Morgunblaðið - 04.12.1977, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1977
neina falsaða að fá, hvað gerið
það þá?“
Willem sneri sér hægt frá
glugganum. Hann virtist hafa
gleymt mér og minu sérstaka
vandamáli. „Skömmtunarseðl-
ar?“ Hann bandaði hikandi frá
sér. „Þeim er stolið.“
Ég starði á þennan prest í hol-
lensku reformertu kirkjunni.
„Jæja þá, Willem, gætir þú stolið
— ég meina — gætir þú fengið
þrjú stolin kort?“
„Nei Corrie! Min er gætt!
Skilurðu þaó ekki? Það er fylgst
með öllu sem ég geri!“
Hann lagði handlegginn á herð-
ar mér og hélt áfram i vingjarn-
legri tón. „Jafnvel þótt ég geti
haldið áfram að starfa enn um
hrið þá verður miklu betra fyrir
mig að mynda"þin eigin sambönd.
Því minna samband við mig —
þvi minna samband sem haft er
við nokkurn annan — þeim mun
betra."
Þegar ég hristist heim á leið i
troðfullri lestinni velti ég orðum
Willems fram og aftur í huga
mér. „Þin eigin sambönd.“ Það
hljómaði svo — faglega. Hvernig
átti ég að finna hvar hægt var að
stela skömmtunarseðlum? Hvern
þekkti ég eiginlega . . . ?
Og á þvi andartaki kom upp i
huga mér.
Fred Koornstra.
Fred var maðurinn sem las á
rafmagnsmælinn i Beje.
Koornstrahjónin áttu vangefna
dóttur sem var nú orðin fullorðin
og var ein þeirra sem komu i
„Kirkjuna" sem ég hafði stjórnað
fyrir vangefna siðustu tuttugu ár-
in. Og nú hafði Fred fengið það
nýja starf að vinna fyrir Matvæla-
skrifstofuna. Var það ekki ein-
mitt i deildinni sem skömmtunar-
seðlabækurnar voru gefnar út?
Eftir kvöldmat skrölti ég eftir
steinlögðum götunum að húsi
Koornstras. Hjólbarðarnir á
gamla, trygga reiðhjólinu höfðu
loks látið sig og ég skelltist áfram
um borgina á málmgjörðinni eins
og hundruð annarra. Hvert högg
minnti mig óþyrmilega á, að ég
var orðin fimmtug.
Fred var sköllóttur maður með
hermannlega framkomu. Hann
kom til dyra og starði skilnings-
Iaus á mig þegar ég sagði að mig
iangaði til að ræða við hann um
sunnudagsguðsþjónustúna. Hann
bauð mér inn, lokaði dyrunum og
sagði:
„Jæja, Corrie, hvaða erindi áttu
við mig?“
(„Drottinn," bað ég í hljóði, „ef
ekki er hægt að treysta á Fred
viltu þá stöðva þetta samtal áður
en það er um seinan.“)
„Ég verð fyrst að segja þér að
við höfum fengið allóvænta
félaga í Beje. Fyrst var það ein
kona, síðan hjón og þegar ég kom
heim í kvöld, önnur hjón.“ Ég
hikaði andartak. „Þau eru Gyð-
ingar.“
Fred sýndi engin svipbrigði.
„Við getum fengið þessu fólki
örugga dvalarstaði en þau þurfa
að hafa nokkuð með séf
Skömmtunarseðla.,,
Fred brosti með augunum. „Það
var svona! Nú veit ég til hvers þú
komst hingað."
„Fred, er nokkur leið fyrir þig
að gefa út aukakort, fleiri en þau
sem þú lætur vita um?“
„Engin leið, Corrie. Það verður
að gera grein fyrir þessum kort-
um á ótal vegu. Þau eru skoðuð
hvað eftt. En Fred hvessti brýrn-
ar.
„Nema----------“ sagði hann.
„Nema hvað?“
Nema ef beitt yrði ofbeldi. Mat-
vælaskrifstofan I Utreeht var
rænd i siðasta mánuði-------en
mennirnir náðust."
Hann þagði um stund. „Ef það
kæmi fyrir um hádegið,“ sagði
hann hægt, „þegar ég og bókarinn
erum aðeins tveir þar . .. og ef
þeir fyndu okkur bundna og
keflaða . . . “Hann smellti með
fingrunum. „Og ég þekki einmitt
manninn sem gæti gert það!
Manstu eftir------“
Hættu,“ sagði ég og minntist
viðvörunar Willems. „Ekki segja
mér hver það er. Og ekki segja
mér hvernig. Náðu bara kortun-
um ef þú mögulega getur.“
23
Allt valt á þvf að vinna og aftur vinna.
Fred starði á mig andartak.
„Hversu mörg þarftu að fá?“
Talan „fimm“ var rétt að segja
kominn fram á varir mér. En tal-
an, sem kom f staðinn óvænt og
mér til furðu var „eitt hundrað“.
* *
Ég greip andann á lofti viku
síðar þegar Fred opnaði dyrnar
fyrir mér og ég sá framan i hann.
Bæði augun voru blá og rauð,
neðri vörin sprungin og bólgin.
„Vinur minn tók hlutverk sitt
mjög alvarlega,“ var allt sem
hann fékkst til að segja.
En hann var meó kortin. A
borðinu lágu hundrað vegabréf til
öruggs dvalarstaðar í brúnu um-
slagi. Fred var búinn að rifa
„framhaldsmiðann" af þeim öll-
um. Það var miðinn sem var sýnd-
ur á matvælaskrifstofunni sfðasta
dag hvers mánaðar og iátinn i
skiptum fyrir kort næsta mánað-
ar. Með þessa miða í höndum gat
Fred haldið áfram að gefa út
hundrað „lögleg kort“ fyrir okk-
ur.
Okkur kom saman um að það
væri áhætta fyrir mig að koma
heim til hans í hverjum mánuði.
Hvernig væri ef hann kæmi f stað-
inn til Beje, klæddur i gmla ein-
kennisbúninginn sinn frá þvi að
hann las af rafmagnsmælum?
Rafmagnsmælirinn i Beje var i
innri ganginum við sigann. Þegar
ég kom heim þetta kvöld losaði ég
lokið af neðsta þrepinu eins og
Pétur hafði gert oftar til að fela
útvarpið og sá ég að það var holt
að innan. Pétur yrði hreykinn af
mér, hugsaði ég, þegar ég var að
vinna við þetta---------og fyllt-
ist söknuði vegna þessa hugrakka
drengs sem hafði verið of öruggur
með sig. Meira að segja hann yrði
að viðurkenna að hönd og auga
úrsmiðsins voru nokkurs virði,
hugsaði ég, þegar ég gekk að lok-
um aftur á bak og dáðist að full-
gerðum felustaðnum. Lamirnar
voru faldar djúpt i viðnum, og
þverborðið var óskaddað. Ég var
barnalega ánægð með þetta.
Þann 1. júli reyndi i fyrsta sinn
á kerfið. Fred átti að koma inn í
gegnum búðina eins og hann
hafði alltaf gert og vera með seðl-
ana undir skyrtunni. Hann átti að
koma klukkan 5:30 og Betsie
mundi sjá um að engir gestir
væru þá í innri ganginum. Mér til
skelfingar opnuðust búðardyrnar
klukkan 5:25 og inn kom lögreglu-
þjónn.
Hann var hávaxinn maður með
stuttklippt appelsínugult hár. Ég
þekkti hann með nafni — Rolf
van Vliet — en vissi litið meira
um hann. Hann hafði komið i
hundrað ára afmælið en það hafði
líka hálf lögreglusveitin gert. Áð
minnsta kosti var hann ekki einn
þeirra sem komu reglulega til
Betsiear í morgunkaffi á veturna.
Rolf var með úr með sér sem
þurfi að hreinsa og hann virtist
vilja tala um alla heima og geima.
Ég var orðin þurr i kverkunum en
pabbi rabbaði glaðlega á meðan
hann tók bakið úr úri Rolfs og
athugaði það. Hvað áttum við að
gera? Það var engin leið að vara
Fred Koornstra við. Búðardyrun-
um var lokið upp stundvislega
klukkan 5:30 og hann gekk inn,
klæddur bláu vinnufötunum sin-
um. Mér fannst brjóst hans bunga
út að minnsta kost um heilt fet.
Fred sýndi fullkomna ró og
kinkaði kolli til pabba, lögreglu-
þjónsins og mln og bauð gott
kvöld. Kurteis en áhugalaus.
Hann skundaði inn um bakdyr
búðarinnar og lokaði þeim á eftir
sér. Ég spretti eyrun til að heyra
þegar hann lyfti leynilokinu.
Núna! Rolf hlaut að hafa heyrt
það líka.
Dyrnar fyrir aftan okkur
opnuðust á ný. Svo mikla sjálf-
stjórn hafði Fred að hann hafði
ekki læðst út um dyrnar út i sund-
ið en gekk rólega aftur gegnum
búðina.
„Gott kvöld,“ sagði hann aftur.
„Gott kvöld."
Hann kom að útidyrunum og
var horfinn. Við höfðum sloppið i

Lffið f Ravensbriick gat oft vcrið erfitt.
þetta sinn en einhvern veginn,
hvernig sem það ættt að vera,
yrðum við að útbúa okkur aðvör-
unarkerfi.
Það hafði sem sé ýmislegt gerst
i Beje þær vikur sem liðnar voru
siðan frú Kleermaker kom óvænt
i heimsókn. Þegar skömmtunar-
seðlarnir voru fengnir höfðu frú
Kleermaker og eldri hjónin og
þeir næstu og þar næstu fengið
heimili á öruggari stöðum. En
þetta hundelta fólk hélt áfram að
koma og þarfir þess voru oft
flóknari en skömmtunarseðlar og
heimilisföng. Hvert átti Gyðinga-
kona að fara til að fæða barn Sitt
ef hún var ófrisk? Ef Gyðingur dó
i felum, hvernig var hægt að
grafa hann?
„Myndaðu þin eigin sambönd,"
hafði Willem sagt. Frá þeirri
stundu, þegar nafn Freds
Koornstra hafði skotið upp í huga
mér, hafði ég smám saman áttað
mig á undarlegri staðreynd. Við
vorum kunningjar annars hvers
manns i Haarlem! Við þekktum
hjúkrunarkonur á fæðingardeild-
inni. Við þekktum starfsmenn á
bæjarstjórnarskrifstofunum. Við
þekktum einhvern i öllum
tegundum fyrirtækjá og stofnana
borgarinnar.
Við vissum að sjálfsögðu ekki
um stjórnmálaskoðanir alls þessa
fólks. En — og hjarta mitt tók
viðbragð — Guð vissi það! Mitt
hlutverk var einfaldlega að fara
eftir handleiðslu hans eitt skref i
einu og að leggja sérhverja
ákvörðun fram fyrir hann i bæn.
Ég vissi að ég var ekki snjöll eða
skörp eða veraldarvön. Ef Beje
átti að verða staður þar sem kom-
ið var til móts við brýna þörf þá
varð það að vera fyrir æðri he’r-
stjórnarlist en ég réð yfir.
Nokkrum kvöldum eftir að
Fred kom i fyrsta sinn til „að lesa
af mælinum" hringdi bjallan við
hliðardyrnar löngu eftir útgöngu-
bann. Ég flýtti mér niður og bjóst
við að sjá annan dapran og stam-
andi flóttamann. Við Betsie vor-
um búnar að búa upp rúm fyrir
fjóra nýja næturgesti. Það voru
Gyðingakona og þrjú h’til börn
hennar.
Mér til undrunar var það Kik
sem stóð þétt upp við vegginn i
húsasundinu. „Komdu með hjólið
þitt,“ skipaði hann á sinn
stuttaralega og ungæðislega hátt.
„Og vertu í peysu. Það er sérstakt
fólk sem ég vil að þú hittir."
„Núna? Eftir útgöngubann?“
En ég vissi að það var ekki til
neins að spyrja. Reiðhjól Kiks var
iika dekkjalaust en gjarðirnar
voru vafðar með dúk. Hann vafði
einnig minar hjólagjarðir til að
deyfa skröltið og stuttu siðar
hjóluðum við eftir myrkvuðum
götum Haarlem á hraða sem hefði
meira að segja skelft mig um
bjartan dag.
„Leggðu höndina á öxl mér,“
hvislaði Kik. „Ég þekki leiðina."
Við fórum fram hjá myrkum
hliðargötum, yfir brýr, hjóluðum
fyrir ósýnileg horn. Loksins fór-
um við yfir breitt síki og ég vissi
að við vorum komin i hið nýtisku-
lega úthverfi Aerdenhout.
Við beygðum inn i aðkeyrslu
undir skuggsælum trjám. Mér til
furðu tók Kik hjólið mitt upp og
bar bæði hjólin upp tröppurnar.
Þjónustustúlka með stífaða hvita
svuntu og kappa i fellingum um
höfuðið lauk upp dyrunum. For-
stofan var troðfuli af reiðhjólum.
Þá kom ég auga á hann. Annað
augað horfði br'osandi til mín, hitt
horfói á dyrnar og stóri maginn
fór fyrir honum. Pickwick!
Hann leiddi okkur Kik inn i
setustofuna þar sem fólk sat i
smáhópum, sötraði káffi og rabb-
aði saman. Þarna virtist saman-
komið fleira af merkilegu fólki en
ég hafði nokkurn tima séð i einu.
En i fyrstu beindist öll athygli
min að þeim ólýsanlega ljúfa ilmi
sem fyllti herbergið. Það var ekki
um að villast. Gat verið að þeir
væru að drekka ósvikið kaffi?
Pickwick færði mér bolla af
silfurfati á veggskápnum. Þetta
var kaffi. Eftir tvö ár svart.
sterkt, hollenskt afbragðs kaffi
Hann hellti i sinn bolla líka og ; ’
fimm sykurmola detta ofan í e: .
og hann var vanur eins og
Framhald á bis. 30.