Morgunblaðið - 07.04.1977, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRlL 1977
ugan. sem þýzki
te Li6sm ó'
Gísla Sigurðssym.semer
Og Agnar rakti upphafið að því
að þýzku svifflugmennirnir komu
i heimsókn til Svifflugfélagsins á
íslandi fyrir stríð. Snemma árs
1936 fór Agnar til Berlínar, þá
nýlega orðinn flugmálaráðunaut-
ur ríkisstjórnarinnar. Hann var
semsagt orðinn flugmálastjóri yf-
ir engu, því ekkert flug var hér
þá. Tvær fyrri tilraunir höfðu far-
ið út um þúfur vegna fjárhags-
erfiðleika. Nú hafði honum verið
falið það verkefni að gera tilraun
til að koma á íslandi á flugstarf-
semi, sem legið hafði niðri í 5 ár.
Agnar hafði þá þegar stofnað
Svifflugfélagið. — Enginn trúði á
framtíð flugs á Islandi eftir tvö
gjaldþrot, svo enginn peninga-
maður vildi nærri þvi koma, eins
og Agnar sagði. Hann vildi því
með sviffluginu skapa breiðari
grundvöll með því að fá áhuga-
sama æskumenn til að taka upp
kyndilinn.
Þar sem honum var kunnugt
um hinn mikla árangur Þjóðverja
í svifflugi, fór Agnar til Berlinar
og hitti hinn heimsfræga flug-
mann Von Gronau. Hann hafði
komið tii íslands, flogið hingað
fjórum sinnum og var mikill Is-
landsvinur. I Berlín skýrði Agnar
honum frá því, að Svifflugfélagið
þyrfti aðstoð, og bað hann um að
senda svifflugleiðangur til ís-
lands með tæki og kennaralið.
Von Gronau tók honam mjög vel,
og gaf fyrirteit um að senda
leiðangur til tslands sumarið |
1937. En þá kom bréf, þar sem |
borið tvo menn. Foringi leiðang-
ursins hét Baumann. Með honum
var einn frægasti flugmaður Þjóð-
verja, Ludwig, og það var mikill
fögnuður í íiði Svifflugfélags-
manna, sem voru yfirleitt mjög
röskir ungir menn og áhugasamir
um flug, enda urðu margir þeirra
seinna forustumenn á ýmsum
sviðum í flugmálum. Veturinn áð-
ur höfðu þeir haft þýzkan svif-
flugkennara, sem fenginn var
gegnum Aeroclub von Deutch-
Iand, sem var flugmálafélag
Þýzkalands. En þaðan keyptu ís-
lenzkir svifflugmenn allt sitt efni.
Flugmálafélag Islands hafði verið
stofnað á árinu 1936 og var aðili
að móttöku þýzku svifflugsveitar-
innar.
Samkvæmt frétt í Mbl. hét svif-
flugkennarinn, sem kenndi svif-
flugmönnum á Sandskeiði vetur-
inn 1937 — 38, Carl Reishstein, og
var ungur, glaðlyndur og dagfars-
prúður maður, 29 ára gamall.
Hann hafði farið til Akureyrar til
að kenna þar svifflug í aprílmán-
uði, en kom suður þegar svifflug-
leiðangur landa hans kom. En
hann hlaut það dapurlega hlut-
skipti að fyrirfara sér, framdi
sjálfsmorð með þvi að skera á
púlsinn og hengja sig á þurrklofti
í húsi einu í Reykjavík, að því er
segir í blaðinu 9. júli. Segir þar að
hann hafi verið vel látinn af
félögum sínum í Svifflugfélaginu,
og sé þeim óskiljanlegt hvernig á
þessu geti staðið. En hann hafi
ekki verið eins og hann átti að sér
ÞÝSK sprengjuflugvél af stærstu gerð á sveimi
yfir Reykjavfk. Flaug fram hjá Vestmannaeyj-
um í báðum leiðum. Loftárásarhættan stðð yfir
í klukkustund. Þannig hljóðaði stór fyrirsögn í
Morgunblaðinu 1. aprfl 1941. Raunar muna
flestir Reykvíkingar, sem bjuggu í borginni á
stríðsárunum, eftir þýzku flugvélunum, sem
nokkrum sinnum röskuðu ró borgarbúa
snemma á sunnudagsmorgnum, sírenuvælinu,
sem skipaði fólkinu í loftvarnabyrgin og síð-
búnum hvellum af sprengikúlum úr loftvarna-
byssum breta. Og svo var þýzka flugvélin jafn-
an horfin, jafn rólega og hún kom, án þess að
varpa niður sprengjum eða skjóta — utan sú
sem kom sunnudaginn 2. febrúar og lenti í
skothríð brezka setuliðsins við Ölfusárbrú og
svaraði með vélbyssuskothríð, sem drap tvo
Breta.
Flugdagurinn 1938 var mikill viðburður á íslandi, en þá sýndu þýsku flugmennirnir listir sínar á
svifflugum og vélflugu á Sandskeiði. Hér eru Helgi Hjörvar, Guðbrandur Magnússon og Agnar
Kofoed Hansen, sem lýsti fluginu.
Það var ekki svo lítill atburður
að fá þýzkar sprengiflugvélar yfir
þennan rólega bæ, og færði okkur
nær alvöru stríðsins. Oft hefur
þurft minna til að vekja ímynd-
unaraflið. Sögur fóru þá strax og
síðar á kreik. Það rifjaðist upp
fyrir undirrituðum blaðamanni
að hafa heyrt sögur um það, að
þýzku flugmennirnir hefðu farið
yfir Sandskeiðið í báðum leiðum
og veifað vængjum vélanna i
kveðjuskyni til strákanna i Svif-
flugfélaginu og varpað niður
bréfmiða til þeirra, sem átti að
sýna að þarna væru komnir þýzku
flugmennirnir, vinir þeirra úr
svifflugleiðangrinum, sem hafði
komið fyrir stríð í heimsókn til
þeirra. Góð þótti sagan af þýzka
flugmanninum, sem skauzt inn i
Jósefsdal, þegar brezku flug-
vélarnar sáust koma og sveif þar í
hringi meðan þær fóru hjá, en
kom svo aftur út um skarðið. Það
þótti sönnun um að hann þraut-
þekkti aðstæður allar kringum
Sandskeiðið.
Ur því farið er að rifja upp
atburði stríðsáranna, væri ekki úr
vegi að leita nú loks upplýsinga
um sannleiksgildi þessara sagna.
Og hver er þá líklegri til að vita
hið rétta i málinu en Agnar
Kofoed Hansen, flugmálastjóri,
upphafsmaður og primus mótor i
Svifflugvélaginu, sem þá var orð-
inn lögregiustjóri í Reykjavík og
formaður loftvarnanefndar, al-
mannavarnanefndar þeirra tíma?
Agnar sagði, að þessir 60 — 70
ungu menn i Svifflugfélaginu
hefðu lent í miklum vanda, þegar
Bretar hernámu Island vorið
1940, því þá tóku ýmsir sig til og
sögðu leyniþjónustu hernámsliðs-
ins að svifflugsáhugamenn væru
stórhættulegir, þar sem þeir
hefðu vingazt mjög við þjóðverja.
Bæði bárust þessar aðvaranir
skriflega og einnig var alltaf full
biðstofan hjá yfirmönnum leyni-
þjónustu hersins, MI 6, Wise kap-
teini ög hans mönnum, sem höfðu
skrifstofu við Laugaveg. Þetta
fólk var þangað komið til að vara
Breta við vondum mönnum.
skýrt var frá því, að þvf miður
gæti ekki orðið af Islandsferðinni
það sumar, því Þjóðverjar hefðu
þurft að senda svifflugleiðangur
til Búlgaríu.
Heimsókn
þýzka svifflug-
leiðangursins
Sumarið 1938 kom svo mjög vel
búinn þýzkur leiðangur, og hafði
meðferðis alls sex vélar, sem auð-
vitað voru fluttar til landsins með
skipi. Komu með Goðafossi 28.
júní. Þar var ein vélfluga, þrjár
svifflugur og tvær æfingaflugur.
Ein svifflugan gat meira að segja
Ýmsir landar vðruðu
Breta við vondum
sviffluqáhuqamðnnum
eftir að hann kom frá Akureyri.
Hefur blaðið það eftir lögregl-
unni, að í herbergi svifflugkenn-
arans hafi fundizt bréf til hans,
þar sem honum var neitað um
réttindi áfram sem svifflugkenn-
ari og hann kallaður heim, en
engar sérstakar ástæður nefndar
fyrir neituninni. Sögur komust á
kreik um að hann hefði verið
fyrrv. SS-maður, en grunur komið
upp um að hann væri Gyðingur og
hann ekki þorað heim.
En víkjum aftur að komu svif-
flugleiðangursins 1938, og undir-
búningi íslenzku flugmannanna. I
Mbl. er skýrt frá komu hans til
landsins. Þar er sagt að Aeroclub
von Deutschland láni bæði flug-
vélarnar og mennina ökeypis og
sýni þar mikinn höfðingsskap.
Eini kostnaður Islendinga verði
uppihald hinna þriggja manna og
e.t.v. kostnaður við flutning vél-
anna, sem verði fluttar í skála
Svifflugfélagsins á Sandskeiði.
Hann höfðu svifflugmenn reist á
þrem vikum með 1000 kr. styrk úr
bæjarsjóði, 1200 kr. hagstæðu
láni frá velunnara og 700 kr. styrk
frá FlugmálaféLagi íslands.
Keypti Svifflugfélagið eitt húsið,
sem notað var við Ljósafoss á
meðan á Sogsvirkjuninni stóð.
Húsið var rifið og 25 félagar í
Svifflugfélagi Islands reistu það