Morgunblaðið - 19.07.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 1978
17
i viðræður:
kstrar
óknar
um, en áöur en mönnum gafst tóm
til aö hefja gagnrýni á foringja sinn,
kom hann þeim í opna skjöldu meö
því aö vekja sjálfur máls á gagnrýni
í garð flokksforystunnar og setti þá
fram vangaveltur um aö ef til vill
væri heppilegast fyrir flokkinn aö
hann drægi sig í hlé. Framsóknar-
mönnum varð þá strax Ijóst, er þeir
fóru aö líta í kringum sig, aö ekki
var neinn kostur betri en Ólafur.
Styrktist þá staða Ólafs á ný, og
meöal ýmissa áhrifamanna flokks-
ins mun sú skoðun ríkjandi, aö
Ólafur einn geti haldiö flokknum
saman, eins og nú sé þar í pottinn
búið. Hann mun einnig hafa undir-
tökin í þingflokkunum en hins vegar
munu tök hans á framkvæmda-
stjórn flokksins ekki söm og áöur.
Fróðlegt verður aö fylgjast með því,
hvernig „arftakarnir” Steingrímur,
Tómas og Jón munu halda á
spöðunum í viöræöunum, sem
framundan eru og hver veröur
þáttur Ólafs Jóhannessonar í þeim.
Alþýðuflokksmönnum þykir það
reyndar styrkja mjög tilgátu sína um
knarflokksins, Tómas Árnason
r.
bakstuðning Sambandsins að Jón
Helgason skuli hafa valizt sem þriðji
maöur úr því aö Ólafur fékkst ekki
til að taka þátt í þeim, og benda á,
að Jón sé mágur Erlends Einarsson-
ar, forstjóra Sambandsins, og
einnig er bent á að Tómas Árnason
hafi verið aöalfundarkjörinn endur-
skoöandi Sambandsins. Fram-
sóknarmenn gera á hinn bóginn lítið
úr þessari kenningu, og segja aö
Jón sé „eölilegur maður í viöræöu-
nefndina aa ráðherrunum frátöld-
um, þar sem hann er varaformaður
Stéttarsambands bænda en hins
vegar á Þórarinn Sigurjónsson sæti
í stjórn SÍS“ eins og það er orðaö.
• Framsókn
orðin Þreytt
Ólafur Jóhannesson hefur látið hafa
eftir sér, aö hann muni styöja
væntanlegar stjórnarmyndunarvið-
ræöur flokkanna þriggja af heilum
huga, enda þótt hann taki ekki þátt
í þeim, og einn af samstarfsmönn-
um hans sagði í samtali við Mbl.,
aö hann teldi aö krötum væri full
alvara með þessum viöræöum og
þeir gengju tiltölulega ábyrgir til
þeirra til að geta staðið upp í lokin
og sagt: — Viö reyndum hvaö viö
gátum, en hins vegar tók Alþýðu-
bandalagið þátt í þessum viðræð-
um án þess að nokkur raunveruleg
alvara væri þar á bak viö. „Hins
vegar er sannleikurinn sá, að
Framsóknarmenn eru orönir
óskaplega þreyttir á því að vera
forystuafl í svokallaðri vinstri stjórn,
þurfa alltaf að miðla málum, þurfa
ætíö að taka þá afstöðu að segja
ekki neitt, stuða engan til að halda
þessu liöi saman, hvaö þá þegar
málum er háttaö eins og nú — með
hálft Alþýöubandalagiö, verkalýðs-
arminn nánast, í stjórnarandstöðu."
• Kratar óttast
Ólaf utan stjórnar
Alþýðuflokksmenn eru reyndar ekki
miklu bjartsýnni á framvinduna.
„Auðvitað er enginn okkar hress
með þetta en við göngum til
viðræðnanna í fullri alvöru," sagöi
einn af þingmönnum flokksins og
sagöi, að þeir mundu verða harðir
í viðræðunum, „standa t.d. fast á
kjarasáttmálanum og samráðum
við verkalýðshreyfinguna, sem Ólaf-
ur hafi hafnað 1974, auk ýmissa
tiltekta í „kerfinu" — nauðsynlegar
umbætur sem koma má í kring án
stórútgjalda."
Kratarnir segja einnig, að þeir hafi
kosið vinstri stjórnar viðræður
fremur en viðreisnarstjórnarviðræð-
ur af þeirri ástæöu, aö af tvennu illu
vilji þeir heldur Sjálfstæðisflokkinn
í stjórnarandstöðu en Alþýðu-
bandalagið, „því kommarnir mundu
gera allt vitlaust utan stjórnar auk
þess sem vænta má, að Sjálfstæð-
isflokkurinn reki ábyrgari stjórnar-
andstöðu.“ Það versta sem Alþýðu-
flokksmenn hafa getað hugsaö sér
varðandi vinstri viðræðurnar er þó
það sem verið hefur að koma á
daginn innan Framsóknarflokksins
— að Ólafur taki ekki þátt í
stjórnarmyndunartilraunum, sem
þeim þykir jafnframt gefa til kynna
að hann muni ekki ætla sér
ráðherrastól í nýrri ríkisstjórn.
Margir Framsóknarmenn bera þetta
einnig. Alþýðuflokksmenn gruna
Ólaf nóg um græsku í sinn garð til
aö fá gæsahúö viö tilhugsunina um
að hann hafi frítt spil utan stjórnar,
en engu að síður segjast þeir alls
ekki munu fallast á hann sem
dómsmálaráöherra, sem Fram-
sóknarmenn segja aftur á móti, að
hljóti að verða frumkrafa þeirra, ef
Ólafur á annað borö fæst til aö taka
við ráðherraembætti, enda benda
þeir á, að hvernig sem leitað sé,
verði ekki með nokkru móti komið
auga á hæfari né lærðari menn í
embættiö.
• Brennur Róm?
Það blæs því ekki byrlega t upphafi
þessara vinstriviðræðna, og hver
getur láð einum framámanni Al-
þýðubandalagsins, sem kvaöst að-
eins gefa vinstri stjórninni helmings
lífsvon og allt eins eiga von á aö
Alþýöuflokkurinn myndaði einn
minnihlutastjórn með hlutleysi sjálf-
stæöismanna, enda segöi sagan, aö
Gylfi hefði sést léttur í spori státa
af því að vera búinn aö tryggja
stuðning Sjálfstæöismanna við slíka
stjórn. „Meðan Rómaborg brennur
er slökkviliöið aö deila um það, hver
eigi vaktina,” sagöi sá hinn sami.
— m.f. — fj. — bv»
Samkomulag en
óleyst vandamál
Sá áranjíur. sem náðist á
fundi þjóðarleiðtojía sjii helztu
iðnríkja hins vestrama heims.
að samstarf verði haft um
víðtækar ráðstafanir um bar-
áttu fyrir auknum hajjvexti ojí
auknum orkusparnaði og jjejín
atvinnuleysi oj? verðbólj;u var
meiri en almennt hafði verið
húizt við fyrirfram. en í raun
og veru eru vandamál þjóðar-
leiðtoganna óleyst í j?rund-
vallaratriðum eftir fundinn.
Ráðstafanirnar, sem þjóðar-
leiðtogarnir urðu ásáttir um,
eru tiltölulega hófsamar og
fyrst og fremst til þess ætlaðar
að afstýra nýjum árekstrum í
viðskipta- og peningamálum.
En fátt nýtt kom fram á
fundinum og flest atriði sam-
komulagsins í Bonn eru gamal-
kunn. Tvö þeirra eru þó ný af
nálinni.
I fyrsta lagi samkomulag um
að sameina þjóðir heims til
baráttu gegn flugránum. Carter
forseti komst svo að orði að
fundurinn hefði borgað sig þótt
ekkert annað samkomulag hefði
náðst á fundinum. I öðru lagi
samkomulagið um að iðnríkin
samræmi heildarstefnu sína í
efnahagsmálum og styðji hvert
annað á öllum sviðum efnahags-
stefnunnar.
Að öðru leyti jafngiltu loforð
og skuldbindingar þjóðarleið-
toga Bandaríkjanna, Bretlands,
Vestur-Þýzkalands, Frakklands,
Italíu, Japans og Kanada á
Bonn-fundinum að mestu leyti
endurtekningum á fyrri vilja-
yfirlýsingum og aðgerðum. For-
sætisráðherra Kanada, Pierre
Trudeau, komst svo að orði, að
mikil hrossakaup hefðu farið
fram á fundinum og að sam-
komulag hefði náðst þar sem
hver þjóðarleiðtogi um sig hefði
þurft á loforðum og skuldbind-
ingum frá hinum þjóðarleíðtog-
unum að halda og það hefði
tekizt að lokum.
Saman gegn
Carter
Mestu hrossakaupin fóru
fram milli Jimmy Carters
Bandaríkjaforseta, Helmut
Schmidts, kanzlara Vest-
ur-Þýzkalands og Takeo
Fukuda, forsætisráðherra
Japans — leiðtoga mestu stór-
veldanna í efnahagsmálunum.
Schmidt og Fukuda tóku hönd-
um saman og einsettu sér að sjá
hvort Carter yrði fús til að
ganga að nokkrum þeim kröfum,
sem þeir hafa sett fram opinber-
lega. Nokkrar helztu kröfur
þeirra hafa verið á þá leið, að
Bandaríkjamenn skeri niður
olíuinnflutning, dragi úr orku-
neyzlu og geri ráðstafanir á
fjárlögum og á annan hátt til
þess að treysta fallvalt gengi
doilarans. Carter vildi fyrir sitt
leyti fá að vita, hvað Vest-
ur-Þjóðverjar og Japanir væru
raunverulega fúsir til að legjíja
af mörkum til þess að kaupa
meira af vörum erlendis frá,
draga úr útflutningi og hjálpa
fátækum þjóðum.
Arangurinn á ráðstefnunni
náðist þegar Carter, Schmidt og
Fukuda skiptust á eftirfarandi
loforðum:
Loforðin
Carter endurtók það sem
hann hefur áður sagt, að hann
muni berjast gegn verðbólgu
með því að skera niður fyrirhug-
aðar skattalækkanir á næsta ári
um 10 milljarða dollara, að
hann muni gera ráðstafanir til
þess að draga úr olíuinnflutn-
ingi, sem í fyrra kostaði banda-
rísku þjóðina 45 milljarða doll-
ara eða níu sinnum hærri
upphæð en 1972 og að hann
mundi auka kolaframleiðslu og
olíuframleiðslu í Bandaríkjun-
um. Carter hét því jafnframt að
hækka verð á olíu heima fyrir í
Bandaríkjunum til samræmis
við verðið á heimsmarkaði fyrir
árslok 1980, það er aö segja
þegar núverandi kjörtímabili
hans lýkur.
Schmidt skýrði síðan í fyrsta
skipti frá því hvað hann hygðist
gera. Hann kvaðst mundu auka
útgjöld heima fyrir um 5.1
milljarð dollara, eða um sem
svarar einum af hundraði
heildarþjóðartekna. Hins vegar
lét hann ekkert uppi um áform
um aukna aðstoð Vestur-Þjóð-
verja við fátækar þjóðir Afríku
og Asíu.
Fukuda, sem hefur verið
undir geysimiklum þrýstingi frá
Evrópuríkjum, Bandaríkjunum
og Kanada, kom því næst fram
með tilboð, sem var talið ófull-
nægjandi. Hann varð því að
bjóða betur. Niðurstaðan varð
sú, að hann lofaði að auka
hagvöxtinn í Japan um 7'7
miðað við 5% aukningu nú á
þessu ári. Þetta jafngildir út-
gjaldaaukningu sem nemur um
það bil 13 milljörðum dollara.
Hann bauðst til þess líka að
tvöfalda aðstoð Japana við
þróunarlöndin á þremur árum í
stað fimm ára. Þess ber þó að
gæta, að núverandi aðstoð Jap-
ana við þessi ríki nemur aðeins
0.21% þjóðartekna, eða 1.42
milljörðum doliara, og aðstoðin
er bundin því skilyrði, að ríkin,
sem njóta aðstoðarinnar, verji
henni til þess að kaupa japansk-
ar vörur. Þótt Japanir tvöfaldi
aðstoðina í 0.42% fyrir 1981
verður hún minni en núverandi
aðstoð Kanadamanna, sem er
0.51 % og Frakka, sem er 0.03% .
Frakkar, ítalir og Kanada-
menn lofuðu líka að örva efna-
hagslífið. Bretar kváðust þegar
hafa skorið niður útgjöld á
fjárlögum um 4 milljarða doll-
ara í vor og Callaghan taldi sig
engu geta lofað, þar sem hann
stendur frammi fyrir þingkosn-
ingum.
Ef ríkin, sem stóðu að ráð-
stefnunni, standa við gefin
loforð, verða útgjöld þeirra
rúmlega 20 milljörðum meiri á
næsta ári en þau eru nú, svo
framarlega sem boðuð skatta-
lækkun í Bandaríkjunum verður
10 milljörðum dollara minni en
ráðgert er.
Gegn meinsemdum
I yfirlýsingu þjóðarleiðtog-
anna um viðræðurnar sagði að
það hefði orðið að samkomulagi
aö ráðast gegn grundvallarerfið-
leikum efnahagsmála landanna,
að ráðstafanirnar styrktu hver
aðra og að heildaráhrifin ættu
að verða meiri en summa
einstakra liða þeirra. Leiðtoga-
rnir sögðu, að þeir mundu reyna
að afla fylgis þjóða sinna og
þjóðþinga við ráðstafanirnar og
að þeir gætu ekki gert Sér vonir
um að ná tilætluðum árangri
einir sér og þyrftu á hjálp
annarra landa að halda svo og
alþjóðastofnana.
Aður en fundurinn var hald-
inn var vísvitandi reynt að koma
í veg fyrir, að menn gerðu sér of
háar vonir um árangurinn.
Skjóta lausn er ekki hægt að
finna á ýmsum þeim vandamál-
um, sem þeir tóku til meðferðar,
þar á meðal erfiðleikum al-
þjóðagjaldeyriskerfisins, þar
sem gjaldmiðlar Evrópu, Norð-
ur-Ameríku og Japans eiga í
harðri innbyrðis baráttu. Leið-
togarnir töldu því raunhæfara í
pólitísku tilliti, að bölsýni og
efasemdir væru ríkjandi fyrir
fundinn þar sem það kæmi að
meira gagni. Ef eitthvað sam-
komulag næðist, hversu tak-
markað sem það yrði, væri hægt
að lýsa því yfir að árangur hefði
náðst. Þetta er einmítt það sem
gerðist.
Leiðtogarnir voru sammála
urn margt á fundinum. Þeir gátu
fordæmt verndartollastefnu ein-
stakra ríkja. Þeir gátu lýst yfir
stuðningi við hagvöxt án verð-
bólgu, sem allir eru fyljyandi.
Þeir lýstu yfir stuðningi við
orkusparnað, sem jafngilti
gagnrýni á of mikla eldsneytis-
eyðslu Bandaríkjanuinna. Og
þeir komu allir fram sameigin-
lega á blaðamannafundi að
fundinum loknum til þess að
fara lofsamlegum orðum um það
sem þeir sögðu í lokayfirlýsingu
fundarins og neituðu að svara
spurningum fréttamanna. Ar-
angur ráðstafananna, sem þeir
urðu ásáttir um, á eftir að koma
í ljós._______________________
Schmidt, Carter, vesturþýzki fjármálaráðherrann Matthofer og Giscard d’Estaing á
fundinum í Bonn.