Morgunblaðið - 25.06.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 1978
Innganga íslands í EFTA1970
varð forsenda þess að toll-
fríðindi fengust í V-Evrópu
ÁBERANDI er írá því er
bókun 6 tók KÍldi. en hún
fjallar um niðurfellingu tolla á
íslenzkum sjávarafurðum. sem
seld eru til Efnahagsbandalags
Evrópu. að talsverð aukning
hefur orðið á sölu frystra fiaka
ok frystrar rækju til Efnahags-
handalagslandanna. Sem dæmi
má nefna að áður en bókun B
tók gildi. á miðju ári 1976, voru
á árinu 1975 flutt út 2.643 tonn
af frystum flökum. en á árinu
1977 hafði magnið aukizt í
7.136 tonn. Fryst rækja, sem
flutt var út 1975, var 330 tonn,
en á árinu 1977 til Efnahags;
bandalagslandanna 754 tonn. I
þessu sambandi má benda á að
ekki er aðeins um að ræða
þessa aukningu í sölu. heldur
skiptir einnig meginmáli, að
vegna niðurfellingar á tolli,
hefur fcngizt hagstæðara verð
fyrir þessar vörur.
Árið 1970 gekk ísland í EFTA
og tveimur árum síðar tókst
EFTA-löndunum að ná fríverzl-
unarsamningi við Efnahags-
bandalagið. Aðild íslands að
EFTA opnaði möguleika á frí-
verzlunarsamningum íslands
við þann háþróaða Evrópumark-
að, sem Efnahagsbandalags-
löndin eru. Rétt um það leyti er
ísland var orðinn fullgildur aðili
að EFTA bauð Efnahagsbanda-
lagið þremur EFTA-ríkjum að-
ild að EBE, Bretlandi, Dan-
mörku og Noregi. Um leið og
EBE bauð þessum þremur ríkj-
um upp á samninga um inn-
göngu bauð það öðrum
EFTA-löndum upp á fríverzlun-
arsamninga, er næðu til allra
landa EBE. Aðildin að EFTA
opnaði því leiðina til samninga
við EBE, en án hennar hefði
bandalagið ekki verið til við-
ræðna við ísland og hefðu þá
tollmúrar hins stækkaða Efna-
hagsbandalags valdið íslenzkum
útflutningi ófyrirsjáanlegum
erfiðleikum.
En í samningum við Efna-
hagsbandalagið hafði Island
sérstöðu. Hagsmunir þess voru
ekki fyrst og fremst bundnir við
fríverzlun með iðnaðarvörur,
sem var grundvöllur samninga
EFTA-landanna og EBE, heldur
um fríverzlun með sjávarafurð-
ir. Um leið átti ísland í alvar-
legri deilu við tvö stórveldi
innan Efnahagsbandalagsins.
Þrátt fyrir það tókst að ná
samningum við bandalagið og
sitja nú Islendingar uppi með
200 mílna fiskveiðilögsögu og
fríverzlunarsamning við hinn
mikilvæga markað í Evrópu.
Einn veigamesti hluti samn-
ings Islands við Efnahágs-
bandalagið var bókun 6, sem
áður er getið og fjallaði ein-
göngu um sjávarafurðir og
komst hún ekki til fram-
kvæmda, fyrr en sættir höfðu
tekizt með Islendingum og
Bretum og Þjóðverjum í fisk-
veiðideilu landanna. Oslóar-
samningurinn var gerður í júní
1976, en gildistaka bókunar 6
varð 1. júlí 1976. Tollfrelsi fyrir
íslenzkar afurðir hefur ekki gilt
nema í tæpt eitt ár, þar sem
tollar á iðnaðarvörum til Efna-
hagsbandalagslandanna voru
afnumdir í 5 áföngum frá 1.
apríl 1973 til 1. júlí 1977. Hins
vegar fengu íslendingar lengri
aðlögunartíma til að afnema
verndartolla á innfluttum
vörum frá Efnahagsbandalags-
löndunum og EFTA-löndum eða
Frá undirritun samninganna í Ósló 2. júní 1976. Einar Ágústsson utanríkisráðherra
tekur í hönd hins brezka starfsbróur síns, Anthony Crosiands. Matthias Bjarnason,
sjávarútvegsráðherra, horfir á. _ Ljósm.i AP.
Útflutningur íslendinga til EBE og EFTA
hefur stóraukist í magni og verðmæti
Frá átökunum á miðunum. Brezka freigátan Andromeda siglir í veg fyrir varðskipið
Þór.
til 1. janúar 1980. Er það þó
aðeins fyrir brot af innflutn-
ingnum eða innan við 20%.
Sem dæmi má nefna og það
hefur komið fram í fréttum að
útflutningur á freðfiski til
Bretlands og meginlands
Evrópu jókst á einu ári um
170%. Þessi aukning er fyrst og
fremst því að þakka að Islend-
ingar losna við 15% toll á
þessum fiski. Fyrstu 5 til 6
mánuðina í fyrra voru framleidd
um 1.000 tonn af fiskflökum á
Evrópumarkað, en nú hafa verið
framleidd 4.000 tonn. Þetta
sýnir að stórkostleg aukning
hefur verið á mikilvægi Vest-
ur-Evrópumarkaðar við þessa
fríverzlunarsamninga, sem ís-
lendingar hafa gert við fyrst
EFTA og síðan Efnahagsbanda-
lagið.
Fyrir álframleiðsluna hefur
Efnahagsbandalagsmarkaðurinn
mikla þýðingu og þangað hafa
75% framleiðslunnar verið seld.
Fríverzlunarsamningurinn við
Efnahagsbandalagið hefur haft
í för með sér að tollur á áli, sem
var 7%, er nú kominn niður í
2,8% og fellur að fullu niður
hinn 1. janúar 1980. Þá myndar
fríverzlunarsamningurinn og
grundvöll að rekstri járnblendi-
Kortið sýnir Efnahagsbandalag Evrópu, hinn mikla
markað, sem opinn er fslendingum án tolla og ennfremur
EFTA-löndin, sem einnig eru opin íslendingum án tolla.
verksmiðju, þar sem ytri tollur
bandalagsins er 10%.
Útflutningur iðnaðarvara frá
íslandi nam á árinu 1977 og eru
þá sjávarafurðir ekki taldar
með 22.345 milljónum króna og
hafði frá árinu áður aukizt úr
17.586,4 milljónum króna eða
um 27%. Af þessu var ál og
álmelmi 77.266 tonn á 14.933,1
milljón króna, en hafði verið
árið áður 79.078 tonn á 12.402
milljónir króna. Verðmæta-
aukning, þrátt fyrir samdrátt í
magni, nam því um 20%.
Útflutningur ullarfatnaðar
var lítill til EFTA- og EBE-
landa fram til ársins 1972, en
síðustu fimm árin hefur hann
aukizt mjög og numið 30 til 40%
af útflutningi alls prjónafatnað-
ar. Tollar af þessum vörum eru
yfirleitt háir í EFTA- og
EBE-löndum, svo að niðurfell-
ing þeirra skiptir miklu máli
fyrir þessar iðnaðargreinar. Ef
einungis er litið til ullarvörunn-
ar kemur í ljós að árið 1977 var
verðmæti útflutnings ullarvara
3.441 milljón króna miðað við
2.050 milljónir króna árið áður.
Útflutt magn var 882 tonn árið
1976, en var komið upp í 1.147
tonn árið 1977. Magnaukning er
um 30% en verðmætisaukning á
sama tíma er 67%. Magnaukn-
ing tilbúins fatnaðar varð 53%
en verðmætisaukning 83%.
Eins og áður segir er sá dagur,
sem íslenzkir útflytjendur öðl-
uðust algjör tollfríðindi á einum
stærsta og þróaðasta markaði
heims þegar runninn upp, 1. júlí
1977. I árskýrslu Útflutnings-
miðstöðvar iðnaðarins fyrir árið
1977 segir um þessi mál:
„Viðskipti við þessi svæði
hafa stóraukizt frá því að
samningar voru gerðir og hefur
útflutningur aukizt hlutfalls-
lega meira en innflutningur. Þó
ber að minnast þess, að við-
skiptajöfnuður okkar við þessi
svæði er ennþá mjög óhagstæð-
ur.
Ef litið er örlítið nánar á
útflutningshliðina, var hlutdeild
íslenzks iðnvarnings árið 1969,
sem fór til þessara svæða 29%,
en var komin upp í 81% árið
1976. Af tölunni fyrir árið 1976
sést, að þessi svæði eru lang
mikilvægust fyrir íslenzkar iðn-
aðarvörur og tollar til annarra
svæða skipta ekki eins miklu
máli. Næst mikilvægasta svæðið
árið 1976 var Austur-Evrópa
með 15% og í þriðja sæti
Bandaríkin með 12%.
Þegar upp er staðið og meta
á hver niðurstaðan sé af aðild
Islands í þessum bandalögum er
margra sjónarmiða að gæta.
Vegna tollalækkananna missir
ríkissjóður af verulegum toll-
tekjum. Lækkun tolla hefur haft
áhrif á samkeppnisaðstöðu ís-
lenzkra fyrirtækja. Breyting á
vöruskiptajöfnuði við þessi
svæði hlýtur einnig að vera
þýðingarmikill liður og fleira er
til umhugsunar. Þó svo að tölur
gefi til kynna að tollalækkanir
og tollfríðindi í löndum EBE og
EFTA hafi komið íslenzkum
iðnaði verulega til góða, þá má
alltaf velta fyrir sér þeirri
spurningu, hvort við höfum
notfært okkur til fullnustu þau
tækifæri, sem fyrir hendi eru.
Gildir það jafnt um notkun
aðlögunartímans heima fyrir
svo og um sóknina á erlendu
markaðssvæðunum."
Vissulega má ekki gera lítið
úr þeim vandamálum, sem koma
upp, er verndartollar hérlendis
eru felldir niður. Þess má og
geta að áhrif tollalækkana á
fjármál ríkisins eru hlutfallsleg
minnkun tolltekna í heildartekj-
um ríkissjóðs. Þetta hlutfall var
árið 1969 37,1% en árið 1976
21,6%. En vegna sífellt vaxandi
innflutnings hafa raunverulegar
tolltekjur aukizt þrátt fyrir það
og hlutfallslega lækkun toll-
tekna hefur ríkissjóður fengið
miklu meir en bætta með
hækkun söluskatts. Ljóst er
einnig að erfiðleikar íslenzkra
fyrirtækja eru ekki fyrst og
fremst vegna tollalækkana.