Morgunblaðið - 10.05.1978, Blaðsíða 9
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ 1978
41
90 ára í dag:
Sigurður Grímsson
fyrrv. verkstjóri
Á árabilinu 1883—1929 bjuggu
sæmdarhjónin Ólöf Vilborg Sig-
urðardóttir og Grímur Sigurðsson
að Nykhóli í Mýrdal. Þau voru
bæði Mýrdælingar og þar fæddist
Vilborg, en svo var hún ávallt
kölluð, í Pétursey árið 1861 og
Grímur að Felli árið 1859. Þau
Nykhólshjón dóu bæði í hárri elli
í Reykjavík, Vilborg hinn 10.
nóvember 1955 á 95. aldursári og
Grímur hinn 26. októver 1949 á 91.
aldursári. Þeim varð þrettán
barna auðið og eru þau þessi í
réttri aldursröð: Eyjólfur Þórar-
inn, f. 1884, Sigurlín, f. 1885, Skúli,
f. 1887, Sigurður, f. 1888, Stefánía
Vilborg f. 1889, Þorsteinn, f. 1890,
Grímur, f. 1892, Vilhjálmur, f.
1893, Ánna Valgerður, f. 1894,
Steinþóra, f. 1896, Gruðríður, f.
1897, Kristján, f. 1900 og Siglinn,
f. 1904. Af þessum stóra barnahópi
eru fjögur enn á lífi og verður
aldursforseti þeirra, Sigurður, sem
fæddur er 10. maí 1888, 90 ára í
dag.
Vegna sérstakrar vináttu Sig-
urðar og föður míns allt til andláts
hans árið 1964 og við fjölskyldu
mína bæði fyrr og síðar, er mér
sérlega ljúft að senda frænda
mínum nokkur kveðjuorð í tilefni
af þessu merkisafmæli hans.
Sigurður var fljótt dugnaðar-
forkur eins og hann átti kyn til og
byrjaði ’ snemma að stunda alla
algenga sveitavinnu heima á
Nykhól á sumrum eins og þá var
siður og flestir bræðranna 'leituðu
sér að atvinnu á vertíð í verstöðv-
um suðvestanlands og við Faxaflóa
strax og aldur leyfði, sem þá var
14 til 15 ár. Urðu þeir venjulega að
fara fótgangandi um hávetur aí
vályndum veðrum og þungar byrð-
ar á herðum. Má geta nærri, að
ekki hentaði heiglum að takast
slíkar ferðir á hendur, sem oft
voru hinar mestu svaðilfarir og
líklegt þykir mér, að slíkt álag á
ungar herðar yrði kallað vinnu-
þrælkun í dag. Ekki skal henni
mæld bót, en á hinn bóginn verður
ekki séð, að þetta mikla álag hafi
valdið andlegu né líkamlegu tjóni,
enda vissast að einstaklingar eru
misjafnlega vel undir slíkt búnir
frá náttúrunnar hendi. Fyrsti
farartálminn var Jökulsá á Sól-
heimasandi, sem þá var óbrúuð, en
er eins og kunnugt er eitt af
stórfljótum landsins. Yfir hana
varð að flytja menn og farangur og
þurfti því trausta og vana vatna-
hesta og góða fylgdafmenn til þess
að þetta tækist slysalaust, en af
hvoru tveggja var nóg til í Nykhól
á þeim árum, sem margir ferða-
menn nutu góðs af. En þótt
Jökulsá væri að baki voru margar
ár og hindranir eftir, sem þurfti að
sigrast á, áður en komið var á
áfangastað. Þegar á hann var
komið, þurfti að herfast handa um
að útvega sér skiprúm sem sjó-
maður á skútu, en slík atvinna var
ekki alltaf tryggð fyrirfram.
Á þessum ferðum nutu ferða-
menn gestrisni vina og kunningja
og jafnvel fólks, sem þeir höfðu
ekki haft kynni af áður. En þótt
ferðalangar ættu alls staðar inn-
angengt hjá fólki, þar sem gest-
risni og samhjálp voru í hávegum
höfð, gera íslenzk vetrarveður oft
ekki boð á undan sér og þessvegna
lentu þessir göngugarpar oft í
hinum mestu svaðilförum, sem því
miður höfðu stundum mannskaða
í för með sér. En á þeim árum var
ekki um neitt að velja eða hafna
því að lífsbaráttap var hörð og
boðorðið var að duga eða drepast,
enda gefur það augaleið, að erfitt
hefur verið fyrir Nykhólshjónin að
láta enda ná saman með svo
stóran barnahóp, en bót var í máli,
að dugnaður og hagsýni voru
mikil. Á þessum árum og fyrr
fluttust margir íslendingar af
landi brott fyrir fullt og allt vegna
þess, að þeir sáu bókstaflega engin
lífsskilyrði hér á landi eða eins og
Örn Arnarson orðaði það svo
hnyttilega:
_Það var svo al|?en>ít hér áður
að óttast hvert kotnandi vor
ok sjálfKert. ef seint tæki (ram úr.
að sálast úr skyrbjútt ok hor.“
En örlög réðu því, að ekki sáu
allir þeir drauma sína rætast, sem
lagt höfðu sinn skerf af mörkum
til þess að leggja grundvöll að
þeirri gullöld, er núverandi kyn-
slóð hefur lifað á, en urðu að láta
sér nægja að koma höndum sínum
í náin kynni við hlumm og orf og
lifa samt við sult og seyru. íslenzk
þjóð þarf að átta sig betur á, að
ekki hafa allir uppskorið ríkuleg
laun erfiðis síns og að ekkert
gerist af sjálfu sér. Þessvegna eiga
hugsjónamenn horfinrfa kynslóða
að skipa sérstakan heiðurssess í
þakklátum huga okkar,
I fjögur ár var Sigurður bóndi í
Nykhól, en eftir að hann hleypti
heimadraganum gerðist hann sjó-
maður á skipum, sem gerð voru út
frá Reykjavík, fyrst á skútum en
síðar á togurum. Þessir togarar
höfðu margir verið byggðir af
vanefnum í fyrri heimsstyrjöld-
inni og seldir síðar hingað til lands
og var allur búnaður þeirra því
svipur hjá sjón miðað við það, sem
síðar varð. Eigi að síðar tókst
okkur harðduglegu sjómönnum að
gjörbreta atvinnu- og efnahagslífi
þessa þjóðfélags og renna undir
það þeim stoðum, er það hvílir á
í dag. Á þessum árum á sjónum
lenti Sigurður í einu mesta mann-
skaðaveðri, er um getur við Island,
svonefndu Halaveðri árið 1925, en
þá var hann skipverji hjá Jóni
Högnasyni á togaranum „Gull-
toppi“. I þessu veðri fórust tveir
togarar og margur góður drengur
og vaskur sjómaður lét lífið. Þá
reyndi á hugrekki og þor íslenzkrá
sjómanna meir en oft áður og
hefur mér verið tjáð, að eftir
þessar hamfarir hafi ekki verið
hægt að draga þessa eiginleika
Sigurðar í efa. En þeir, sem lifðu
af Halaveðrið, hafa ekki í annan
tíma séð íslenzka náttúru fara
meiri hamförum.
Árið 1930 gerðist Sigurður
verkstjóri hjá Sláturfélagi Suður-
lands og gegndi hann því starfi
allt til ársins 1962, er hann lét af
störfum fyrir aldurs sakir. Sem
verkstjóri tel ég, og hef af því
nokkra persónulega reynslu, að
Sigurður hafi notið sín með
ágætum og hafði hann þá kosti til
að bera í ríkum mæli, sem góður
verkstjóri þarf að hafa. Einn
þessarra kosta var frábær vinnu-
alúð og stundvísi, sem fáir eða
engir geta státað af nú til dags. í
þau tæpu 33 ár, sem Sigurður var
verkstjóri vantaði hann ekki svo
mikið sem einn dag til vinnu og
kom aldrei svo mikið sem mínútu
of seint. Þetta er árangur, sem
ekki er hægt að yfirstíga, en slíkir
eiginleikar þykja víst ekki frá-
sagnarverðir í dag, þegar alls
konar skeytingaleysi er að sliga
þjóðfélagið. Sigurður var bæði
húsbóndahollur og tillitssamur við
starfsfólk sitt, sem var flest um
sláturtíðina og breytilegt frá
einum tíma til annars. Ég hygg, að
hann hafi með afbrigðum vel
tryggt bæði réttindi starfsfólks og
verið sér meðvitandi um þær
kröfur, sem hinn oft óræði vinnu-
veitandi átti á hendur starfsfólki
og sameinað þannig og tryggt rétt
beggja aðila. Einnig gat hann í
þessu starfi haldið nánum kynnum
við marga bændur þessa lands,
ekki sízt sveitunga sína í Mýrdaln-
um, en með mörgum þeirra tókust
náin vináttubönd, sem eru hlý og
traust enn þann dag í dag, enda
hefur Sigurður ekki talið eftir sér,
þegar þeir hafa þurft á hinni
miklu greiðasemi hans og velvild
í þeirra garð að halda.
Á þessu tímabili í ævi Sigurðar
kynntist sá, er þessar línur ritar,
honum mjög vel miðað við, að
„frændur eru ekki alltaf frændum
beztir" og þann aldursmun, sem er
með okkur: En tryggð Sigurðar við
föður minn og hans heimili var
slík, að einstætt má telja, og get
ég fullyrt, að þessar einstöku
tilfinningar bræðraþels og ein-
lægrar vináttu voru gagnkvæmar.
Kærleikur þeirra bræðra hefur
ávallt verið mér gleðilegt undrun-
arefni.
Eitt af því fyrsta, sem ég man
eftir, var sú ánægja og gleði, sem
ríkti, er Siggi frændi kom í
heimsókn og þá voru rifjaðar upp
endurminningar úr Mýrdalnum og
mörg atvik úr samskiptum stórrar
og samhentrar fjölskyldu. Þegar
ég varð eldri skildist mér, að það
var ekki eingöngu upprifjun á
gömlum og nýjum atburðum, sem
skemmtan vakti, heldur einnig
óvenjuleg og listræn frásögn Sigga
frænda og er skemmst frá því að
segja, að ég hef aldrei kynnzt
skemmtilegri og listrænni frá-
sagnarmanni en honum og við
systkinin opnuðum bæði eyru og
munn til þess að geta fylgzt sem
bezt með frásögn hans.
Nú er það vitað, að hughrif eru
samsett úr mörgum þáttum, sem
allir verða að vera samverkandi og
geta verið breytilegir frá einum
tíma til annars. En maður, sem
aldrei missir marks, hlýtur að
hafa mjög gott vald á öllum
þessum þáttum og öll mín upp-
vaxtarár minnist ég þess ekki, að
Sigga frænda mistækist hin forna
og eðla list.
Og þessi list var ekki öguð með
langri skólagöngu, heldur með-
fædd og hert í amstri hversdags-
ins.
En auk þess, sem Sigurður rækti
frændsemina við heimili föður
míns eins og bezt varð á kosið,
rétti hann okkur oft hjálparhönd,
þegar erfiðleikar steðjuðu að á
erfiðum tímum og vil ég nota þetta
tækifæri til þess að ítreka þakkir
mínar til hans fyrir það í stað þess
að tíunda þær. Er það gert vegna
þess, að jafnvel þeim opinskáu er
Ferming
í Heydala-
prestakalli
Staðasókn: Ferming í Staðar-
kirkju á hvítasunnudag kl. 11 f.h.
Prestur sr. Kristinn Ilóseasson.
Páll Björnsson,
Nausti.
Hansína Sturlaugsdóttir,
Heyklifi.
Kristín Bjarney Ársælsdóttir,
Laufási.
Ileydalasókni Ferming í Heydala-
kirkju á hvítasunnudag kl. 3 e.h.
Prestur sr. Kristinn Hóseasson.
Arnaldur Sigurðsson,
Hlíðarenda.
Aron Elfar Árnason,
Ásvegi 27, Breiðdalsvík.
Björgvin Hlíðar Pétursson,
Þorvaldsstöðum.
Áslaug Elísdóttir,
Sæbergi 15, Breiðdalsvík.
Hlíf Elfa Magnúsdóttir,
Ásvegi 29, Breiðdalsvík.
Kristín Sigríður Hannesdóttir,
Skriðustekk.
Sigrún Stefanía Ingólfsdóttir,
Innri-Kleif.
nauðsynlegt að eiga minningar,
sem mundu missa gildi sitt, ef við
þeim væri hróflað úr innsta
hugskoti.
Það fer varla á milli mála, að
ytri aðstæður setja að meira eða
minna leyti mark sitt að kynslóð-
irnar og líf manna er eins og
lotterí að því leyti, að það er undir
hendingu komið, hvort einstakl-
ingur lifir á hagstæðum tíma svo
að meðfæddir hæfileikar fái notið
sín viðkomandi einstaklingi og
þjóðfélaginu til gagns og blessun-
ar. Mörg eru eflaust þekkt og
óþekkt dæmin „um lemstraðar
listamannsgáfur, sem lyftu sér
aldrei á flug.“ Aðlögunarhæfni
einstaklinga er misnandi og 7eim,
sem ekki tekst að aðlagast um-
hverfi sínu og tíðaranda, mun
varla heppnast að hljóta sinn
réttláta skerf af lífshamingju.
Meinlegri örlög er ekki hægt að
hugsa sér. En þegar menn lifa
tímana tvenna eins og þeir, sem nú
eru komnir á efri ár, er aðlögunar-
hæfnin ennþá nauðsynlegri, enda
mun mörgum hafa orðið hált á
þeim öru breytingum úr örbirgð í
velsæld, sem íslenzkt þjóðfélag
hefur tekið á skömmum tíma. Fáa
menn hef ég þekkt, sem þessar
breytingar hafa haft jafnlítil áhrif
á og Sigurð Grímsson, sem sýnir,
að hans sterku bein, er komu sér
vel, þegar erfiðleikar steðjuðu að,
eru einnig góð í velgengni og
finnst mér eins og öll ytri áhrif,
hvers eðlis, sem þau eru, hafi stælt
huga hans og hönd. Við vitum vel,
hverjum okkur ber að þakka slíka
gjöf og það veit ég, að Sigurður
hefur gert.
Orlög eru ofin úr mörgum
þáttum, en ef ég ætti að voga mér
að nefna einn, sem hefur verið
gildur í öllu lífshlaupi Sigurðar, þá
mundi ég nefna vinnuna. Ég veit,
að vinnan hefur verið frænda
mínum mikils virði og meðfædd
trúmennska hans á þeim vettvangi
hefur verið frábær. Það er örugg-
lega ekki hægt að hvílast betur en
eftir velunninn vinnudag, þegar
hrein samvizka og líkamleg þreyta
sameinast um hvíld til þess að
endurnæra líkama og sál. Ég er
viss um, að Sigurður hefur alla
sína mörgu vinnudaga getað geng-
ið til náða í slíku ástandi.
Sigurður hefur alltaf haft mik-
inn áhuga á því, sem efst er á
baugi í þjóðfélaginu á hverjum
tíma og allt um háan aldur fylgist
hann ótrúlega vel með þjóðmálum
og hefur á þeim ákveðnar skoðan-
ir.
I öllu lífi sínu hefur Sigurður
verið einstakur gæfumaður og
hefur hans ágæta eiginkona, Elín
Þorláksdóttir ættuð frá Hrauni í
Ölfusi, átt sinn drjúga þátt í því.
Myndarskapur hennar á öllum
sviðum er til fyrirmyndar og er
heimili þeirra á Langholtsvegi 76
svo, að á betri verður ekki kosöið.
Bið ég þess, að honum verði
ævikvöldið bjart og hlýtt í faðmi
góðrar og samhentrar fjölskyldu,
Sigurður verður að heiman í dag.
Vilhjálmur G. Skúlason.
ARCTA ER AÐDÁUNARVERT
ARCTA matar- og kaffistelliö vekur óskipta
athygli og aðdáun hvar sem þaö sést; — fyrir
tallegar línu, frábaera hönnun og skemmtilega
áferð.
ARCTA fæst aðeins hjá okkur.
A. EINARSSON & FUNK
Laugavegi 85