Morgunblaðið - 11.11.1977, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1977
Gagnkvæm
viðskipti
nauðsynleg
I>etta segja
gagnrýnendur
Hér fer á eftir sýnishorn af
dómum þriggja sænskra tón-
listargagnrýnenda um leik
Ragnars Björnssonar:
„Gávle Dagblad" segir m.a.
um orgeltónleika Ragnars
Björnssonar: „Meóferð R.B. á
g-moll Preludiu og Fugu Bachs
var mjög persónuleg. Hann
kaus að leika verkið mjög
„legato" eins og samfelldan
tónavef, sem bylgjaðist fram
undan kirkjuhvelfingunni.
Fantasia Trionfale eftir K. Ny-
stedt segir gagnrýnandinn að sé
leiftrandi og ferskt verk, sem
spratt næstum eins og flugeld-
ar fram undan fimum höndum
og fótum flytjandans. Strangt
tekið var það þó Litanies eftir
Alain sem verðlaunin tók. Allt
var í fullkomnu jafnvægi í stíl,
raddavali og flutningi.
„Arbetarbladet". ,,A laugar-
daginn sat R.B. á orgelpallinum
i Heilögu þrenningarkirkjunni
og kynnti okkur af sinni þekktu
og miklu kunnáttu þá feikna
möguleika sem hið stóra orgel
kirkjunnar hefur. R.B. ræður
yfir geysimikilli tækni og andi
orgelsins breiður og kraftmikill
kemur fram í leik hans og vitn-
ar um miklar tónlistargáfur.
Orgelkonsertinn eftir Thyre-
stam flutti Ragnar framúrskar-
andi, allt frá vel hugsuðum
raddsamsetningum til voldugs
tónahafs." Um Preludiu, kóral
og fugu eftir Jón Þórarinsson
segir, „að hér sé um vel upp-
byggt og fallegt orgelverk að
ræða.“ Fantasíu Trionfale segir
gagnrýnandinn að „Ragnar hafi
spilað hrifandi".
„SydsVenska Dagbladet"
segir um Norrænu orgeldagana
í Malmö: „Ragnar Björnsson
lék eingöngu íslensk verk á tón-
leikunum í St. Jóhannesar
kirkjunni. Fimm tónskáld á
ýmsum aldri voru kynnt. Þráð-
urinn gekk frá Páli ísólfssyni,
f. 1893, til Þorkels Sigurbjörns-
sonar og Atla Heimis, báðir
fæddir 1938. Hin stórbrotna
Introduktion og Passacaglia
P.í. var kraftmikill og sterkur
inngangur tónleikanna með
miklum möguleikum fyrir
hljóðfæraleikarann til að sýna
list sína. Prel., kóral og fuga
eftir Jón Þórarinsson var i mín-
um eyrum e.t.v. fremur at-
hyglisverð en beint hrífandi.“
Um Þorkel Sigurbjörnsson
segir, „að hann sé sjálfsagt
þekktasta isl. tónskáldið í Svi-
þjóð, en nokkur vonbrigði hafi
sér orðið tónverk hans fyrir fót-
spil. Fantasi funébre eftir R.B.
bauð upp á hljóðláta tilbrigða-
list. Iter mediae noctis eftir
Atla Heimi reyndist vera röð
„karakter“-verka, tón- og
hreyfistudia, sem höfundurinn
leiddi áfram á sinn sérstaka,
dramatiska og djarfa hátt.“
Á liðnum vetri dvaldi Ragn-
ar Björnsson dómorganisti
um tíma erlendis, en hann
hlaut fjögurra mánaða starfs-
laun og var þann tima í
Þýzkalandi. í april sl. var
hann á tónleikaferð um Sví-
þjóð og tók m.a. þátt í „Nor-
rænum orgeldögum" þar.
Mbl. ræddi við Ragnar á dög-
unum og var hann fyrst
spurður um ferð sina til
Þýzkalands.
— Já, ég dvaldi í Þýzka-
landi í tæpa fimm mánuði og
var lengst af i Miinchen. Ekki
var þetta tónleikaferð því ég
hélt aðeins eina tónleika á
þessum tíma, en dálitið voru
þeir þó eftirminnilegir þvi þeir
voru á gamlárskvöld i dómkirkj-
unni í Rothenburg. En ég and-
aði að mér heilmiklu af meng-
uðu og ómenguðu andrúms-
lofti og einnig skrifaði ég dálit-
ið.
En svo varstu i Sviþjóð?
— Mér var boðið i hljóm-
leikaferð til Svíþjóðar og lék í
fimm borgum þar. Við islenzkir
tónlistarmenn fáum stundum
boð um að koma í slíkar tón-
leikaferðir, en þrátt fyrir góðan
skilning vinnuveitenda okkarer
ekki alltaf auðvelt að þiggja slik
boð — þar til þarf meira en
skilning þeirra sem við vinnum
hjá
Á næsta ári er t.d búið að
bjóða mér í tónleikaferðir til
Sovétrikjanna, sem ég hef
tvisvar komið til áður, annað
skiptið sem stjórnandi Fóst-
bræðra og hitt skiptið sem
organisti. Einnig hefur mér ver-
ið boðið til Bandarikjanna,
dómorganitsi
Þýzkalands og Sviþjóðar, en
hvort ég get þegið þessi boð er
ekki endanlega ráðið
— En þetta ferðalag mitt í
Svíþjóð nú í apríl endaði með
„Norrænum orgeldögum", sem
haldnir voru í Málmey. Þar lék
einn organisti frá hverju
Norðurlandanna tónlist frá sinu
heimalandi.
í þessu sambandi minntist
Ragnar á dálitil vandræði sem
hann lenti i þegar hann var að
leika verk eftir Atla Heimi
Sveinsson, en lokakafli verks-
ins heitir „stríðnislega" og ætl-
ast tónskáldið til að orgelið sé
meðhöndlað á nokkuð sérstak-
an hátt i lok þáttarins.
— Hljóðfærið sem ég lék
verkið á þauð ekki upp á þessa
möguleika en einhvern endi
varð ég að finna og datt mér
ekkert skárra i hug en að reyna
að hlæja stríðnislega um leið
og verkinu lauk. Áheyrendur
veit ég að brostu með mér en í
hvora áttina gagnrýnendur
hafa glott veit ég ekki.
Hafa slikir orgeldagar verið
haldnir reglulega?
— Nei, þessir orgeldagar
eru ekki reglubundnir og tilefn-
ið að þessu sinni var að á
undanförnum 26 árum hafa 20
af 21 sókn i Málmey látið
endurnýja hljóðfærin i kirkjum
sínum. í þessu sambandi verð-
ur manni hugsað til orgelsins i
Dómkirkjunni, sem orðið er 53
ára gamalt og slitið mjög Það
er orðið afar aðkallandi að
skipta um hljóðfæri í kirkjunni
hið allra fyrsta. Bæði er að nú
mætti fá hljóðfæri sem hentaði
betur hvað raddaval snertir, og
einnig það að nýtt hljóðfæri
mundi taka miklu minna pláss
og þannig myndast söngloft
sem í raun og veru er ekkert
eins og er og ekki boðlegt
nokkrum söngflokki.
Stundum er rætt um að
hljómburðurinn sé ekki sem
beztur i Dómkirkjunni.
— Rétt er það, hljóm-
burðurinn er slæmur og hefur
hann síður en svo batnað við
þær viðgerðir sem gerðar voru
á kirkjunni s.l. vetur. Liklega
valda þar teppa- og sessulagnir
mestu. Hú.i erannars undarleg
sú árátta að teppaleggja sem
flestar kirkjur á íslandi. Erlend-
is er það talinn einn mesti
kostur hverrar kirkju að hún
hafi góðan hljómburð, en hann
verður ekki framkallaður með
teppalögnum. Já, mér finnst
synd að í sambandi við nýaf-
staðna viðgerð á kirkjunni skuli
ekki hafa verið hugsað fyrir
hljómburðarmöguleikum henn-
ar og einhver viðleitni viðhöfð
þar að lútandi, sem þó var búið
að benda á að aðgæta þyrfti
áður en viðgerð hófst.
Veiztu um eitthvert hljóðfæri
sem hæfði kirkjunni?
— Ég tel mig vera búinn að
finna hljóðfæri sem hentaði
kirkjunni og er á þeirri skoðun
að tilkoma þess hljóðfæris
mundi breyta aðstæðum til tón-
listarflutnings á kirkjuloftinu og
gefa kirkjunni nýjan tón.
Það má benda hér á að opin-
berir aðilar hafa mikil afnot af
kirkjunni, má þar nefna t.d.
Alþingi, sem ekki væri óeðlilegt
að styddi þá framkvæmd að
kirkjan eignaðist nýtt orgel.
Frá þessu spjalli um orgel er
aftur horfið að ferðum islenzkra
tónlistarmanna til útlanda og
spurt hvernig þessi boð berist
upp i hendur þeim og hvernig
það gangi fyrir sig:
— Ég átti þess kost að
kynnast gangi þessara mála nú
í Þýzkalandi og eftir þá við-
kynningu held ég mig geta
fullyrt að við íslendingar erum
börn í þeim viðskiptum sem
fram fara á tónlistarmönnum.
Okkur vantar hér að vísu um-
boðsmann fyrir okkar tónlisar-
fólk sem vill og hefur hæfileika
til þess að kynna sig erlendis,
en víst gætu Ríkisútvarpið,
Sinfóníuhljómsveitin og Tón-
listarfélagið komið í stað slíks
umboðsmanns ef áhugi og
skilningur væri fyrir hendi. Ekk-
ert væri eðlilegra en að sá
„agent", sem beðinn er að
senda tónlistarmann til íslands,
sé um leið beðinn að koma á
framfæri islenzkum tónlistar-
manni erlendis og veit ég
reyndar að erlendir „agentar"
furða sig á að þess konar við-
skipti skuli ekki viðhöfð, enda
alls staðar talin sjálfsögð og
eðlileg. Ég veit ekki hvort það
er einhver meðfædd hógværð
eða misskilin gestrisni frá okkar
hendi að bjóða ekkert í staðinn
annað en gjaldeyri, sem hlýtur
að vera nægur til, nema það
tilkomi vantraust á íslenzkum
tónlistarmönnum, sem hlýtur
að þýða gagnkvæmt vantraust
á þá sem gjaldeyrinn bjóða.
Tónlistarmennirnir sjálfir hafa
nefnilega sjaldnast þá aðstöðu
eða búa yfir klókindum til þess
að koma sér inn í þennan
„hringiðubisniss" og þurfa
hjálp þeirra sem samníngaað-
stöðuna hafa. Góðir gestir eru
velkomnir en sendum einnig
góða gesti í tónleikasali erlenda
og nýtum þau sambönd sem
vtð þegar höfum. Gerum við
það ekki fáum við aðeins
hæðnishlátur í laun, þeirra sem
þekkja þessa höndlun með tón-
listarmenn og vita að i þeim
viðskiptum „wascht die eine
Hand die andere" eins og þýzk-
urinn segir, sagði Ragnar
Björnsson að lokum.
— Spjall við Ragnar Björnsson um
tónleikaferðir, orgel og hljómburð
Rannsóknastofnun Landbúnaðarins:
Matvælarannsóknir
fyrir erlendan styrk
Þurfdur og Hannes við rannsóknir með hinum nýju tækjum að
Keldnaholti.
UM ÞESSAR mundir er að hefj-
ast ný starfsemi við Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins að
Keldnaholti. Hér er um að ræða
rannsóknir á matvælum, bæði frá
hollustusjónarmiði svo og með
betri nýtingu á hráefnum úr land-
búnaði í huga. IVIeð þessari nýju
starfsemi skapast nýr tengiliður
milli framleiðenda og neytenda.
Yfirumsjón með þessum
rannsóknum hefur dr. Jón Óttar
Ragnarsson dósent, en með hon-
um starfa Þuríður Þorbjarnar-
dóttir, líffræðingur, Hannes
Hafsteinsson matvælaefnaverk-
fræðingur og Guðjón Þorkelsson
Ifffræðingur.
Mest af þeim búnaði, sem þurft
hefur vegna þessara rannsókna
hefur verið keypt fyrir erlendan
styrk frá bandarisku Kelloggs-
stofnuninni. Þessi styrkur er
veittur til fimm ára og er fyrst og
fremst hugsaður með það fyrir
augum að flýta fyrir að þessari
starfsemi geti hafist. Hins vegar
er gert ráð fyrir því að rekstrarfé
komi að hluta frá stofnuninni
sjálfri.
Styrkurinn frá Kelloggsstofn-
uninni var að upphæð 37 milljón-
ir króna. Um það bil helming
hans var varið til kaupa á
rannsóknartækjum. Auk þess var
hluta hans varið til þess að þjálfa
aðstoðarfólk í Bretlandi og
Bandaríkjunum. Þá voru fengnir
hingað tveir erlendir sérfræðing-
ar, annar frá MIT, en hinn frá
háskólanum í Minnesota. Báðir
þessir sérfræðingar starfa á sviði
matvælafræði. Lögðu þeir á ráðin
með framkvæmd rannsóknanna.
Þær rannsóknir sem eru að
hefjast, verða væntanlega bæði
framleiðendum og neytendum til
góðs. Hvað framleiðendur varðar
er sáralítið vitað um efnasam-
setningu fjölmargra íslenzkra
matvæla. Þetta gildir ekki síst um
kjötvörur og grænmeti. Meira er
vitað um samsetningu mjólkur-
afurða. Þessar rannsóknir koma
því að gagni bæði við vöru-
merkingu og sölumöguleika
erlendis o.fl.
Annar liður í þessari starfsemi
verða rannsóknir á betri
nýtirigarmöguleikum matvæla.
Fyrsta verkefnið á þessu sviði
verður aukin nýting skyrmysunn-
ar. Nú er um það bil 7 milljónum
lítra fleygt árlega af þessari dýr-
mætu afurð. Skyrmysan er sér-
stök að því leyti, að hún inni-
heldur öll nauðsynleg næringar-
efni mjólkurinnar nema fituna og
hvítuna. Gallinn er sá að mörgum
finnst mysan of súr. Það þarf því
að draga úr sýruinnihaldinu og
bæta út í hana ávaxtasafa. Með
þessu móti fæst drykkur, sem er
kjörinn svaladrykkur og senni-
lega sá næringarmesti á markaðn-
um.
Annar liður, sem áhugi er á, er
að efnagreina matvæli með tilliti
til aukaefnainnihalds. Hérverður
tilgangurinn sá, að tryggja, að
aukaefnin séu notuð í samræmi
við íslenzkar reglugerðir. Sem
dæmi má nefna nítrít- og nítrat-
mælingar á pækilsöltuðum kjöt-
vörum o.fl.