Morgunblaðið - 30.08.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 1978
13
Kvöldstemminjí í miðbæn-
um varð að örustuvelli.
málverk, og þá sé „formúlan":
Réttur litur á réttum stað í réttu
formi. Þetta gæti raunar gilt fyrir
alla myndlist.
„Hið óhlutbundna eða
nonfiguratífa, sjálf myndlistarlög-
málin sett fram í málverki, er
eflaust fræðilega séð hið hreinasta
og algerasta myndlistarform sem
til er og trúlega mesta bylting sem
orðið hefur á sviði myndlistar frá
upphafi. Hún nær hámarki í
„geometrískri" list með sterkum
andstæðum • litum. En þá kemur
það atriði að það má ekki nota
hana sem forsendu fyrir listpóitík
eins og gert var í gamla daga,
þegar við fíguratífiskar vorum að
berjast við að vera það. Listpólitík
er svo óskaplega hættuleg og
Um
fyrst, þekkja reglurnar til þess að
geta brotið þær. Slíkt gerist að
vísu ekki nema hjá einstaka
snillingi eins og Picasso. Mér
finnst oft mikið skorta á mynd-
ræna útfærslu margra þessara
ungu manna á hugmyndum sínum.
Þeir gera of mikið af því að teikna
þær upp og útfæra með lit, svo að
hver litur vinni bara í einföldum
fleti. Þar er ekki hægt að sjá,
hvernig formast af lit t.d. þetta er
bara plakat, það sýnir ekki hvað
maðurinn getur í málaralist.
Þegar slík sjónarmið eru komin út
í fígúratífa list, finnst mér hún
ekki lengur vera málaralist og
maðurinn ekki lengur málari,
heldur eitthvað allt annað. En það
getur verið nógu vel gert fyrir það,
— það er nógu fjandi vel gert hjá
Erró.“
Vigfús, Sigfús og Góðfús
Jóhannes Geir var lítið kátur
yfir því að vera að tala við blöðin.
Tvisvar eða þrisvar bað hann um
að því yrði frestað; hann væri ekki
nógu vel upplagður í slíkt nú.
„Jæja, ætli það sé þá ekki bezt að
ljúka þessu af.“ sagði hann loks, og
blaðamaður Morgunblaðsins fór
upp í vinnustofu hans í Árbænum.
Jóhannes viðurkenndi, að hann
væri aldrei nógu vel upplagður til
að tala við blaðamenn um verk sín.
Hann talaði mikið út í vegg og
niður í gólf.
„Maður las Grimmsævintýri
sem krakki, og þar voru þessir þrír
bræður sem hétu Vigfús, Sigfús og
Góðfús sá yngsti, sem fékk allar
skammirnar. En hann fór eftir
fyrirmælum álfkonunnar um að
líta aldrei við á leiðinni, og það var
hann sem kreppti hnossið. Það var
ekki fyrr en ég fór að mála að ég
skyldi þessa sögu.“
„Sumir sálfræðingar líta svo á,
að árásarhvöt, kynhvöt og
sköpunarhvöt eða þörf séu af sama
meiði. Ef einhvern vanti útrás á
einu sviðinu, geti hann fengið
hana á öðru. Þetta eru gömul
vísindi. Til dæmis kveðast menn
geta séð þetta í myndum Munch,
og að hann hafi þannig verið að
gera svipaða hluti og Strindberg,
enda voru þeir víst hatursmenn. —
Ég fæ aldrei útrás fyrir mína
sköpunarþörf, þá yrði ég líka að
hætta að mála. Ef ég er að gera
eina sæmilega mynd, sé ég strax
ótal möguleika á að' gera betri
myndir í sama stíl.“
Ekki bara snobb eöa
stööutákn.
„Það sem truflar mig í sambandi
við það að setja myndir mínar er
að tala um það sem ég er að gera.
Maður getur orðið ónæmur fyrir
eigin starfi, farið í fýlu. Þessi
vandi væri leystur með galleríi,
sem gæti tekið að sér sölu fyrir
listamenn. En vegna fámennisins
hér á Islandi vill fólk sjálft
heimsækja listamanninn sem það
ætlar að kaupa eitthvað eftir.
Þetta er ákveðin félagsþörf. Ég
held þetta sé aðalástæða þess, að
hér þrífst ekki svipað bóhemlíf og
víða erlendis. Að vísu hefur verið
vísir að því á stöðum eins og
Mokka og Laugavegi 11 á sínum
tíma. En ég hef lítið tekið þátt í
því, mér finnst það þynna út það
sem ég er að gera.“
„Auðvitað þurfa allir á félags-
skap að halda. Hættan er að tala
of mikið. Ég skyldi ekki fyrr en ég
fór að mála, hvað listamönnum og
öðrum sem eru að byggja á eigin
hugmyndum er nauðsynlegt að
geta einangrað sig, en því fylgir sú
hætta að þeir verði úr takt við
þjóðfélagið. Þetta getur verið
ástæðan fyrir því að margir
listamenn gifta sig ekki. Þá eru
menn auðvitað orðnir ósköp einir,
eins og Kjarval eða Munch, en það
er ekki víst að þeim þyki það neitt
verra."
„Annars þarf alls ekki að vera
leiðinlegt að svara spurningum
fólks sem hingað kemur ef það
spyr skemmtilega. Það ánægjuleg-
asta getur verið að útskýra þessa
einföldu tæknilegu hluti sem fólki
virðist stundum flóknir, varðandi
málverkið. Ég hef einmitt verið að
ræða við Aðalstein Ingólfsson um
það, hve gaman væri að koma á
einhvers konar alþýðufræðslu um
lögmál í myndlist. Því að fólk er
áhugasamt um slíkt, vill vita
margt, þetta er ekki bara snobb
eða stöðutákn þegar það sýnir
myndum slíkan áhuga. Islendingar
eru bæði myndglaðir menn og
hneigðir fyrir skáldskap. Þar hafa
bæði landslagið og skammdegið
sín áhrif."
Gat aldrei losaö mig
viö frásagnarþörfina
og oröiö abstrakt
Jóhannes Geir sýndi okkur
myndir. Á einni þeirra var mikið
lið og mótaði fyrir vopnabúnaði.
„Ég byrjaði á að teikna kvöld-
stemmningu niðri í miðbæ.“ sagði
Jóhannes. „Hún varð svo að
orustuvelli. Það er engin sérstök
orusta. Ég er bara þannig gerður
að ég vil segja frá.“ Hann benti á
aðra mynd, þar sem eldsúla teygði
sig upp léreftið. „Upphaflega var
þetta bara venjuleg gamlárs-
brenna. Út úr því getur svo orðið
Flugumýrarbrenna. En fyrst þarf
ég að gera brennu eins og ég get.“
„Ég hef reyndar oft hugsað um,
að ef ég hefði farið út í kvikmynd-
un á unga aldri, þá hefði hún
hentað mér bezt til að fá útrás
fyrir þessa frásagnarþörf, því að
kvikmyndin er svo vítt form.“
Jóhannes minntist ára sinna í
Handíðaskólanum, er hann heim-
sótti Þorvald Skúlason. „Hann var
þá á þessu frum-abstrakttímabili
sínu og ég varð fyrir áhrifum af
því eins og allir á þessum tíma.
Síðan sá ég að þessi frásagnarþörf
var svo sterk í mér að ég gat aldrei
losað mig við hana og orðið
abstrakt. Og nú er ég eiginlega að
þróast í öfuga átt við Þorvald. —
Minn draumur er bara sá að verða
meira fígúratífur og mara þá ekki
í hálfu kafi en fara jafnvel út í
súrrealisma."
„Ég held hið eiginlega málverk
sé bara, eins og Jón Stefánsson
sagði, að forma með litum. Þá sé
byggt á kenningunni um heita og
kalda liti, — og heita og kalda tóna
innan hvers litar, þar sem heitu
litirnir koma fram á móti
áhorfandanum en þeir köldu snúa
-aftur. Þar þarf enga skugga. Ég
held að þetta sé hið eiginlega
heimskuleg. Hún gerir ekkert
annað en benda á fávísleg viðhorf
þess sem rekur hana, þar sem
tjáningarleiðir innan myndlistar
geta verið svo margvíslegar og
auðvitað háðar persónulegum
þörfum hvers og eins, svo sem
komið hefur fram í poplistinni og
öðrum afbrigðum hennar síðar."
„Hin óhlutbundna myndlist gæti
hins vegar verið slíkt leiðarljós
fyrir alla er gera vilja góða mynd
á hvaða sviði sem er. Góður
hlutbundinn eða fígúratívur mál-
ari vegur og metur mótivið út frá
forsendum hennar í upphafi, þótt
myndin síðar verði að hesti á beit,
eða öðru slíku. Þetta er bara
spurning um að skilja listasöguna
og sjá samhengið í henni. Enginn
hlutur er úreltur ef hann hefur
eitthvert gildi.
Þá er Þetta ekki lengur
málaralist.
Jóhannes Geir var ekki allskost-
ar ánægður með verk ungra
myndlistarmanna: „Það sem
mestu máli skiptir er að læra
„Sú stefna margra ungra mynd-
listarmanna, að vilja láta hug-
myndina standa svo mjög eina
fyrir sínu, finnst mér vera í
þveröfuga átt við abstraktlist, —
myndin er hætt að lifa sem slík.
Það getur vissulega verið gaman
að því. En margt sem poplista-
menn sýna manni á meira skylt
við veggspjald með grímuballsaug-
lýsingu eða leiklist en hina eigin-
legu málaralist."
„Það, þegar menn gera eitthvað
ákveðið í list bara af hræðslu við
að verða gamaldags, þýðir auðvit-
að að þeir verða fremur gamaldags
en aðrir. Þeir elta bara einhverja
stefnu, en í myndlist þeirra vantar
hið persónulega sem gefur mynd-
um gildi. Það er hægt að gera alla
skapaða hluti í list, bara ef
einhver ákveðin hugsun er á bak
við það.“
HHH.
„Ég fæ aldrei útrás fyrir mína
sköpunarþiirf.“ Jóhannes Geir við
eina mynda sinna.
Litið við hjá Jóhannesi
Geir