Morgunblaðið - 10.05.1978, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1978 35
leikrit aftur í Textum 3 ef enn
frekara framhald verður á þessu
útgáfustarfi. Þorvarður skrifar
smásögur, skáldsögur og leikrit
jöfnum höndum, t.d. hafa komið
út tvær skáldsögur eftir hann —
Eftirleit og Nýlendusaga — „og
ég held raunar að ég sé núna
tilbúinn með þriðju skáld-
söguna,“ segir hann. En finnst
honum jafngaman að fást við öll
þessi bókmenntaform? „Jafn-
gaman?“ segir hann hikandi,
„það fer nú aðallega eftir því
hvernig þessi verk ber að, því að
maður ræður ekki svo ýkja
miklu um það sjálfur hvort
viðfangsefni birtist manni sem
leikrit eða saga.“
En hvað um nýju skáld-
nærri
gagni”
söguna? „Ef lýsa á henni í
stuttu máli er hún eins konar
hugmyndafræðileg harmsaga
getum við kallað það — saga um
vonbrigði sem kynslóðirnar hafa
orðið fyrir ein eftir aðra eftir að
hafa veðjað á einhverja póli-
tíska hugsjón, hugsjón sem
menn gera næstum því að
trúarbrögðum sem síðan bregð-
ast. Um leið er þetta líka saga
af viðskiptum manns á mínum
aldri við ’ ungu kynslóðina í
þessu efni, eiginlega frásögn af
því sem getur gerzt og hefur
verið að gerast með fólki allt frá
stríðslokum fram til þessa dags.
Ég hef stundum verið ásakaður
fyrir að skrifa mikið um Is-
lendinga erlendis en þessi saga
gerist öll á Islandi nema 2—3
stuttir kaflar."
Það læðist að manni sá
grunur eftir því sem líður á
samtalið að Þorvarður sé svart-
sýnismaður, og hann er því
spurður hvort hann sé svart-
sýnn á tilveruna. „Það er erfitt
að svara því,“ segir hann.
„Maður getur einhvern veginn
átt von á öllu en eftir því sem
maður hefur séð á þeirri lífsleið,
sem ég á að baki, þá er eins og
það þurfi að þjarma æði mikið
að manneskjunni svo hún
bregðist við og taka öðru vísi á
málum. Þannig þykist ég sjá að
ef það er einhver viðhorfsbreyt-
ing sem þarf til að bjarga
heiminum, þá þurfum við að
komast býsna nærri katastróf-
unni til að hún komi að gagni og
Þorvarður Helgason
valdi þessari hugarfarsbreyt-
ingu, er ég hræddur um. Við
sjáum dæmi um þetta bara í
daglegri pólitík á íslandi. Ein-
hver opinber persóna segir í dag
að ekki þýði að auka við
fiskiskipaflotann, því að þá
verði bara fleiri skip um að
veiða færri fiska. Önnur opinber
persóna heldur síðan sigurræðu
daginn eftir til að fagna komu
nýs togara — væntanlega til að
fækka þessum alltof fáu fiskum
enn meir. Og allt er þett gert
með bros á vör.“
Og Þorvarður glottir. „Æ, já,“
segir hann svo, „mér finnst
þetta allt afskaplega broslegt.
Það skynsamlegasta sem ég hef
þó'heyrt úr röðum pólitíkusanna
síðustu dagana er þó tillaga
Lúðvíks Jósepssonar um skipu-
lagða dreifingu aflans milli
vinnslustöðvanna í landi, svo að
framvegis verði það ekki togari
X-firðinga sem veiðir aðeins
fyrir X-firðinga og enga aðra.
En samt hef ég þá trú að
þorskinum þurfi að fækka
ískyggilega mikið enn til að
menn skilji hvað er í húfi.“
Talið berst af kynnum Þor-
varðs af sjónvarpi, sem hann
hefur lítillega fengizt við að
skrifa fyrir, og af kvikmvndum.
„Mér finnst þetta hvort tveggja
afskaplega spennandi miðlar,
enda myndi ég ekki vera að því
að skrifa fyrir þá ef mér fyndist
ekki gaman að því. Því miður er
ég orðinn of gamall til að gera
mér neinar verulegar vonir um
náin kynni af kvikmyndinni, og
þegar ég var að byrja að skrifa
var ekki um mikla möguleika að
ræða á því sviði. Hins vegar er
ég sannfærður um að skynsam-
leg kvikmyndapólitík gæti verið
afskaplega jákvæð fyrir okkur
og frá mínum sjónarhóli liggja
bókstaflega kvikmyndaefnin hér
á götunni, menn þurfa aðeins að
teygja sig eftir þeim. Þá á ég
ekki við að vera að seilast eftir
hæpnum eftiröpunum á skáld-
sögu Mobergs — taki þeir til sín
sem eiga.“
I tæp ár er nú búið að liggja
hjá sjónvarpinu handrit eftir
Þorvarð, sem ekki er þó ljóst
enn hvað verður um. „Þetta er
dálítið erfitt verkefni," segir
hann, „sem ég hreinlega veit
ekki hvort hægt er að gera hér
almennilega — það á eftir að
koma í ljós. Þetta er eiginlega
sjónvarpskvikmynd fremur en
leikrit — eins konar pólitískt
ævintýri og á að lýsa því hversu
vonlaust það er að vera lista-
maður í einræðisríki."
Einræðisherrar virðast því
nokkuð áleitnir í verkum Þor-
varðs, samanber leikrit hans
Sigur í Hefti 1, sem einnig var
sýnt í sjónvarpinu og lýstu
síðustu valdastundum einræðis-
herra. Þorvarður er spurður
nánar út í þessa sálma.
„Auðvitað hljóta menn af minni
kynslóð að vera töluvert
uppteknir af einræðinu,“ svarar
hann, „menn sem sáu fasismann
yfirbugaöan og bjuggust nú við
að upphæfist mikil sældartíð
lýðræðis og gagnkvæms
skilnings, en eins og við vitum
allir hefur reyndin orðið allt
önnur. Og þetta sem við höfum,
sem við búum við núna, verður
stöðugt merkilegra að mínum
dómi. Byltingin sem við njótum
nú góðs af var gerð 1789. Svo
njótum við auðvitað góðs af
uppkomu sósíalískra flokka en
byltingin sem Marx sá fyrir —
hún hefur hvergi gerzt enn.
Þessar sósíalísku byltingar sem
við þekkjum eru af allt öðrum
toga. Þannig að vandamálið er
opið og brennandi ennþá.“
Er Þorvarður með þessu að
segja að hann sé orðinn efins
um að byltingin hans Marx
gamla sjái yfirhöfuð dagsins
ljós? „Ég er farinn að efast
mikið um það og þótt ég vilji
ekki gerast spámaður í því efni,
þá þykir mér það harla ólíklegt.
Ég held að við ættum heldur að
reyna að rækta þetta lýðræðis-
fyrirkomulag, sem við höfum,
halda kapítalismanum sæmi-
lega í skefjum — nú þá ætti
þetta að ganga held ég. Ætli við
munum ekki í framtíðinni
mætast á miðri leið — austrið
og vestrið, því að þaö er búið að
hleypa kapítalismanum af stað
í austantjaldslöndunum, þó að
ekki fari mikið fyrir því og
þörfin fyrir lýðræðið þar um
slóðir sé ennþá brennandi."
Dæmdur i
ævinlangt
fangelsi
AlKOÍrsborK. 7. maí. Routor.
SKÝRT var frá því í dag að
Spánverjinn er gerði tilraun
til að ráða leiðtoga að-
skilnaðarhreyfingar
Kanaríeyja af dögum, hefði
verið dæmdur í ævilangt
fangelsi fyrir tilraunina.
Spánverjinn stakk leið-
togann, Antonio Cubillo, í
bakið með rýtingi, en
Cubillo særðist þó ekki
alvarlega. Cubillo hefur
sakað spánsku leyniþjón-
ustuna og sósíalista á Spáni
um að bera ábyrgð á tilræð-
inu, en því hefur verið vísað
á bug.
Lítil spærl-
ingsveiði
síðustu daga
LÍTIL sem engin spærlingsveiði
hefur verið við Vestmannaeyjar
síðustu daga. og virðist sem
mesta veiðin sé búin að þessu
sinni.
Sigurður Einarsson, fram-
kvæmdastjóri í Vestmannaeyjum,
sagði í samtali við Morgunbiaðið í
gær, að veiðin hefði dottið niður
um mánaðamótin og síðan hefði
lítill sem enginn afli borizt á land.
Einnig kvað hann brælu hafa tafið
fyrir veiðum, en sjómenn teldu að
spærlingurinn væri nú farinn að
dreifa sér.