Morgunblaðið - 22.02.1977, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 22.02.1977, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRUAR 1977 33 ...uiiyojendur samvinnuhreyfingarinnar á tslandi. Benedikt Jónas- son á Auðnum, Jakob Hálfdánarson og Pétur Jónsson á Gautlöndum. Myndin er tekin um 1896. Samband íslenzkra samvinnufélaga 75 ára Núverandi stjórn Sambands fslenzkra samvinnufélaga. Frá vinstri: Ólafur E. Ólafsson, Þórarinn Sigurjðnsson, Guðröður Jónsson, Valur Arnþórsson, Eysteinn Jónsson, formaður, Finnur Kristjánsson, Ragnar Ólafsson, Hörður Zóphónfasson og Ólafur Sverrisson. Hlutabréf f fyrsta kaupfélaginu, Kaupfélagi Þingeyinga. Hús Sambandsins við Sölvhólsgötu nýbyggt um 1920. 1 forgrunni er Sölvhóll, sem gatan er kennd við. Vfing á peysum f fataverksmiðjunni Heklu á Akureyri. Sambandið notar tölvu, en þegar hún var tekin f notkun, varð bylting f bókhaldi þess og kaupfélaganna. SAMBAND íslenzkra sam- vinnufélaga varð 75 ára sl sunnudag, en hinn febrú- ar 1902 komu saman á Yzta- felli í Köldukinn fulltrúar Kaupfélags Norður-Þing- eyinga og Kaupfélags Sval- barðseyrar og stofnuðu Sam- bandskaupfélag Þingey- inga. Undirbúningsfundur hafði verið haldinn á Drafla- stöðum í Fnjóskadal 19. nóvember árið áður og þar ákveðið að halda ,,„sam- bandsfund" á Yztafelli, ef við- komandi félög féllust á aðild að sambandskaupfélaginu. Það var engin tilviljun, að stofnendur Sambands islenzkrá samvinnufélaga völdu 20. febrúar til þess að halda stofnfund þess, þvi að 20 árum áður eða 1882 hafði að for- göngu Jakobs Hálfdánarsonar bónda á Grímsstöðum i ■Mývetnssveit* • vetið - • stof-r>að fyrsta kaupfélagið á íslandi. Stofnun félagsins hafði verið ákveðin á Grenjaðarstað 26. september 1881, en frá henni var gengið að Þverá í Laxárdal 20 febrúar fyrir 95 árum Félagið hlaut nafnið Kaupfélag Þingeyinga og brátt voru fleiri félög stofnuð. Þetta fyrsta félag var lengstum af leiðandi félag i samvinnufélagshugsjóninni og forystumenn þess börðust fyrir útbreiðslu hennar. Helztu for- vigismenn að stofnun Sam- bandsins árið 1902 voru menn eins og Pétur Jónsson á Gaut- löndum, Benedikt Jónsson frá Auðnum og Sigurður Jónsson í Yztafelli. Allir þessir menn sátu fyrsta fundinn að Yztafelli, en að auki voru þar: Steingrímur Jónsson, sýslumaður'á Húsa- vik, Árni Kristinsson i Lóni, Friðbjörn Bjarnason á Grýtu- bakka og Helgi Laxdal í Tungu Benedikt frá Auðnum var fundarritari. Stjórn Sambands- ins milli aðalfunda var falin formanni, sem var því jafn- framt framkvæmdastjóri. i þá stöðu var kjörinn Pétur frá Gautlöndum. Samvinnumenn vilja gjarnan skipta ferli Sambands islenzkra samvinnufélaga í þrjú timabil. Fyrsta timabilið kenna þeir við frumherjana og nær það frá 1902 til 1918, þegar ákveðið er að höfuðstöðvar þess flytjist til Reykjavíkur. Þá fellur starf- semi þess í fastar skorður og það færist ný verkefni i fang Annað timabilið hefst 1918 og stendur fram yfir siðari heimsstyrjöldina eða til ársins 1946. Þetta er timabil tveggja heimsstyrjalda sem raskaði mjög öllum viðskiptaháttum samvinnumanna sem annarra. Millistríðsárin eru kreppuár, sem einnig komu illa við við- skipti og verzlun. í þrjá áratugi voru innflutningshöft að meira eða minna leyti i gildi á íslandi eða til ársins 1960, er sam- steypustjórn Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks er mynduð. Þriðja tímabil Sambandsins og kannski mesta þróunarskeið þess hefst eftir striðið. Þá verður Vilhjálmur Þór forstjóri þess. Eins og áður segir hindruðu innflutningshöft veru- lega vöxt og viðgang Sam- bandsins, en fjárhagur þess og kaupfélaganna treystist á þess- um árum og fé safnaðist í sjóði Hreyfingin var þvi tiltölulega vel i stakk búin til þess að mæta auknu viðskiptafrelsi. Sambandið óx og dafnaði og færðist sifellt meira i fang. Árið 1955 tók Erlendur Einarsson við af Vilhjálmi Þór og i árslok ársins 1975 var heildarvelta Sambandsins sjálfs orðin 22,2 milljarðar króna. Sjóðir námu þá 2,1 milljarði, ^amanlögð velta nokkurra sómstarfsfyrir- tækja Sambandsins nam 17,7 milljörðum, innstæður í Sam- vinnubankanum námu 3,6 milljörðum króna og heildar- velta kaupfélaganna, 49 að tölu, nam 32,3 milljörðum. Samanlagt eru þetta tæplega 78 milljarðar króna, en ef innstæðurnar í Samvinnu- bankanum eru dregnar frá er heildarveltan árið 1975 74,3 milljarðar króna. Þetta sama ár voru niðurstöðutölur rikis- reikningsins rúmlega 58 milljarðar króna. Velta Sam- bandsins var þvi 27,6% hærri en velta ríkissjóðs Þessar tölur gefa Ijóslega til kynna, hve öflug samvinnu- hreyfingin er í dag, enda segir Erlendur Einarsson, forstjóri Sambandsins, i viðtali við Morgunblaðið, sem birt var i blaðinu síðastliðinn laugardag að ..uppörvandi" sé á 75 ára afmælinu, hve Sambandið sé fjárhagslega öflug stofnun Hvað svo sem menn segja um það, hvort eðlilegt sé að eitt fyrirtæki eða fyrirtækjasam- steypa verði svo stór sem raun ber vitni, er Ijóst að sam.vinnu- menn hafa staðið vel að upp- byggingu fyrirtækisins — mf.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.