsson (S) sagði rétt
að staðið að kanna tjón, sem und-
angengin óþurrkasumur hefðu
valdió i tilteknum landshlutum.
Hins vegar væri vafasamara að
tengja það mál þeirri þingsálykt-
unartillögu, sem hér væri til um-
ræðu. Sá vandi, sem hér um
ræddi, spannaði hluta bænda-
stéttar um land allt, óháð
óþurrkasvæðum. Hann vék að
ummælum landbúnaðarráðherra
þess efnis, að árin 1972, 1973 og
1974 hefðu verið sérlega hagstæð
landbúnaði. Páll Pétursson hefði
hins vegar bent á að þessi ár hefði
þurft að gripa til sérstakrar fyrir-
greiðslu um frest á afborgunum
skulda. Þetta undirstrikaði betur
en flest annað, hversu aðstaða
bænda væri misjöfn og þyrfti að
kanna ofan i kjölinn þá þætti, sem
hér hefðu rikust áhrif.
Steinþór sagði að orsaka væri
m.a. að leita „heima í byggðunum
sjálfum“. Hann færði og rök að
því að rekstrarfjárskortur gæti
eyðilagt búrekstur á skömmum
tíma. Hver einasti bóndi ræki nú
umsvifamikinn viðskiptabúskap
og þyrfti þvi að hafa nægjanlegt
rekstrarfé undir höndum, ef vel
ætti að vera. Sú staðreynd, að
bændur fengju greiðslu fyrir af-
urðir sinar seint og um siðir, gerði
óhjákvæmilegt, að þeir seildust
eftir óhagstæðum lánum, ef önn-
ur væri ekki að fá, til að halda
rekstri sínum gangandi, og láns-
fjárkostnaóurinn rýrði afkomu
þeirra.
Hvort tveggja þyrfti til að
koma, að fylgja fram efni um-
ræddrar þingsályktunar, og rann-
saka til hlitar orsakir þess hvers
vegna hluti bændastéttarinnar
væri í þeim kröggum, sem nú
væri staðreynd.
Þingfréttir í stuttu máli:
I>áttur skóla og f jöl-
miðla í áfengisvörn
0 Þáttur skóla-
kerfis og fjöl-
miðla í þágu
áfengisvarna
Sigurlaug Bjarnadóttir o.fl.
flytja tillögu til þingsályktunar
um ofangreint efni. Þar segir:
„Alþingi ályktar, að brýn þörf
sé markvissra aðgerða í þágu
áfenisvarna í landinu. Sérstak-
lega beri að leggja rækt viö
hvers konar fyrirbyggjandi
fræðslu- og upplýsingastarf. I
því skyni skorar Alþingi á ríkis-
stjórnina að beita sér fyrir:
1) Að hraðað verði sem kostur
er skipulagningu og undirbún-
ingi Skólarannsókna ríkisins á
áfengisfræðslu í öllum skólum
landsins og endurskoðun á
reglugerð um slika fræðslu.
5) Að fjölmiðlar, og þá einkum
sjónvarpið, verði nýttir með
skipulögðu hætti i þessu skyni.
Þannig verðu reglulega teknir
upp í dagskrá sjónvarpsins
fræðslu- og skemmtiþættir í
samráði við áfengisvarnarráð
og aðra þá aðila, sem vinna að
bindindisstarfi og áfengisvörn-
um.“
£ Lagask.vlda
skólakerfis
Framkvæmd
ábótavant
í framsögu vakti Siguriaug
athygli á ákvæðum 21. greinar
gildandi áfengislaga, þar sem
skólum eru lagðar skýlausar
skyldur á herðar um fræðslu
um þetta efni, þ.ám. heil-
brigðisþátt, félagslegan þátt og
fjárhagslegan þátt þessa vanda-
máls. það, sem á skorti væri
eðlileg framkvæmd gildandi
lagaákvæða, sem væri i megn-
asta ólagi. Sterkastur væri þó
e.t.v. áhrifamáttur sjónvarps til
breytingar almenningsálits — f
þágu fyrirbyggjandi aðgerða.
Aðrir fjölmiðlar þyrftu og að
leggjast á árina, m.a. á þeim
vettvangi, sem nú væri helgað-
ur íþróttum og heilbrigðri tóm-
stundaiðju. — Fjöldi þing-
manna tók til máls i þessari
umræðu og studdu allir tillög-
una. Hinsvegar vóru skiptar
skoðanir um, hvort leyfa skyldi
sölu áfengs öls sem hugsanlegt
mótvægi gegn sterkum
drykkjum, sem sumir þing-
menn töldu aðeins viðbót við
fyrirliggjandi vanda.
% Lífeyris-
sjóður bænda
Frumvarp til breyting á lög-
um um lifeyrissjóð bænda, sem
komið er til 3ju umræðu í efri
deild Alþingis, er staðfesting á
bráðabirgðalögum, þess efnis,
að greiða megi hliðstæða upp-
bót á lifeyri áranna 1976 og
1977 og aðrir lifeyrisþegar hafa
fengið.
Heildarlífeyrisgreiðslur á ár-
inu 1976 urðu 209.2 m.kr. i stað
83.7 m.kr. árið 1975. Greiðslu-
byrði sjóðsins hefur því aukizt
verulega, en litlar tekjur komið
á móti. Frumvarpið gerir hins
vegar ráð fyrir nokkurri tekju-
aukningu hans. Þá er og það
nýmæli að greiða sjóðfélaga
barnalífeyri, ef maki fellur frá.
Það styðst þeim rökum, að hjón
vinna yfirleitt saman að bú-
rekstrinum og giftur sjóðfélagi
greiðir hærra gjald til sjóðsins.
Þá er heimiluð nokkur hækkun
á lífeyrisgreiðslum til aldraðra
öryrkja.
• Brúyfir
Eyjafjarðará
Halldór E. Sigurðsson, sam-
gönguráðherra, svaraði nýverið
fyrirspurn á Alþingi um kostn-
að við brúargerð yfir Eyjafjarð-
ará nálægt Laugalandi. Kom
fram í svari hans að slík brúar-
gerð myndi kosta um 150 m.kr.
Hins vegar hefði ekki fengist
fjárveiting til að vinna slika
kostnaðaráætlun nýverið, en
hér væri stuðst við eldri áætl-
un, færða til nútímaverðlags.
Ráðherra sagði að fyrirhugað
væri að fara með aðfærsluæð
Hitaveitu Akureyrar frá Lauga-
landi austan ár og yfir Eyja-
fjarðará móts við Ytra-Gil. Sú
framkvæmd hefði því ekki
áhrif á hagkvæmni þessarar
brúar.
0 Húseiningar —
Tunnuverksmiðja
Þrír þingmenn Norðurlands-
kjördæmis vestra, Pálmi Jóns-
son, Páll Pétursson og Eyjólfur
Konráð Jónsson flytja frum-
varp til heimildar á sölu hús-
eingar Tunnuversmiðja ríkis-
ins, Siglufirði, til Húseininga
hf„ sem undanfarið hafa nýtt
það húsnæði í sambandi við
verksmiðjuframleidd hús (í
einingum), er seld hafa verið
vitt um land. Jón Skaftason
lagði til að leitað yrði umsagnar
Síldarútvegsnefndar um frum-
varpið, en þetta hús var á sin-
um tíma sérbyggt til tunnu-
framleiðslu, sem ekki hefur
farið fram i landinu meðan sild-
arstofninn var í lágmarki og
sildarsöltun nær engin.
% Hefðbundin hlunn-
indi farmanna —
frosið inn-
flutt kjöt
Pétur Sigurðsson (S) bar
fram fyrirspurn, þess efnis,
hvers vegna hefði verið tekið
fyrir hefðbundin réttindi far-
manna um að taka með sér tak-
markað magn innflutts frosins
kjöts til heimilisnota, þó slíkur
innflutningur viðgangist bæði
til sendiráða og varnarliðs.
Fjármálaráðherra, Matthías Á.
Mathiesen, vitnaði til inn-
flutningsbanns i lögum nr.
11/1928 um varnir gegn gin- og
klaufaveiki og alidýrasjúkdóm-
um. íþeim lögum komi fram að
bannaður sé innflutningur á
heyi, hálmi, alidýraáburði, hrá-
um og lítt söltuðum sláturaf-
urðum hverju nafni sem nefn-
ast...“ ofl. Þessu banni sé rtú
skilyrðislaust framfylgt á þvi
svæði sem fjármálaráðuneytið
fer með yfirstjórn og fram-
kvæmd tollalöggjafar á. Ráðu-
neytið hafi og farið þess á leit
við utanríkisráðuneytið áð slik
vara komi ekki með stjórnar-
pósti erlendra rikja (til sendi-
ráða). Þessar hömlur nái hins-
vegar enn ekki til innflutnings
til varnarliðsins, og sé i því efni
Framhald á bls 30