Morgunblaðið - 18.04.1978, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐII}, ÞRIÐJUDAGUR 18. APRÍL 1978
Dr. Alda Möller matvælafrædingur:
Mig langar að ræða þjóðþrifa-
mál í tvennum skilningi orðsins,
hinum upphaflega skilningi, er
lýtur að mataræði okkar íslend-
inga og líkamsþrifum, og svo á
hinn bóginn nokkur atriði almenns
neytendaréttar og -verndar, sem
flestir telja til þjóðþrifamála.
Mataræði okkar íslendinga hef-
ur mjög verið til umræðu að
undanförnu. Flestir gera sér nú
grein fyrir þýðingu skynsamlegs
mataræðjs á heilsu og almenna
vellíðan, og hvatningar manneldis-
fræðinga hafa því fallið í frjórri
jarðveg en áður. Athygli almenn-
ings hefur einnig beinst að því,
hvort nægilegt eftirlit væri haft
með matvælaframleiðslu okkar og
með innfluttum matvörum.
Nú hafa þeir atburðir gerst, er
ættu að hvetja til meiri og
almennari þekkingar um hæfilegt
mataræði og auka mjög eftirlit
með matvörum okkar. Þar á ég við
í 1. lagi stofnun Matvælarann-
sókna ríkisins og í 2. lagi kennslu
í matvælafræðði við ýmsa skóla
landsins og í 3. lagi stofnun
Manneldisfélags Islands.
Lög um Matvælarannsóknir rík-
isins voru samþykkt á Alþingi
þann 20. des. 1977 og er stofnun-
inni ætlað að framkvæma efna-
fræðilegar og gerlafræðilegar
rannsóknir á hvers konar matvæl-
um og neysluvörum á vegum
heilbrigðiseftirlitsins í landinu.
Stofnunin hefur unnið við gerla-
rannsóknir um nokkurt skeið og er
þess vonandi ekki langt að bíða, að
henni verði gert kleift að hefja
reglubundnar efnarannsóknir, því
að verkefnin éru ærin.
Á meðan efnafræðilegt eftirlit
matvæla er svona bágborið má
heita, að ýmsar reglugerðir um
framleiðslu matvæla séu ómerkar,
t.d. vantar eftirlit með nítríti í
saltkjöti, rotvarnarefnum i aldin-
söfum, litarefnum í sultum og
bindiefnum í ýmsum fisk- og
kjötvörum. Nú er næstum ár siðan
reglugerð um notkun síðast töldu
efnanna tók gildi en fjögur ár
síðan reglugerðin um notkun
nítríts í kjötvörur varð til.
Lítið eftirlit er og haft með
leifum eiturefna, sem notuð eru í
grænmetisrækt. Eftirlit með inn-
fluttum matvörum er ekkert, og er
það stórlega varasamt.
Kennsla í matvælafræði hófst í
Háskóla íslands í haust. Þar fá nú
um 30 nemendur kennslu í flestum
þáttum matvælafræðinnar og auk
þess góða yfirsýn yfir matvæla-
vinnslu á íslandi með heimsóknum
í verksmiðjur og með verklegum
rannsókna og heilbrigð skynsemi
hafi vikið fyrir einstrengingsleg-
um skoðunum og áróðri. Það
teljast ekki góð vísindi að velja sér
þau gögn er hæfa - skoðunum
manns og því síður að skattyrðast
um þau í fjölmiðlum. Mér virðist
líka almenningur vera orðinn svo
ruglaður í ríminu, að margir séu
hættir að taka mark á þessum
umræðum, en þá verður líka sú
hætta raunveruleg, að áhuginn
fyrir hollu mataræði minnki og
leitin að raunverulegri þekkingu
víki fyrir bábiljum og villutrú.
Ég vona því, að þeir, sem nú
þrátta um manneldismál gangi í
manneldisfélagið, hlusti hver á
annan og viðurkenni mörkin, sem
setja verður á milli þeirrá atriða
Þjóðþrifamál
Erindi flutt hjá Rotaryklúbbi Reykjavíkur, Austurbæ
æfingum. Á næstu árum mun því
á það reyna, hvort íslenskir
matvælaframleiðendur eru tilbún-
ir að taka mark á þessu fólki og
hagnýta sér þekkingu þess.
Kennsla í undirstöðuatriðum
næringarfræðinnar og kynning á
helstu matvælum okkar á einnig
fullt erindi í aðra skóla landsins.
Nemendur og ýmsir kennarar hafa
lýst yfir miklum áhuga á að fá
matvælafræði sem valgrein í
menntaskóla og er það nú til
athugunar.
Stofnun Manneldisfélags er nú í
undirbúningi. Að því standa
áhugamenn um manneldi á Islandi
bæði læknar, matvælafræðingar,
húsmæðrakennarar og fleiri, sem
áhuga hafa á að veita neytendum
og framleiðendum fræðslu um
næringargildi matvæla og holl-
ustuhætti við vinnslu þeirra og
framleiðslu. Félagið mun einnig
hafa samskipti við hliðstæð erlend
félög og safna fræðilegum upplýs-
ingum, enda eru rannsóknir mikl-
ar og þróun ör á þessum sviðum.
Manneldisfélagið vona ég einnig,
að verði vettvangur skoðanaskipta
þeirra manna er hart hafa deilt
um hollustu einstakra matvæla í
fjölmiðlum. Hér á ég einkum við
deilurnar um áhrif mettaðrar fitu
á hjarta- og æðasjúkdóma. Ég verð
að játa, að mér finnst þær
umræður hafa náð annarlegu stigi,
að vísindalegt mat á niðurstöðum
manneldismála, er teljast vísinda-
lega sönnuð og þeirra, sem aðeins
eru studd missterkum líkum. Ég
vona líka, að umræður um mann-
eldismál gerist brátt fjölþættari
og meira fræðandi, að meiri
áhersla verði lögð á þýðingu
fjölbreytts mataræðis, meiri
áhersla á meðhöndlun, geymslu og
matreiðslu og meiri áhersla á
reglúsemi í mat og drykk til
varnar offitu. Það er staðreynd, að
margir kvillar vestrænna þjóða
stafa af ofneyslu, og þætti mér
vænt um, að hætt yrði að kalla þá
menningarsjúkdóma eða velmeg-
unarsjúkdóma, þeim fylgir engin
vellíðan og enn síður bera þeir
vitni um neina menningu. Of-
neyslusjúkdómar — er nær sanni.
Skæðastir þessara kvilla eru
vafalítið offitan, sem er almenn-
asta vandamál manneldis á vest-
urlöndum og leiðir til eða ýtir
undir ýmsa alvarlega sjúkdóma,
svo sem háþrýsting i blóði og
sykursýki. Tannskemmdir eru
einnig alvarlegt vandamál og eru
helst settar í samband við stöðugt
sykurát, meltingartruflanir stafa
af ofneyslu fágaðs og fínmalaðs
korns. Hitt vita færri, að ofneysla
á grófu korni kann að valda
magabólgum, ofneysla á prótein-
um (eða eggjahvítuefnum) gigt,
ofneysla á C-vítamíni nýrnastein-
um og ofneysla á A og D-vítamín-
um dauða. Má því með sanni segja,
að aldrei skarti óhófið.
Sem matvælafræðingur hef ég
orðið vör við mikla vanþekkingu
og ofurtrú einkum kvenfólks á
gildi megrunarkúra og ýmissa
meðala er hjálpa eiga fólki í
baráttunni við kílóin. Alið er á
vanþekkingunni með auglýsingum
þeirra aðila er segjast ætla að
minnka matarlystina með megr-
unarkaramellum, fylla magann
með ómeltanlegu kexi, eða loft-
fylltu brauði. Allir bjóða þeir
kræsingar í stað sjálfsafneitunar.
Margir vita, þ.á m. framleiðend-
ur þessara fyrirbæra að auglýsing-
a'r af þessu tagi eru villandi og
oftast rangar og þá er ég komin
yfir á mörk manneldismála og
neytendamála almennt, en villandi
auglýsingar eru eitt mesta við-
fangsefni neytendaverndar, bæði
hér á landi og erlendis. Hversu oft
höfum við ekki séð myndina af
appelsínunni á „djús“-flöskunni og
auglýsinguna um, að innihaldið sé
úr „hreinum ávaxtasafa"? En
appelsínan fór aldrei í flöskuna og
innihaldið reyndist alveg C-víta-
mínsnautt. Dæmin blasa við næst-
um daglega. Hér þarf hið fyrsta
lög er krefjast þess, að auglýsand-
inn geti staðið við fullyrðingar
sínar og gefi ekki í skyn meira en
fær staðist.
Aðalfundur Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis:
Innlánsaukning 48,1%
eða meiri en nokkru
sinni fyrr í sögu sjóðsins
Rekstrarhagnaður 37,9 milljónir og tvöfaldaðist frá fyrra ári
Aðalfundur Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis var
haldinn hinn 8. apríl sl.
Innlánsaukning á síðasta ári
nam 48,1% og er það mesta
innlánsaukning á einu ári í
sögu sparisjóðsins og jafn-
framt 5,2% meiri aukning en
almennt gerðist í bankakerf-
inu á sl. ári. Innstæður í
sparisjóðnum hafa tvöfaldast
á tveimur árum.
Rekstrarhagnaður varð
einnig meiri en nokkru sinni
fyrr eða 37,9 milljónir króna,
sem er 11% af heildartekjum
sparisjóðsins á árinu. í frétta-
tiikynningu frá Sparisjóði
Reykjavíkur og nágrennis
kemur fram, að meginhluti
lánveitinga sjóðsins eru ián út
á eldri og nýrri íbúðir í
Reykjavík, Seltjarnarnesi og
Kópavogi, en hér eftir verða
einnig veitt lán út á íbúðir í
Garðabæ og Mosfellssveit.
Fréttatilkynning Sparisjóðs
Re.vkjavíkur og nágrennis fer hér
á eftir í heild:
Sparisjóður Reykjavíkur og ná-
grennis hélt aðalfund sinn laugar-
daginn 8. apríl sl. Stjórnarformað-
ur Jón G. Tómasson, hrl. flutti
skýrslu stjórnarinnar fyrir liðið
starfsár og Baldvin Tryggvason,
sparisjóðsstjóri lagði fram og
skýrði ársreikninga sparisjóðsins.
Innstæðuaukning varð á árinu
meiri en riokkru sinni fyrr í sögu
sparisjóðsins eða 48,1% en það er
um 5,2% meiri aukning en al-
mennt gerðist í bankakerfinu.
Heildarinnstæður jukust úr
1426 millj. kr. í 2.113 millj. kr. eða
um 687 millj. kr. og er það
helmingi meiri aukning en á næsta
ári á undan. Hafa innstæður í
sparisjóðnum þá nærri tvöfaldast
á tveimur árum. Hlutfallslega
hefur aukningin orðið mest á
vaxtaaukareikningum og ávísana-
reikningum, enda hefur fjöldi
þeirra, sem stofnað hafa ávísana-
reikninga við sparisjóðinn vaxið
um tæplega 100% á síðustu 18
mánuðum.
Heildarútlán Sparisjóðs Reykja-
víkur og nágrennis jukust um 37%
á árinu og voru í árslok kr. 1.461
millj. kr. lím það bil 1000 ný lán
vorú veitt á árinu og í árslok voru
lánþegar sparisjóðsiiis orðnir um
5000 talsins.
Meginhluti lánveitinga spari-
sjóðsins eru lán út á eldri og nýrri
íbúðír í Reykjavík, Seltjarnarnesi
og Kópavogi, en hér eftir verða lán
einnig veitt út á íbúðir í Garðabæ
og Mosfellshreppi.
Þeir, sem hafa reglubundin
innlánsviðskipti við sparisjóðinn
sitja fyrir lánveitingum, en þær
nema nú 2000 kr. á rúmmetra í
hinni veðsettu eign og eru til allt
að 5 ára.
Einnig kaupir sparisjóðurinn
minni óveðtryggða víxla til
skemmri tíma af viðskiptavinum
sínum.
Staða sparisjóðsins við Seðla-
banka Islands var mjög góð og í
árslok nam innstæða á viðskipta-
reikningi kr. 207,7 millj. Á árinu
lenti sparisjóðurinn aldrei í yfir-
drætti hjá Seðlabankanum fremur
en áður.
Bundið fé sjóðsins í Seðlabank-
anum jókst úr 303,6 millj. í kr.
441.6 millj. kr. eða um 45,4%.
Þannig námu heildarinnstæður
sparisjóðsins í Seðlabankanum kr.
649,4 millj. í árslok 1977.
Heildartekjur sjóðsins jukust
um kr. 124,2 millj. eða 56,4% en
vaxtagjöld hækkuðu um 81 millj.
kr. eða 49,2%.
Brúttórekstrarhagnaður spari-
sjóðsins varð meiri en nokkru
sinni fyrr og tvöfalt betri en árið
á undan. Alls nam rekstrarhagn-
aður kr. 37,9 millj. en það sam-
svarar 11% af heildartekjum
sparisjóðsins á árinu.
Varasjóður nemur 106,2 millj.
kr., en þá er fasteign sjóðsins
bókfærð á kr. 25 millj. Ef miðað
er við brunabótamat hússins að
Skólavörðustíg 11 og fasteignamat
lóðarinnar má telja hreina eign
sparisjóðsins a.m.k. kr. 375 millj.
Á fundinum kom fram, að
Ásgeir Bjarnason, framkvæmda-
stjóri, sem setið hefur í stjórn
Sparisjóðsins lengur en nokkur
annar eða frá 1942 baðst undan
endurkosningu sökum veikinda.
Voru honum þökkuð margvísleg og
mikil störf í þágu Sparisjóðs
Reykjavíkúr og nágrennis, bæði
sem fyrsta sparisjóðsstjóra sjóðs-
ins frá 1932 — 1942 og sem
stjórnarmanns frá 1943 — 1978.
í stjórn voru kjörnir á aðalfund-
inn til eins árs þeir: Jón G.
Tómasson hrl., Sigursteinn Árna-
son húsasm.m. og Hjalti Geir
Kristjánsson forstjóri.
Börgarstjórn Reykjavíkur kýs
tvo menn í stjórn sjóðsins og á
fundi sínum 6. apríl kaus hún þá
Ágúst Bjarnason, skrifstofustjóra
og Sigurjón Pétursson, borgarfull-
trúa.
Þá kaus borgarstjórn á sama
fundi tvo endurskoðendur sjóðsins
einnig til eins árs, þá Runólf
Pétursson og Eyjólf R. Árnason.
Löggiltur endurskoðandi spari-
sjóðsins er Björn Steffensen.