Morgunblaðið - 19.07.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Rítstjórnarfulitrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiösla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. ó mánuöi innanlands.
í lausasölu 100 kr. eintakió.
Alþýðubanda-
lag kúskaði
Alþýðuflokk
Idafi hefjast væntanlejja viðræður miili Alþýðuflokks, Alþýðu-
þandalajjs og Framsóknarflokks um myndun nýrrar vinstri
stjórnar. Hið athyjíiisverða við þessar viðræður er kannski fyrst og
fremst það, að kommúnistum tókst að kúska Alþýðuflokkinn til þeirra.
Þeir höfðu sitt fram. I könnunarviðræðum Alþýðuflokks ojí
Alþýðubandalajís kom í ljós, að AlþýðuhandalaKÍó vildi samstarf við
Framsóknarflokkinn ásamt Alþýðuflokknum um stjórnarmyndun, en
Alþýðuflokkur vildi samstarf við Sjálfstæðisflokkinn ásamt Alþýðu-
bandalajji um stjórnarmyndun. Þessi ájjreininKur um samstarf aðila lá
alveK Ijós fvrir, þej;ar könnunarviðræðum þessara tveggja flokka lauk.
Forseti íslands fól Benedikt Gröndal, formanni Alþýðuflokksins, að
gera tilraun til þess að mynda nýja ríkisstjórn ok var það í alla staði
eðlilefí ráðstöfun hjá forseta með hliðsjón af úrslitum kosninganna.
Benedikt Gröndal tók ákvörðun um að gera tilraun til myndunar
svokallaðrar Nýsköpunarstjórnar, sem var í samræmi við eindreginn
vilja Alþýðuflokksins. Alþýðubandalagið hafði ekki einu sinni fyrir því
að gefa formanni Alþýðuflokksins færi á að kanna, hvort yfirleitt væri
hugsanlegur málefnalegur grundvöllur fyrir slíku stjórnarsamstarfi,
heldur sagði þvert nei þegar í stað og gaf engan kost á slíkum
viðræðum. Hér var auðvitað um ruddalega og grófa framkomu af hálfu
Alþýðubandalagsins að ræða í garð formanns Alþýðuflokksins. Ætla
hefði mátt, að Benedikt Gröndal hefði eftir þessa framkomu
Alþýðubandalagsins valið þann kostinn að skila umboði sínu inn til
forseta og benda á Lúðvík Jósepsson til þess að hafa forystu um myndun
vinstri stjórnar og afgreiða hann með sama hætti og hann hafði afgreitt
Alþýðuflokkinn í fvrstu stjórnarmyndunartilraun hans, en sú varð ekki
niðurstaða Alþýðuflokksins.
Flokksstjórnarfundur Alþýðuflokksins ákvað að krefjast skýringa og
dagblöðin voru varla komin út á laugardagsmorgni með fréttir um þá
kröfu Alþýðuflokksins, þegar svar Lúðvíks var komið, sem var efnislega
á þá leið, að krafa Alþýðuflokksins væri út í hött. Um leið og það lá
fyrir lýsti Alþýðuflokkurinn yfir því, að hann væri tilbúinn í vinstri
viðræður. Þegar þessi atburðarás er höfð í huga verður ekki annað sagt,
en að kommúnistar hafi með hörku haft sitt fram og kúskað
Alþýðuflokkinn til þess að hafa forystu um viðræður um myndun
ríkisstjórnar, sem upplýst er, að Alþýðuflokkurinn hafði nákvæmlega
engan áhuga á.
Þessum fyrsta þætti í stjórnarmyndunartilraunum Alþýðuflokksins
hefur því lokið á þann veg, að Alþýðubandalagið hefur náð því marki,
að Alþýðuflokkurinn hefur sett niður, hann hefur látið Alþýðubanda-
lagið kúga sig inn í viðræður, sem hann hafði engan áhuga á. I dag
hefjast viðræður undir forystu Benedikts Gröndals um myndun vinstri
stjórnar, en fyrir helgina lýsti Þjóðviljinn því yfir, að það væri „nánast
hlægilegt", að slíkar viðræður færu fram undir forystu formanns
Alþýðuflokksins. Reynslan á svo eftir að leiða í ljós, hvort
Alþýðuflokkurinn lifir þessar vinstri viðræður af eða hvort hann verður
líka kúskaður inn í ríkisstjórn, sem hvorki flokkurinn eða kjósendur
hans hafa nokkurn áhuga á.
U nglinga vinna
— sömu laun fyr-
ir sömu vinnu
Isíðustu viku fóru unglingar í Reykjavík í kröfugöngu og kröfðust
hærri launa fyrir hina svonefndu unglingavinnu. Óánægja
unglinganna er fyrst og fremst sprottin af því, að í Reykjavík eru lægri
laun greidd fyrir unglingavinnu en t.d. í Kópavogi. I framhaldi af
fréttum um þessar aðgerðir unglinganna hefur komið fram, að laun
fyrir unglingavinnu í Vestmannaeyjum eru lægri en í Reykjavík.
Þrennt skiptir mestu í þessu sambandi. I fyrsta lagi, að unglingarnir
hafi aðgang að vinnu við sitt hæfi yfir sumartímann í stað þess að
hanga aðgerðarlausir, í öðru lagi að þau laun, sem ákveðin eru fyrir
unglingavinnu séu slík, að unga fólkið finni, að sú vinna, sem það leggur
af mörkum, sé einhvers virði og í þriðja lagi, að sömu laun verði greidd
fyrir þessa vinnu hvar sem er á landinu.
Það er skiljanlegt, að unglingar í Reykjavík eigi erfitt með að sætta
g við, að jafnaldrar þeirra sunnan Fossvogslækjar fái hærri laun en
r fyrir sömu vinnu. Og það er skiljanlegt, að unglingar í
^tmannaeyjum eigi bágt með að sætta sig við, að þeir fái lægri laun
jafnaldrar þeirra á Reykjavíkursvæðinu. Hér þurfa forráðamenn
.itarfélaga að taka höndum saman um að ákveða laun fyrir
nglingavinnu á þann veg, að þau verði hin sömu hvarvetna á Iandinu.
Einkennileg staða er komin upp
innan Framsóknarflokksins vegna
mismunandi afstöðu helztu forystu-
manna flokksins til væntanlegra
vinstri viðræðna Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalags og Framsóknar-
flokks. Endurspeglast þetta bezt í
vali þingflokks Framsóknarmanna á
fulltrúum í þessar vinstriviðræður,
þar sem allir ráöherrarnir báöust
undan því aö taka þáttxí viöræöun-
um, þar meö talinn formaöur
flokksins, Ólafur Jóhannesson, og
Jón Helgason frá Seglbúðum valinn
ásamt þeim Steingrími og Tómasi,
sem verið hafa helztu talsmenn
þess, að Framsóknarflokkurinn
tæki beinan þátt í viðræöum um
vinstri stjórn. Þessi tíðindi verða
naumast til að auka á líkur þess að
vinstra samstarf þessara þriggja
flokka sjái dagsins Ijós. „Þetta er
mjög tvísýnt, varla nema 50% líkur
og Framsókn er helzta brotalömin,"
sagði áhrifamaður í Alþýöubanda-
laginu í samtali í gær.
• Ágreiningur
í forystu Fram-
sóknarflokks
Greinilegt er að ágreiningur er
kominn upp innan forystu Fram-
sóknarflokksins, og um leið er
athyglisvert að skörp kynslóða-
skipti eru innan þingflokksins
varðandi afstöðuna til þessara
vinstri viðræðna, sem nú hafa verið
ákveðnar. Ólafur Jóhannesson er
sagður þykkjuþungur í garð þeirra
Steingríms Hermannssonar og
Tómasar Árnasonar, og virðist sem
honum þyki þeir hafa tekið fram
fyrir hendurnar á sér með einhverj-
um hætti.
Meöal Alþýðuflokksmanna er á kreiki
skýring á því hvers vegna Ólafur
mætti ekki til fundar viö þá á
mánudaginn var. Telja þeir mæt-
ingu Steingríms og Tómasar einna
helzt merki þess, að Ólafur „hafi
farið í fýlu“ vegna þess að það varð
ofan á að Framsóknarflokkurinn
samþykkti aö ganga til þessara
vinstri viðræðna. Kratar telja að
rekja megi þessa þróun til aðal-
fundar Sambandsins á dögunum,
en framámenn þess hafi komizt að
þeirri niöurstöðu, að nauösynlegt
væri fyrir SÍS að vera í valdaaö-
stöðu áfram. Sambandsmenn hafi
því sett þá Steingrím og Tómas í
gang — „sem einir sér hafa enga
pólitíska vigt", eins og það var
orðað, „en meö þennan óváenta
pólitíska bakstuöning tókst aö
sveigja Framsóknarflokkinn frá
hlutleysisstefnu Ólafs yfir til beinnar
þátttöku í stjórnarmyndunarvið-
ræðum."
Því hefur verið haldiö fram, aö á fundi
þingflokks Framsóknarflokksins ný-
verið hafi Ólafur borið fram tillögu
varðandi væntanlegar stjórnar-
myndunartilraunir, þar sem gengiö
var út frá hlutleysisstefnu Fram-
sóknarmanna til stjórnarsamstarfs
Alþýðuflokks og Alþýðubandalags
með einhverjum skætingi um þessa
tvo flokka í niðurlaginu. Steingrímur
og Tómas eiga þá aö hafa knúiö
það fram innan þingflokksins aö
viðbrögð Framsóknarmanna voru
öll milduð og Alþýðuflokksmönnum
svaraö í jákvæöri tóntegund.
• Hlutleysi þýöir
ekki ábyrgðarleysi
Framsóknarmenn gera lítið úr
merkingu þessa og einn af
frammámönnum í flokknum sagöi
í samtali við Mbl. að fráhvarfið frá
algjörri hlutleysisstefnu yfir í
þátttöku í vinstriviðræðum og
samþykkt þingflokksins þar að
lútandi hafi fremur verið spurning
um áherzlur og orðalag en um
ágreining. Framsóknarmenn hafi
jafnan sagt fyrir kosningar að þeir
væru reiöubúnir til vinstra sam-
starfs en leiðin til þess væri að
Framsókn væri svo sterk aö hún
gæti knúið Alþýðubandalags-
menn og krata til samkomuiags
um ýmis atriði sem þá greindi á
um í grundvallaratriöum. Niöur-
stöður kosninganna heföu hins
vegar veikt stööu Framsóknar
svo, að hún væri ekki lengur í
neinni aöstööu til að knýja
Nýju mennirnir — Steingrímur Hermannsson ritari Framsó
gjaldkeri Framsóknarflokksins og Jón Helgason alÞingismaöui
Vinstri
Kynslóðaárei
innan Framst
• Mismunandi
líkur á Því
að menn verði
ráðherrar
Framsóknarmenn vilja því meina, að
fráhvarfið frá hlutleysisstefnunni eigi
sér eðlilegar skýringar, en heim-
ildarmaður Morgunblaðsins bætti
einnig við — „sjálfsagt liggur líka að
baki þessu mismunandi áhugi á því
að vera utan stjórnar eða öllu heldur
— maður ímyndar sér aö að baki
þessu liggi aö einhverju leyti svona
vitund manna um mismunandi líkur
á því að verða ráöherraar og á ég
þá kannski ekki við Steingrím og
Tómas, (því að í rauninni held ég, að
það hafi verið afgreitt að nokkru
leyti áður) heldur frekar varðandi
afstööu ýmissa annarra þing-
manna."
Sú spurning hlýtur óhjákvæmilega að
vakna, hvort vísvitandi sé nú stefnt
að kynslóöaskiptum í forystuliöi
Framsóknarmanna. Hin opinbera
skýring Framsóknarráöherranna á
því aö þeir taka ekki þátt í
viðræðunum um nýja vinstri stjórn
er að þeir vilji „leyfa ungu mönnun-
um að spreyta sig". Hins vegar er
Ijóst, að sumir ráöherranna eru fullir
óbeitar út í ýmsa í röðum viðræöu-
aöilanna út af því sem þeir kalla
„persónulegar árásir", og vilja af
þeim ástæðum ekki blanda sér í
þessar viðræður. Þá var vitaö fyrir
síöustu kosningar, að Halldór E.
Sigurðsson var búinn aö missa
áhugann á ráðherradómi. Einnig
hefur vegur Einars Ágústsonar
innan helztu valdastööva Fram-
sóknarflokksins farið mjög dvínandi
undanfarin misseri og veröur aö
telja vafasamt að hann komi til álita
sem ráðherraefni flokksins, eins og
málum er nú háttað.
• Ólafur
Þrátt fyrir allt
sterkari maöurinn
Hvað Ólaf Jóhannesson varðar þá
veiktist staöa hans mjög þegar
úrslit lágu fyrir í alþingiskosningun-
nokkurn til eins eða neins, og
þess vegna hefði komið upp
hugmyndin um hlutleysisafstöð-
una — til að þrýsta á um, að
sigurvegararnir stæöu við öll
fyrirheitin.
Þegar betra tóm gafst til fóru
Framsóknarmenn hins vegar að
vega og meta hvað fælist í
hlutleysishugtakinu, og komust
menn þá að þeirri niðurstöðu
innan þingflokksins aö þaö gæti
einnig verið mjög varasamt að
heita þessum tveimur flokkum
algjöru hlutleysi, því að þegar öllu
væri á botninn hvolft þýddi
hlutleysi ekki ábyrgðarleysi heldur
ábyrgð án áhrifa, og þótti Fram-
sóknarmönnum ekki fýsilegt að
binda sig á slíkan klafa. Benda
þeir á, að með þessu móti heföu
Alþýöubandalagsmenn og
Alþýðuflokksmenn getaö tengt
framsóknarflokkinn við óvinsælar
stjórnarathafnir þótt hann kæmi
þar hvergi nærri en hins vegar
kennt honum um ef hann léti af
hlutleysinu við tilteknar aöstæöur
og stjórnin félli. „Þeir hafa sagt,
að þeir vilji ekki hanga í snöru
Framsóknar, en málið er bara það
að þeir geta alveg eins sett okkur
í sína snöru," sagði Framsóknar-
maður í samtali við Mbl.
Ólafur Jóhannes-
son kom á lands-
mót hestamanna á
Þingvöllum um
helgina en á Þing-
völlum dvaldi hann
í fríi og Þar tók
hann Þá ákvöröun
aö veröa ekki í
viöræöunefnd
Framsóknar-
flokksins.
Fréttaskýring