Morgunblaðið - 07.04.1977, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 1977
73
fá dálitla næturhvíld. Þaö varó
svo úr að ég fór aftur heim til
Einars hreppstjóra, snæddi þar
rófustöppu og svið en fleygði mér
svo út af. Ekki man ég hvað lengi
ég blundaði, en skyndilega
rumskaði ég við vélarhljóð og
heyrði strax að verið var að ræsa
hreyfla flugbátsins. Ég þýt fram
jið flugganum og i því kemur
hreppstjórinn inn á nærbuxunum
með miklu írafári og hrópar: Þeir
eru að setja i gang!
Þar sem ég stóð við gluggann
datt mér sem snöggvast i hug að
gripa til byssunnar. Hún var full-
hlaðin og færið stutt þannig að
barnaleikur hefði verið að gata
vinstri vænginn og láta þá missa
bensín. En i upphafi skyldi endir-
inn skoða. Og ég sá að með dreng-
skaparheit Barnes f höndunum
gat ég ekkert gert, auk þess sem
mitt umboð hljóðaði aðeins upp á
leiðsögn suður. Svo var aldrei að
vita nema Bretarnif svöruðu skot-
hríðinni og yllu þá einhverju
tjóni í landi. Að þessu athuguðu
ákvað ég að láta vopnið eiga sig og
sjá til hversu mikill drengskapar-
maður Barnes þessi væri.“
Hvarf sjónum
Þegar Agnar kom niður á
bryggju „var flugbáturinn kom-
inn f loftið og skömmu sfðar hvarf
hann sjónum okkar.“ Klukkan
var um sex að morgni og flug-
báturinn flaug fyrst spölkorn til
hafs, en beygði sfðan til vesturs.
Vélbátur úr Hrisey, sem var
staddur grunnt út af Gjögri um
kl. 6.30, sá stóra flugvél koma að
austan og halda vestur Grims-
eyjarsund. Sjómenn frá Flateyri
sáu stóra flugvél úti fyrir mynni
Öndundarfjarðar. Hún kom að
austan og hvarf á bak við fjallið
milli Öndundarfjarðar og Dýra-
fjarðar, kom svo brátt í ljós aftur
og flaug þá austur.
Um kl. 10 kom flugvélin að vest-
an frá Siglunesi og flaug rétt yfir
siglutrjám vélbátsins úr Hrísey
og austur með landi. Meðan þessu
fór fram hafði Agnar Kofoed
Hansen athugað lendingarstað
skammt frá Raufarhöfn. Um kl.
12.30 sá hann flugvélina koma að
vestan, fljúga skammt fyrir norð-
an Raufarhöfn og stefna út með
Langanesi. Hann sá greinilega
að þetta var flugvélin sem strauk
frá Raufarhöfn „sömu einkennis-
stafir (P 9360) og sami litur
vélar", og bað símstöðvar á
Austurlandi að gera aðvart um
ferðir hennar. Kl. 13.30 sást vélin
frá Fáskrúðsfirði. Skömmu síðar
sáu skipsmenn á Lagarfossi flug-
vélina fara framhjá Gerpi á
suðurleið. Seinast sást tii flug-
vélarinnar frá Papey og þaðan
stefndi hún til hafs, en annars
virtist hún þræða meðfram
fjörðunum.
í frétt Morgunblaðsin um strok
flugvélarinnar sagði að „því hafi
verið fleygt manna á milli að
Agnar hafi átt að gera þær ráð-
stafanir er hann fór út í flugvél-
ina að hindra það að hún gæti
farið í langflug með því að tæma
úr henni bensín eða taka úr henni
nauðsynlega vélahluti, sem ekki
væri hægt að komast af án við
flug.“ Blaðið sagði síðan: „En
með því hefði þessi umboðsmaður
íslenzku stjórnarinnar gersam-
lega virt að vettugi hið skriflega
drengskaparloforð hins brezka
liðsforingja. Sér hver maður, sem
það athugar, að slíkt hefði verið
aó væna hinn brezka liðsforingja
um að hann hygðist virða að vett-
ugi heit sitt. En samkvæmt gild-
andi alþjóðareglum er gert ráð
fyrir að liðsforingjar og menn
þeim undirgefnir fái i tilfellum
sem þessum að fara ferða sinna að
gefnu drengskaparheiti um að
brjóta ekki fyrirmæli frá stjórn
viðkomandi lands."
Morgunblaðið fjallaði einnig
um málið í leiðara og sagði: „Það
eru okkur íslendingum mikil og
sár vonbrigði að yfirmaður
brezkrar hernaðarflugvélar, sem
varð að nauðlenda á Raufarhöfn,
skyldi hafa orðið til að brjóta
hlutleysi landsins með því að
hverfa á brott aftur, eftir að hafa
gefið yfirvöldum landsins dreng-
skaparheit um, að hann myndi
ekkert fara nema með leyfi Is-
lenzkra stjórnvalda." Að lokum
sagði blaðið: „Það er ekki rétt-
mætt að ásaka íslenzk stjórnvöld
gða íslenzka embættismenn út af
atburðinum á Raufarhöfn. Við
treystum á drengskap hins er-
lenda flugforingja. Og við verðum
aldrei svo voldug þjóð, íslend-
ingar, að við getum beitt öðrum
vopnum í viðskiptum við stórveld-
in, sem eiga í ófriði, en drengskap
þeirra og virðingu fyrir hlutleysi
okkar.“
Seinna sagði Barnes flugforingi
Agnari Kofoed Hansen „að hann
hefði átt i miklu striði við sjálfan
sig meðan hann var að taka
ákvörðunina um að ganga á bak
orða sinna." En Barnes var i
fyrsta Catalina-flugbátnum, sem
Bretar fengu og þetta var fyrsta
ferð flugbátsins. „Þessir flugbát-
ar mörkuðu tlmamót í baráttunni
við kafbáta vegna þess hve langt
flugþol þeir höfðu... Hann vissi
að þjóð sinni yrði mikið tjón af
þvf ef flugbáturinn yrði kyrrsett-
ur hér..
Máliö rannsakað
Daginn eftir að Barnes kom til
Bretlands var rannsókn fyrirskip-
uð í máli hans og þvi lýst yfir að
„viðeigandi ráðstafanir" yrðu
gerðar, ef i ljós kæmi að dreng-
skaparheit hefði verið rofið. í
rannsókninni viðurkenndi Barnes
að hafa farið frá Raufarhöfn, lok-
ið þvi starfi sem honum var ætlað
að leysa af hendi og farið aftur til
Bretlands i stað þess að fara til
Reykjavíkur ásamt áhöfninni og
láta stjórnarfulltrúa um að leysa
málið. Hann neitaði þvi að hafa
gefið drengskaparheit þótt hann
hefði undirritað skjal, þar sem
hann viðurkenndi að hafa lent i
íslenzkri landhelgi, og annað
skjal, þar sem tilgreint væri með
hvaða skilyrðum hann færi frá
Islandi, en þar væri talað um
„fyrirmæli“ en ekki „leyfi". Þessi
skjöl kvaóst hann hafa undirritað
til að móðga ekki islenzku fulltrú-
ana, sem hann hitti á Raufarhöfn.
Barnes lagði á það áherzlu að
hann hefði talió sig hafa rétt til
þess samkvæmt alþjóðalögum að
vera á íslandi i einn sólarhring
áður en kyrrsetning kæmi til
greina. Lagaákvæðið, sem hann
vitnaði til og fjallaði um grið, átti
raunar við um herskip en ekki
flugvélar. Hann viðurkenndi að
það hefði vakað fyrir honum fyrst
og fremst að ljúka við verkefni
sitt. Hann lýsti þvi yfir að jafnvel
áður en hann fór frá Bretlandi
hefði hann íhugað þann mögu-
leika að lenda á einhverjum eyði-
legum flóa fyrir myrkur og fljúga
burtu I dögun. Það taldi hann að
gæti reynzt nauðsynlegt vegna
öryggis manna sinna og til að
tryggja að könnunarflugið bæri
árangur, þótt hann bryti þar með
hlutleysi tslands. Hann kvaðst
jafnvel hafa lent á firði á Austur-
landi á heimleiðinni.
Þannig viðurkenndi Barnes
sjálfur að hafa af ráðnum hug
brotið hlutleysi Islands og túlkun
hans á alþjóðalögum var röng.
Jafnframt fékk brezka utanrfkis-
ráðuneytið í hendur afrit frá ís-
landi af drengskaparvottorði
Barnes. Stjórnvöld f London sáu
glöggt samkvæmt niðurstöðum
eigin rannsóknar og upplýsingum
frá íslenzku rikisstjórninni að
ekki fór á milli mála að Barnes
flugforingi hafói brotið hlutleysi
Islands og gengið á bak orða
sinna. Yfirmaður Barnes,
Frederick Bowhill flugmarskálk-
ur, taldi að hann hefði ekki gefið
drengskaparheit og að hann hefói
gert rétt í þvi að taka frumkvæðið
i sínar hendur og nota eina tæki-
færið til að komast undan. En
yfirmaður flugráðs flughersins
fékkst til að samþykkja að Barnes
yrði skipað að fara aftur til Is-
lands þar sem mikilvægt væri
álits Breta vegna að ekki liti út
fyrir að brezkur foringi hefði rof-
ið drengskaparheit. Hann trúði að
visu yfirlýsingum Barnes og vildi
ekki að málið hefði áhrif á frama
hans, en áleit að brezki flugher-
inn yrði að láta þjóðarhagsmuni
sitja í fyrirrúmi.
Islenzka rikisstjórnin bar fram
opinber mótmæli 29. september
vegna þess aó hlutleysi tslands
hefði verið brotið og að Barnes
hefði rofið drengskaparheit og
óhlýðnazt fyrirmælum Islenzkra
ÞORGEIR ÞORGEIRSSON
Greinar um dægurmál 1974—1977
Hér er fjallað um margvísleg málefni og vikið að
fjölda manna. Höfundur er að venju hispurslaus í
orðum og verður síst af öllu sakaður um skoðana-
leysi á mönnum og málefnum. Um ritleikni hans
er óþarft að fjölyrða, svo alkunn sem hún er.
Það gustar af mörgu sem hér er sagt, enda
ekki vanþörf á ferskum andblæ á sviði íslensk-
ra menningar- og þjóðfélagsmála.
IÐUNN
Skeggjagötu 1 Sími 12923
Litla Ijósritunarvélin
meðstóru
kostina
Nýjasta gerðin af Apeco ljósritunarvélum
heitir M 420. Þessi vél hefur ýmsa kosti, sem
gera hana aðgengilegri en aðrar
ljósritunarvélar.
APECO M420 er:
Lítil og nett rúlluvél.
Tekur varla meira pláss en ritvél.
Lengd ljósritsins má stilla frá 20—36 cm. <
Ódýrari en flestar sambærilegar vélar.
Auðveld í notkun.
Með pappírsstilli. ^
Hafið samband við
sölumenn okkar strax í dag.
Sýningarvél í söludeild,
Hverfisgötu 33.
SKRIFSTOFUVÉLAR H.F.