Morgunblaðið - 07.05.1977, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MAÍ 1977
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. MAÍ 1977
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, slmi 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1300.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakið.
I>verskurdur
þjódfélags
Lýðræði, þingræði og almenn
þegnréttindi, sem eru höfuð-
einkenni borgaralegs þjóðfélags,
eru svo sjálfsögð fyrirbrigði i
hugum íslendinga, að þau eru
naumast metin að verðleikum.
Við leiðum of sjaldan hugann að
þeirri staðreynd, að það er vax-
andi þörf á þvi á okkar tímum að
standa vörð um þessi réttindi og
treysta þau í sessi. Meirihluti
þjóða og mannkyns býr í dag við
þjóðfélagshætti, sem engan
veginn flokkast undir lýðræði, að
skilningi vestrænna þjóða, eða
rúma þau mannréttindi, sem við
teljum okkur dýrmætust. Og
sterk öfl á þjóðmálavettvangi
stefna leynt og ljóst að gjörbreytt-
um þjóðfélagsháttum, að fyrir-
mynd svokallaðra „alþýðulýð-
velda", þar sem fámennisstjórn
og flokkseinræði sitja í öndvegi.
í þeirri kjaramálaumræðu, sem
nú á sér stað i íslenzku þjóðfélagi,
boða róttækustu öfl íslenzkra
stjórnmála það grímulaust, að
lokamark baráttu þeirra sé að
koma hér á sósíölskum þjóðfélags-
háttum. í þeirra augum skiptir
fagleg kjarabarátta launastétta
engu máli, nema að því marki sem
hægt er að tengja hana pólitisk-
um markmiðum breyttra þjóð-
félagshátta. Og í öllum saman-
burðinum um kaup og kjör hér og
eriendis er þá gjarnan gleymt
samanburðinum við almannakjör
í alþýðulýðveldum, þar sem
verkalýðsbarátta, að ekki sé talað
um verkföll, eru óþekkt fyrir-
brigði. Þó að sleppt sé öllum
samanburði varðandi almenn
þegnréttindi, skoðanafrelsi,
tjáningarfrelsi og ferðafrelsi,
verður ekki fram hjá þeirri
staðreynd gengið, að einnig
varðandi launakjör og afkómú-
skilyrði hins vinnandi manns
standa alþýðulýðveldin, öll með
tölu, langt að baki borgaralegum
þjóðfélögum, einnig íslandi sem
stjórnarandstæðingum þóknast
að kalla „láglaunasvæði". Þau eru
mörgum áratugum á eftir vest-
rænum ríkjum í almennum lífs-
kjörum og hafa í þvi efni ekkert
upp á að bjóða sem ekki er mun
lengra komið á Vesturlöndum.
Hér eru nefndir höfuðþættir
borgaralegs þjóðfélags af þeim
sökum að það eru viðhorf fólks til
þeirra, sem og þegnréttar ein-
staklingsins, ungs og aldins, karls
og konu, sem mestu ráða um
flokkaskiptingu hér á landi. Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem er stærstur
stjórnmálaflokka á íslandi,
stendur vörð um þau höfuðein-
kenni borgaralegs þjóðfélags,
lýðræði og þingræði, og þau
almennu þegnréttindi, til
skoðanamyndunar tjáningar og
athafna, sem eru hluti af þjóðar-
arfleifð okkar. Flokkurinn setur
manneskjuna, rétt einstaklings-
ins, í öndvegi. Hann telur það
heildinni til tekna að framtak ein-
staklingsins sé virkjað til
hámarksafraksturs í öllum grein-
um atvinnuvega okkar; en öll
rekstrarform eigi rétt á sér við
jafnar samkeppnisaðstæður.
Engu að síður vill flokkurinn
tryggja öllum þjóðfélagsþegnum
viðunandi lífskjör, afkomuöryggi
og félagsleg réttindi, enda hafa
engin marktæk spor verið stigin í
tryggingarmálum, heilbrigðismál-
um, fræðslumálum eða annarri
samfélagslegri þjónustu, án þess
að hann hafi þar átt hlut að máli.
Hins vegar er það skýlaus stefna
flokksins, að samneyzlan í þjóð-
félaginu, útgjöld ríkis og sveitar-
félaga, megi ekki fara yfir visst
hlutfall af þjóðartekjum hverju
sinni, þann veg að ráðstöfunar-
tekjur heimila og einstaklinga,
sem og svigrúm til kjara-
samninga, verði ekki skert um of.
Þess vegna sé þörf aðhaldsstefnu
í rikisfjármálum ekki sízt við
erfiðar efnahagsaðstæður.
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
frumkvæði um setningu land-
grunnslaganna, sem allar útfærsl-
ur fiskveiðilandhelginnar eru
grundvallaðar á, og hefur fylgt
þessu baráttumáli eftir til Ioka-
sigurs. Hann leggur áherzlu á
skynsamlega nýtingu fiskstofna,
með það að meginmarki, að þeir
nái á ný eðlilegri stofnstærð og
hámarksafrakstri. A sama hátt
þarf að nýta auðlindir gróður-
moldar, að ekki verði farid yfir
þau mörk, sem aðstæður setja,
svo að núlifandi kynslóð skili
niðjum sínum betra landi,
einnig að þessu leyti. Land-
búnaður og sjávarútvegur
verða áfram meginstoðir at-
vinnu og afkomu landsmanna.
Hins vegar er ljós að afrakst-
ursgetu þessara atvinnuvega
eru takmörk sett, og að tækni-
væðing þeirra er slík, að þeir taka
naumast við nema lítinn hluta af
þvi viðbótarvinnuafli vaxandi
þjóðar, sem leitar á vinnumarkað
hér á næstu árum og áratugum.
Þar af leiðir að nýta verður orku
fallvatna og jarðvarmans, þriðju
höfuðauðlind þjóðarinnar, sam-
hliða uppbyggingu iðju og
iðnaðar. Að öðrum kosti verður
ekki haldið hér uppi velferðar-
þjóðfélagi, sambærilegu því, sem
er í nágrannaríkjum, né atvinnu-
eða afkomuöryggi. Engu að síður
verður að fara með gát og fyllsta
varnarviðbúnaði í allt, er að stór-
iðju lýtur. Þar sem hún á í hlut er
betra að ganga of skammt en of
langt.
Hér hefur lítillega verið vikið
að stefnu og störfum Sjálfstæðis-
flokksins i tengslum við lands-
fund hans, sem settur var I
Háskólabíói í gær. Þar komu
saman um eða yfir 900 lands-
fundarfulltrúar úr öllum
byggðum og starfsstéttum þjóð-
félagsins. Segja má að þessi lands-
fundur sé nokkurs konar þver-
skurður þjóðfélagsins. Þessi
landsfundur á að gera úttekt á
störfum flokksins og endurmeta
og marka stefnu hans í öllum
höfuðþáttum íslenzkra þjóðmála.
Það er eðlilegt og sjálfsagt að
menn greini á — í einstökum
atriðum — þegar svo fjölmennur
flokkur þingar — en engu að
síður er það gæfa þessarar þjóðar.
að frjálslynd, borgaralega sinnuð
þjóðfélagsöfl, skuli sameinuð f
einum, sterkum flokki. Meðan svo
verður er lýðræði, þingræði og
þegnréttindum í þessu landi
borgið.
/andsfundarræða Geirs
/ Hallgrímssonar, for-
manns Sjálfstæðisflokksins
Hér fer á eftir setningarræða Geirs Hallgrímssonar, for-
manns SjálfstæSisflokksins við upphaf Landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins síðdegis í gær:
Geir Hallgrfmsson formaður Sjálfstœðisflokksins flytur setningarrœðu sfna á Landsfundinum f gœr.
Þegar við komum hér saman til landsfundar
fyrir réttum tveimur árum, hafði núverandi
ríkisstjórn aðeins setið í 8 mánuði. Nýr þing-
meirihluti hafði ekki starfað saman mena á
einu þingi, og stefnuyfirlýsing ríkisstjórnarinn-
ar var byrjuð að mótast í framkvæmd Slíkar
yfirlýsingar eru ekki fremur en önnur mann-
anna verk fullkomnar, og nú á þessum fundi
okkar Sjálfstæðismanna úr öllum kjördæmum
landsins, gefst okkur tækifæri til að líta yfir
farinn veg, meta það sem áunnist hefur, gagn-
rýna það sem miður hefur farið, og marka
okkur stefnumið til nýrrar sóknar, landi og
þjóð til heilla
Þegar við metum, hvort við höfum átt erindi
sem erfiði, verðum við að hafa í huga megin-
markmið stjórnmálastefnu okkar Við viljum
standa vörð um sjálfstæði og menningu ís-
lensku þjóðarinnar. Við viljum nýta auðlindir
lands og sjávar öllum til hagsbóta. Við viljum
búa í þjóðfélagi þar sem hver einstaklingur fær
notið sín og hefur fullt athafnafrelsi, laus við
þrúgandi hömlur miðstýringar
Yfirráð auðlinda
Náttúruauðlindir okkar eru viðkvæmar og
raunar hefur maðurinn ekki fullt vald yfir þeim,
en það er skylda hans að nýta þær á hag-
kvæmasta hátt og tryggja viðgang þeirra og
vöxt. Við treystum engum betur til að fara með
þessar auðlindir en sjálfum okkur. Þess vegna
hefur það löngum verið stefnumið flokks okk-
ar, raunar allt frá stofnun hans, að íslendingar
fari einir með yfirráð auðlinda lands og sjávar.
Á landsfundi fyrir 4 árum í maí 1973 lýstum
við Sjálfstæðismenn því yfir í ályktun okkar að
fela bæri fulltrúum íslands á Hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna ,,aðvinna ötullega
Island ef okkur hefði ekki tekist að ná sam-
komulagi við Breta um mánaðamótin maí-júní
1976, í kjölfar utanríkisráðherrafundar At-
lantshafsbandalagsríkjanna í Osló. Raunar má
segja, að allir þættir íslenskrar utanríkisstefnu
hafi verið komnir í hættu vegna þeirrar stöðu,
sem skapast hafði á íslandsmiðum Því miður
voru ýmsir, sem alla tíð lögðust gegn því að
reynt yrði til þrautar að ná samkomulagi til
lausnar deilunni. Hinir voru þó fleiri, og máttu
sín meir, sem sáu hættuna af framhaldi henn-
ar Þeir voru ekki einungis hér á landi heldur
einnig meðal annarra þjóða, og nefni ég þá
sérstaklega Norðmenn Norsk stjórnvöld beittu
sér fyrir því að halda vakandi tengslum, svo að
menn brytu ekki allar brýr að baki sér
Það er eindregin skoðun mín, að við hefðum
aldrei náð með svo skjótum hætti þeim
árangri, er við nú gleðjumst yfir, nema með
aðild okkar að Atlantshafsbandalaginu. Þrátt
fyrir háværar kröfur tókst að koma í veg fyrir,
að sendiherra íslands hjá bandalaginu yrði
kvaddur heim, og þar höfðum við ávalt vett-
vang til að koma sjónarmiðum okkar á fram-
færi og.afla málstað okkar stuðnings meðal
bandamanna.
í Oslóarsamkomulaginu fékkst full viður-
kenning á 200-mílna útfærslu okkar. Stjórnar-
andstæðingar drógu þá viðurkenningu í efa,
og efndu til mótmælafunda. Viðurkenning
Breta hefur nú verið staðfest með því að þeir,
og raunar öll ríki Efnahagsbandalagsins, hafa
fært fiskveiðilögsögu sína út í 200 sjómílur og
afhent stjórnarnefnd bandalagsins umboð til
að semja fyrir sína hönd um fiskveiðar annarra
ríkja innan lögsögu bandalagsins og leita sam-
eiginlega eftir fiskveiðiréttindum í 200 sjó-
mílna lögsögu annarra ríkja.
útlendingar um og yfir 50% af öllum botnfisk-
afla á miðunum við landið, á árinu 1 972 nam
hlutdeild okkar aðeins 55%, en á árinu 1975
náði hún 68,7%. Á árinu 1 976 varð árangur-
inn enn betri, þá nam hlutdeild okkar í heildar-
botnfiskaflanum um 74% og í þorskveiðunum
um 81%. Sé litið til fyrstu þriggja mánaða
þessa árs, höfum við veitt 93% af botnfiskafl-
anum og 99,4% af þorskaflanum. Er unnt að
búast við öllu betri árangri á ekki lengra
árabili?
Þótt hlutdeild okkar í heildarafla á íslands-
miðum hafi vaxið, þá eru takmörk fyrir því,
hvað hann getur aukist, vegna ástands fisk-
stofnanna. Aukin veiðisókn hefur ekki leitt til
Hins vegar er rétt að við gerum okkur Ijóst,
að þau nánu samskipti, sem skapast hafa milli
íslands og Bandaríkjanna meðal annars vegna
dvalar Bandaríkjanna hér á landi, hafa eflt
vináttutengsl þjóðanna og stuðlað að auknum
viðskiptum þeirra á milli. í þessu sambandi má
minnast þess, að íslendingar voru stærstu
seljendur á fiskblokkum til Bandaríkjanna árið
1 976, með 1 7,8% af innflutningnum. íslend-
ingar voru einnig langstærstu seljendur á fryst-
um þorskflökum á Bandaríkjamarkaði, með
44,3% af innflutningnum. Bandaríkin eru það
land, sem kaupir langmest af okkar afurðum,
eða 28,8% af heildarútflutningsverðmætinu á
árinu 1 976. Ég minni á þessar staðreyndir um
afurða, ef við lítum á markaðsheildir. Þar hefur
Efnahagsbandalagið betur, því að 9 aðildar-
lönd þess keyptu 31,1% af heildarútflutnings-
verðmæti okkar á árinu 1 976. í þeim viðskipt-
um vegur álútflutningur mjög mikið, en hitt
skiptir einnig miklu, að í kjölfar fiskveiðisam-
komulagsins við Breta, tók bókun 6 í viðskipta-
samningi okkar og Efnahagsbandalagsins
gildi, og samkeppnisaðstaða íslenskra sjávaraf-
urða á markaði bandalagslandanna batnaði
með niðurfellingu tolla.
Við höfum einnig hagsmuna að gæta af að
auka viðskiptin milli austurs og vesturs, og
raunar ber okkur skylda til að stuðla að því,
sem unnið er að í þeim viðræðum, sem
rúmlega 30%. í þessu felst alvarlegastá efna-
hagsáfall, sem íslendingar hafa orðið fyrir
áratugum saman. Þegar við höfum í huga að
áfallið kemur eftir að við höfðum spennt bog-
ann og hátt og eytt meiru en aflað var á mesta
velsældarári. sem við höfum notfð er ekki að
furða þótt ráðstafanir, sem stjórnvöld hafa
gripið til, hafi komið við einhvern.
Þrjú markmið
Ríkisstjórnin setti sér þrjú markmið í upp-
hafi. í fyrsta lagi að halda fullri atvinnu. Það
hefur tekist. í því er fólginn mikilvægari árang-
ur en menn hafa gert sér grein fyrir, sérstak-
lega þegar litið er til nálægra landa, þar sem
atvinnuleysi er frá 6— 1 0% af vinnufæru fólki
Ég hygg að kalt vatn renni milli skinns og
hörunds þeirra, sem hugleiða hvernig ástandið
væri á íslandi nú, ef atvinnuleysi væri slíkt hér
Annað markmið var að ná jöfnuði í viðskipt-
unum við útlönd Árið 1974 hafði hallinn
verið 1 1 —12%, og sama sagan endurtók sig
árið 1975 vegna versnandi viðskiptakjara,
þrátt fyrir 8% samdrátt þjóðarútgjalda En á
síðasta ári snerist til betri vegar, og það tókst
að koma viðskiptahallanum niður í 1,7% af
þjóðarframleiðslu. Hér er um meiri háttar
árangur að ræða, sem er því að þakka, að
áfram var haft aðhald að þjóðarútgjöldunum,
samfara batnandi viðskiptakjörum.
Þriðja markmiðið, að draga úr verðbólgunni,
hefur ekki náðst sem skyldi. þótt þar hafi
einnig nokkuð áunnist Árið 1974 var verð-
bólgan frá upphafi til loka árs 53%, 1975
37% og á síðasta ári um 30%. Hér er enn um
allt of mikla verðbólgu að ræða og engan
veginn viðunandi. Verðbólgan er þrefalt meiri
en að meðaltali í þeim Evrópuríkjum, sem eru
aðilar að OECD. Við þurfum að koma verð-
bólgustiginu niður á sambærilegan grundvöll
og er í viðskiptaríkjum okkar, ef við viljum vera
samkeppnisfærir í útflutningi afurða okkar og
halda stöðugu gengi.
Vandinn að vernda árangur
Vandinn er nú að vernda þann árangur, sem
náðst hefur, og bæta hann þar sem hann er
ónógur Allir stjórnmálaflokkar eru sammála
um, að erlend skuldasöfnun sé í hámarki, og
nauðsynlegt sé að létta greiðslubyrði afborg-
inga. Meginatriðið er þó. að framleiðsla land-
búnaðarvara á fyrst og fremst að miðast við
þarfirnar innanlands en ekki útflutning, nema
við séum samkeppnisfærir á þeim vettvangi
Hitt er eðlilegt. að nokkrar sveiflur geti verið í
landbúnaðarframleiðslunni eftir því hvernig ár-
ar
Fjárfesting opinberra aðila hefur hins vegar
aukist um tíma vegna þeirrar stefnumörkunar,
að orkuframkvæmdir skyldu hafa forgang, þar
sem olían hafði fimmfaldast í verði og okkur
var meiri nauðsyn en nokkru sinni áður að nýta
innlenda orkugjafa. Sem dæmi um þann
árangur, sem náðst hefur, má nefna, að notk-
un disilolíu til húshitunar hefur farið minnk-
andi Á tveggja til þriggja ára tímabili hefur
þessi oliunotkun minnkað um 31 þúsund
tonn, sem svarar til 700 milljón króna gjald-
eyrissparnaðar. Annað dæmi má nefna um
gjaldeyrissparnað af hitaveitu: Þegar Hitaveita
Suðurnesja er fullgerð, mun gjaldeyrissparn-
aður af henni nema um einum milljarði króna.
Eftir að stórframkvæmdunum í orkumálum er
lokið, eins og við Sigöldu og Kröflu, er eðlilegt
að úr þeim sé dregið. Sú er einnig raunin á
þessu ári. þar sem gert er ráð fyrir þvi. að
opinberar framkvæmdir dragist saman um
1 7%.
Samkvæmt þvi, sem nú hefur verið rakið,
hafa utgjöld á rekstrarreikningi rikissjóðs num-
ið 27,6% af þjóðarframleiðslu 1976, i stað
3 1,4% árið áður í höfuðatriðum hefur þannig
tekist að stöðva vöxt útgjalda hins opinbera i
hlutfalli við þjóðarframleiðslu.
Þar sem samdráttur þjóðarútgjalda undan-
farið hefur fyrst og fremst bitnað á einkaneysl-
unni, er eðlilegt, að aukningu þjóðartekna sé
einkum varið til að auka kaupmátt ráðstöfunar-
tekna almennings Stjórnvöld stefna einmitt að
því að auka þennan kaupmátt á þessu ári, og
talið er. að svigrúmið í þvi efni sé um 6%. eða
litillega umfram vöxt þjóðartekna, m.a. vegna
þess að fjárfesting einstaklinga og atvinnuveg-
anna minnki enn nokkuð
Til þess liggja þau rök. að fjárfesting i
fiskiskipum hefur verið mikil á undanförnum
árum og menn eru sammála um að fiskiskipa-
stóllinn er þegar orðinn of stór Þá verður að
gjalda varhug við aukinni fjárfestingu í land-
búnaði, sem leiðir til aukinnar framleiðslu, sem
ekki er seljanleg innanlands. Að sjálfsögðu
-verður að hyggja að eðlilegri fjárféstingu i
atvinnuvegum landsmanna til þess að auka
VANDINN ER NÚ AÐ VERNDA ÞANN ÁRANGUR SEM NÁÐST
HEFUR - OG BÆTA HANN ÞAR SEM HANN ER ÓNÓGUR
að fullri viðurkenningu rikja heims á rétti
strandrikis til aðstjórna og nytja lifræn auðævi
landsgrunnshafsins allt að 200 mílum."
30. ágúst 1973 mörkuðu siðan miðstjórn
og þingflokkur Sjálfstæðisflokksins þá
ákveðnu stefnu, að fiskveiðilögsagan yrði færð
út í 200 milur eigi siðar en fyrir árslok 1 974. [
stefnuyfirlýsingu rikisstjórnarinnar frá þvi i
ágúst 1974, var hins vegar ákveðið að færa
fiskviðilandhelgi íslands út i 200 sjómilur
19 75, og hefja þegar undirbúning þeirrar
útfærslu Nú er þessi yfirlýsing orðin að veru-
leika og allar þjóðir hafa viðurkennt yfirráð
okkar yfir þessu svæði Þessi stefnumótun var
byggð á bjartsýni og raunsæi i senn Þegar við
færðum fiskveiðilögsöguna út i 200 sjómilur
15. október 1975, gerðum við okkur grein
fyrir, að barátta fór i hönd og vist er, að fáir
létu i Ijós það álit þá, að aðeins rúmum 6
mánuðum síðar hefðu Bretar viðurkennt út-
færsluna Það er ekki sist fyrir frumkvæði
okkar islendinga að 200 milna lögsagan er
staðreynd í alþjóðalögum Allar strandþjóðir
við Norður-Atlantshaf hafa lýst yfirráðum sín-
um yfir svo víðáttumikilli lögsögu
Þótt baráttan fyrir viðurkenningu á 200
mílunum hafi ekki verið eins löng og við mátti
búast, þegar ákvörðunin um útfærsluna var
tekin, var hún engu að siður ströng. Ég minni
á það, að þennan dag, 6 maí, fyrir réttu ári,
ákvað breska ríkisstjórnin, vegna kröfu bresku
togarasjómannanna á íslandsmiðum, að fjölga
freigátum við landið um tvær og bæta þar að
auki einum dráttarbáti við i gæsluflotann
Jafnskjótt og þessar fréttir bárust hófu freigát-
urnar 4, sem voru á miðunum, aðgerðir gegn
islensku varðskipunum, og skömmu eftir kl.
23 að kvöldi 6 mai 1 976, höfðu þær siglt alls
6 sinnumá varðskipin Baldur, Óðin og Tý.
Áreksturinn á Tý var alvarlegastur, og lýsti
Guðmundur Kjærnested honum þannig í við-
tali við Morgunblaðið ..Þegar freigátan lenti á
okkur, reyndi ég að beygja frá henni en tókst
ekki Týr snerist bókstaflega 180 gráður á
stefni freigátunnar, og allt þangað til hann
losnaði Okkur telst nú til, að varðskipið hafi
lagst í meir en 70 gráður á stjórnborða Sjó
tók inn í þyrluskýlið þar sem nokkrir menn
voru Þeir vissu ekkert fyrr en þeir stóðu allt í
einu í sjó upp undir brjóst. Það hefði getað
farið illa, ef þessir menn hefðu ekki náð
handfestu "
Já, það hefði getað farið illa á miðunum við
Holdum öllum dyrum opnum
Fyrir lok síðasta árs var efnt til viðræðufunda
með fulltrúum íslensku rikisstjórnarinnar og
Efnahagsbandalagsins. Engin niðurstaða
fékkst á þessum fundum, og hefur bandalagið
óskað eftir áframhaldandi viðræðum og munu
fulltrúar þess koma hingað til landsins i þvi
skyni. Ég dreg enga dul á þá skoðun mína, að
ég tel okkur íslendingum nauðsynlegt að ná
samningum um fiskvernd við sem flestar þjóð-
ir við Norður-Atlantshaf. þannig að rikisstjórnir
séu gagnkvæmt skuldbundnar til þess að gera
ráðstafanir í því skyni að takmarka sókn i þá
fiskstofna, sem ofnýttir eru
Við íslendingar leggjum áherslu á fullgild-
ingu þeirra ákvæða i frumvarpi að væntanleg-
um Hafréttarsáttmála, sem mæla fyrir um að
strandriki ákveði hámarksafla innan lögsögu
sinnar og eigin veiðigetu, en heimili öðrum
þjóðum veiðar, ef um umframafla er að ræða
Þessi sjónarmið hljótum við að hafa að leiðar-
Ijósi i viðræðum okkar við Efnahagsbandalagið
og þá staðreynd, að íslenski þorskstofninn er
þannig á sig kominn, að hann nægir ekki einu
sinni til skiptanna milli íslenskra fiskiskipa
Athyglisvert er, að í samningaviðræðum við
Sovétríkin hefur Efnahagsbandalagið lagst
gegn óskum Rússa um viðurkenningu á „hefð-
bundnum fiskveiðiréttindum", og í samningi
við Bandarikjastjórn hefur bandalagið fallist á,
að Bandarikjamenn ákveði leyfilegan heildar-
afla, veiðigetu bandarískra skipa, umframafla,
og loks þann hluta hans sem Efnahagsbanda-
lagsrikin fái heimild til að veiða. Verður ekki
annað séð, en þessi sjónarmið séu í samræmi
við islenska hagsmuni og röksemdafærslur.
Þeir fáu mánuðir, sem liðnir eru siðan Norð-
ur-Atlantshafinu var skipt milli rikja með 200-
mílna lögsögu, er engan veginn sá reynslutimi,
sem nauðsynlegur er fyrir rikin til að laga sig
að hinum breyttu aðstæðum Augljóst er, að
nauðsyn friðunar á íslandsmiðum krefst þess.
að við leitum nýrra fanga i djúp hafsins. Og þá
ber okkur að halda opnum i framtíðinni öllum
dyrum til aðgöngu í fiskveiðilögsögur annarra
rikja Með þeim hætti geta samningar um
gagnkvæm fiskveiðiréttindi síðar komið til
álita.
Eftir lokasigurinn I landhelgismálinu hefur
hlutdeild íslendinga i botnfiskafla á íslands-
miðum aukist til mikilla muna, eins og hér skal
stuttlega rakið: Fram til ársins 1969 tóku
samsvarandi árangurs. Þvi hefur verið og verð-
ur lögð áhersla á sem aldrei fyrr, undir forystu
sjávarútvegsráðherra, alhliða fiskverndunarað-
gerðir, en einnig leit að nýjum fisktegundum
og fiskimiðum. Nú þegar hafa þessar aðgerðir
borið árangur sem lofar góðu. Áfram verður að
halda á þeirri braut og vernda þorskstofninn
umfram állt, svo að hann nái þeirri stærð að
gefa okkur hámarks björg i bú. En I bili verðum
við að sætta okkur við, að við getum ekki bætt
lífskjörin í landi eins og við vildum með þvi að
taka meira úr sjónum af þeim fisktegundum,
sem hingað til hafa staðið undir sjávarafurða-
framleiðslunni.
Forsendur varnarsamnings
Niðurstaða landhelgismálsins sannar rétt-
mæti þeirrar utanríkisstefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur haft forystu um frá þvi að
lýðveldi var stofnað.
Á síðasta landsfundi hafði verið gert sam-
komulag um framkvæmd varnarsamnings og
staðfest þátttaka okkar i Atlantshafsbandalag-
inu. Með þeim hætti var horfið frá uppsögn
varnarsamningsins við Bandarikin.
i öllum lýðræðisrikjum er jafnan um það
deilt, hve miklum hluta þjóðartekna skuli varið
til að tryggja sjálfstæði og öryggi með framlög-
um til hervarna. Að þessu leyti eiga lýðræðis-
ríkin í vök að verjast gagnvart einræðisríkjum,
sem geta, án þess að leita álits þegnanna, veitt
fjármagni til gífurlegrar he.væðingar Við ís-
lendingar höfuð aldrei þurft að leggja á okkur
nokkrar fjárhagslegar kvaðir vegna hervarna.
Vegna þeirrar sérstöðu okkar höfum við sett
okkur þá reglu, að hafa hvorki kostnaðaf veru
varnarliðsins, né heldur hafa af henni tekjur
umfram greiðslur fyrir þá þjónustu, sem við
veitum því.
Forsenda þessarar reglu er, að varnarliðið sé
hér vegna okkar eigin öryggis og þáttur í
sameiginlegu varnarkerfi rikjanna við Norður-
Atlantshaf, sem hafa sameiginlegra iiryggis-
hagsmuna að gæta. Sjálfstæðisflokkunnn hef-
ur ætíð lagt á það megináherslu að afstaða
okkar til varnarliðsins mótaðist af öryggis-
hagsmunum, en ekki fjárhagslegum sjónar-
miðum. Varnarliðið ætti ekki að dveljast hér
deginum lengur en öryggi okkar og vinveittra
nágranna krefðist. Þvi miðurhefur hernaðarleg
þróun á Norður-Atlantshafi vegna útþenslu
Sovét-flotans aukíð hernaðarlegt mikilvægi ís-
lands.
leið og ég legg áherslu á, að við erum ekki
háðir Bandarikjunum við mótun utanríkis-
stefnu okkar, og þurfum ekki að tala neina
tæpitungu þegar við sjáum ástæðu til að
gagnrýna stefnu þeirra og stjórnarhætti
Mannréttindabarátta
Því miður er samskiptum smárikja við stór-
veldi ekki allsstaðar á þann veg farið. í byrjun
ágúst 1975 undirrituðu forystumenn Evrópu-
rikja, Kanada og Bandaríkjanna yfirlýsingu þá,
sem kennd er við Helsinki, um frið og sam-
vinnu í Evrópu. Margir voru þá sem gagn-
rýndu leiðtoga Vesturlanda fyrir að undirrita
yfirlýsinguna og sögðu að með því væru þeir
að tryggja Sovétrikjunum óumbreytanleg yfir-
ráð yfir þjóðunum í Austur-Evrópu. Á síðustu
mánuðum höfum við séð hvernig Helsinki-
yfirlýsingin hefur í mörgum Austur-
Evrópurikjunum orðið þeim vopn, sem vilja
auka þar mannréttindi og fá leyfi til að ferðast
hindrunarlaust til ættingja og vina utan eigin
landamæra. Það er von min, að yfirlýsingar-
innar verði í framtíðinni minnst i þeim anda og
á fundi þeim, sem haldinn verður i Belgrad
siðar á þessu ári um framhald á störfum
Öryggisráðstefnu Evrópu, verði enn stigin
skref er stuðla að auknu frelsi þeirra, er búa
austantjalds.
Við sem höldum mannréttindi og manngildi
í heiðri, hljótum hvar sem er og hvenær sem er
að lýsa þeirri skoðun okkar Slíkt þarf ekki að
vekja tortryggni og stofna slökunarstefnu í
sambúð rikja i hættu. En forsenda þess, að
dregið verði úr vígbúnaðarkapphlaupinu er sú,
að eytt sé rótgróinni tortryggni og opnaðar
leiðir fyrir samskipti einstaklinga. Frjáls menn-
ingarsamskipti og fréttaflutningur, en ekki sist
frjáls viðskipti þjóða á milli, eru leiðin að þessu
marki
Stærsti kaupandi
íslenzkra afurða
Alþjóðleg efnahagssamvinna er einkenni
okkar tima. Við íslendingar erum aðilar að
Fríverslunarsamtökum Evrópu og höfum gert
sérstakan viðskiptasamning við Efnahags-
bandalagið
Ég minnli á það hér áö traman, hve mikil-
væg Bandarikin væru okkur sem markaðsland.
Þau eru þó ekki stærsti kaupandi íslenskra
kenndar eru við norður og suður, þ e. sam-
skiptum þróaðra rikja og vanþróaðra Það er
hins vegar einkenni sumra þeirra, sem mest
tala um skyldu okkar til að aðstoða þróunarrik-
in, að þeir eru fremstir í lifsgæðakapphlaupinu
hér heima fyrir og vilja engu fórna í kröfum
sinum þar til þess að auka aðstoð við þróunar-
löndin En án nokkurrar sjálfsafneitunar verður
engin aðstoð við aðra virk
Alvarlegasta
efnahagsáfall í áratugi
Þegar við hittumst hér á landsfundi fyrir
tveim árum, var bakgrunnur efnahagsmálanna
hættan á þeirri efnahagsupplausn, sem lýst var
greinilega í kosningabaráttunni á árinu 1 974
Við Sjálfstæðismenn gerðum okkur í þeirri
baráttu grein fyrir, að nauðsynlegt var að taka
erfiðar ákvarðanir i efnahagsmálunum, sem
mundu ekki verða liklegar til vinsælda, ef rétta
ætti við hag þjóðarbúsins. Þær ráðstafanir
voru gerðar strax eftir að núverandi stjórn var
mynduð, en enn seig á ógæfuhliðina og við-
skiptakjör versnuðu svo, að þær ráðstafanir
dugðu ekki og grípa varð til nýrra ráðstafana á
öndverðu ári 1975 Með þeim hætti var forð-
að allsherjar atvinnuleysi og stöðvun atvinnu-
veganna
I þeim tilgangi að draga úr verðbólgunni,
voru gerðar ráðstafanir til þess að draga úr
peningaþenslunni og eftirspurnaráhrifum
hennar innanlands, annars vegar með þvi að
takmarka útlán banka og lánastofnana, og hins
vegar til þess að draga svo úr útgjöldum
rikissjóðs, að jöfnuður næðis.t í rikisfjármálun-
um. Jöfnuður varð í sparifjármyndun og útlán-
um bankanna Ekki tókst sem skyldi að draga
úr útgjöldum rikisins, ríkissjóður varð fyrir
tekjutapi og útgjaldaauka vegna kjarasamning-
anna á árinu 1 975. Á því ári varð þess vegna
halli á ríkissjóði Á árinu 1 976 tókst hins vegar
allt i senn, að halda fullri atvinnu i landinu, að
ná jöfnuði í sparifjármyndun og útlánum bank-
anna og í rekstri rtkissjóðs
Fyrir tveim árum gerðu menn sér vonir um,
að efnahagskreppu þeirri sem leiddi af oliu-
verðhækkunum. væri að Ijúka og bjartari timar
framundan Bati væri á næsta leiti
Þessi bati lét á sér standa Þannig voru
viðskiptakjörin 1 974 10% lakari en árið áður,
og 1 975 versnuðu þau enn um 1 5%. Á tveim
árum höfðu viðskiptakjörin þannig versnað um
ana og vaxta af erlendum lánum. Það verður
ekki gert nema með þvi að eyða ekki meiru en
við öflum. Annars vegar verðum við að leggja
áherslu á aðauka þjóðarframleiðsluna og þjóð-
artekjurnar, og hins vegar að halda þjóðarút-
gjöldunum vel innan þeirra marka, sem þjóðar-
tekjur segja til um á hverjum tíma
Þegar litið er til þjóðarútgjalda, er um það að
ræða að draga úr útgjöldum hins opinbera.
sem skiptast i samneyslu, millifærslur og fjár-
festingu annars vegar og einkaneyslu og fjár-
festingu einstaklinga og atvinnuveganna hins
vegar. Ljóst er, að við Sjálfstæðismenn leggj-
um höfuðáherslu á, að ríki og sveitarfélög taki
sem minnst af tekjum þjóðfélagsborgaranna til
sameiginlegra þarfa. Við viðurkennum þó
nauðsyn samfélagsþjónustu og samhjálpar, en
viljum, eins og segir i stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar, setja rikisútgjöldum ákveðin tak-
mörk miðað við þjóðartekjur
Vöxtur samneyslu var stöðvaður á síðasta
ári. Á yfirstandandi ári er gert ráð fyrir að
samneyslan vaxi um 2% þegar þjóðartekjur
aukast um 5—6%. Við erum þannig á réttri
leið að þessu leyti
Millifærslum ýmiss konar er ætlað að hafa
áhrif á tekjuskiptinguna í þjóðfélaginu Við
Sjálfstæðismenn erum |aeirrar skoðunar, að
halda beri slíkum útgjöldum ríkisins innan
eðlilegra marka, því að það eykur óneitanlega
umsvif í skattheimtu að taka fyrst fé af borgur-
unum, þótt það sé siðan látið renna til þeirra á
ný með öðrum hætti. Ætla verður, að fjármun-
irnir rýrni fremur fyrir milligöngu innheimtu-
og útborgunaraðila, þvi að skriffinnskan kostar
sitt Ég vil þó leggja áherslu á. að við Sjálf-
stæðismenn erum eindregnir fylgismenn al-
mannatrygginga og efnahagslegs öryggis
borgaranna, sem almannatryggingar eiga að
veita.
Hlutur skattheimtu rikisins til millifærslu
hefur ekki farið vaxandi, m.a. vegna þess, að
niðurgreiðslur á búvörum hafa verið óbreyttar i
krónutölu um tveggja ára skeið. Niður-
greiðslurnar eiga að vissu leyti rétt á sér sem
stjórntæki i efnahagsmálum, Þær eru þó vara-
samar, einkum er Ijóst, að þær mega ekki
nema hærra hlutfalli í verði búvöru en nemur
mismuninum á verðinu til bóndans og útsölu-
verði innanlands. Sem rök fyrir níðurgreiðslum
má og nefna, að þær draga úr útflutningi
landbúnaðarafurða og nær er að greiða með
landbúnaðarvörum innanlands en til útlend-
þjóðartekjurnar Slik fjárfesting hlýtur einkum
að beinast að ýmiss konar iðnaði. m.a vinnslu
sjávarafurða og búvara og ýmsum þjónustu-
greinum
Fjárfestingin
Ástæða er til að fara nokkrum orðum um
stjórn fjárfestingarmála, en fjárfestingarútgjöld
hafa verið vaxandi hluti þjóðarútgjaldanna á
siðustu árum Á árunum 1969 og 1970 nam
fjárfesting um fjórðungi þjóðarframleiðslunnar
en innlendur sparnaður var svipaður og þó
heldur hærra hlutfall af þjóðarframleiðslu þessi
tvö ár En á árinu 1971 var fjárfestingarhlut-
fallið tæplega 30%, jókst litillega 1972 en
siðan óðfluga og komst i röskan þriðjung eða
34% 1975 Á árinu 1976 lækkaði hlutur
fjárfestingar i 30.6% af þjóðarframleiðslunni
og í spám fyrir yfirstandandi ár er búist við
frekari lækkun í 27.5% Á árunum 1971 til
1 975 var mikið færst í fang í flestum greinum
framkvæmda en innlendur sparnaður hrökk
ekki til að fjármagna það allt. Þetta er ástæða
fyrir þvi, að erlendar lántökur jukust úr hófi
fram á þessum árum
Reynslan virðist benda til þess, að eðlilegt
meðalhóf i fjárfestingu sé um fjórðungur af
þjóðartekjum, ef mæta á henni með innlend-
um sparnaði. Ef til vill er ekki i þessu efni að
finna neina algilda reglu, en athyglisvert er. að
þau ár, sem fjárfestingarhlutfallið er um og yfir
30%. hefur jafnvægisleysi yfirleitt verið rikj-
andi í þjóðarbúskapnum.
Við höfum færst mikið i fang, íslendingar, á.
undanförnum árum. og það er hiklaust kominn
tími til að staldra við og endurskoða stefnu
okkar i fjárfestingarmálum. Það er þess vegna
rétt stefna, sem núverandi rikisstjórn hefur
markað, að draga úr fjárfestingunni til þess að
skapa svigrúm fyrir auknar ráðstöfunartekjur
almennings. Það er ekki laust við. að áður hafi
framkvæmdir, framkvæmdanna vegna, verið
taldar til höfuðdyggða Menn hafa ekki gefið
nægan gaum að þvi viðfangsefni að beina
fjármagni og framkvæmdum að þeim verkefn-
um, sem til lengdar skila mestu i þjóðarbúið.
Nú ætti að vera tækifæri til að ná tökum á
þessu verkefni þegar slotað hefur ytra and-
streymi Við þurfum að móta nýja framfara-
stefnu i atvinnumálum með því að semja yfirlit
yfir meginþætti þjóðarbúskaparins til nokkurra
Franihald á hls. 19