Morgunblaðið - 12.10.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 1978
F yrsta verkefni Leikfélags Akureyrar á nýju starfsári:
„í>ess vegna
skiljum vid”
Eftir Guðmund Kamban
FYRSTA frumsýning Leikfélags
Akureyrar á þessu starfsári
verður á föstudagskvöld. Þá
verður sýndur sjónleikurinn
„Þess vegna skiljum við“ eftir
Guðmund Kamban. Leikstjóri er
Haukur J. Gunnarsson, en leik-
mynd er eftir Jón Þórisson.
Búningar eru eftir Hauk J.
Gunnarsson.
í tilefni frumsýningarinnar
ræddi fréttamaður Mbl. stutt-
lega við leikstjórann, Viðar
Eggertsson, aðstoðarleikstjóra,
og hinn nýráðna leikhússtjóra,
Odd Björnsson.
Fyrstur varð á vegi okkar
Ilaukur J. Gunnarsson. leik-
stjóri. og var spurður, hvernig
honum félli að starfa með
akureyrskum leikurum.
— Við byrjuðum að æfa í
ágústlok, og mér finnst
æfingarnar hafa gengið rryög
vel. Mér fellur mjög vel við
leikarana hér, þeir eru hörku-
duglegt fólk, og allir hafa þeir
talsverða leikreynslu, sumir
mikla. Það er enginn byrjandi í
hópnum. Samstarf mitt við þá
hefur verið afar gott, og ég tel þá
skila því, sem til er ætlast.
Starfsandinn og samstarfsand-
inn er líka til fyrirmyndar, og
leikararnir starfa við ýmislegt
fleira en ieikinn sjálfan, svo sem
við gerð búninga og leiktjalda.
Eg hef áreiðanlega ekkert á móti
því að koma hingað aftur ein-
hvern tíma seinna og starfa
meira með Leikfélagi Akureyr-
ar.
— Ilvað viltu segja um verk-
efnið, leikritið sjálft?
— Guðmundur Kamban
skrifaði þetta leikrit fyrst um
1920 undir öður heiti, en endur-
skrifaði það síðar og lagfærði.
Það var frumsýnt í Dagmar-leik-
húsinu í Kaupmannahöfn árið
1939, og svo var það sýnt í
Þjóðleikhúsinu árið 1952. í
leiknum skiptast á gaman og
alvara, og hann er í léttari dúr
en mörg önnur verk Kambans.
Hann fjallar um hjónabönd,
hjónaskilnaði og mismunandi
siðferðislegt mat þriggja kyn-
slóða og afstöðu til þessara
mála. Hann gerist á þriðja
áratug aldarinnar, og ég not-
færði mér þann stíl í búningum,
förðum og hreyfingum, sem
þessi tími krefst. Eg tel, að
leikurinn eigi, þrátt fyrir aldur
sinn, fullt erindi til nútímafólks,
vandamál persónanna og afstaða
Frá vinstri: Björg Baldvinsdóttir, Þráinn Karlsson, Sigurveig Jónsdóttir og Marínó
Þorsteinsson. — Myndirnar tók Ljósmyndastofa Páls.
Minninga-
skáldskapur
Asbjörn Ilvldremyr:
AFDREP í OFVIÐRI. 115 bls.
Guðmundur Daníelsson íslensk-
aði.
AB. Rvík. 1978.
HEIMSSTYRJÖLDIN geisar af
fullum þunga. Barist er í Noregi.
Fjölskyldur taka sig upp, stíga á
skip og halda til hafs. Flóttamenn!
Ferðinni er heitið til Ameríku þar
sem ævintýrin gerast. Á skipinu
eru börn og fullorðnir. Þar á meðal
er átta ára drengur, höfundur
þessarar bókar. Skipið kemur við í
Færeyjum. Og Ameríkuförin verð-
ur ekki lengri að sinni heldur er
dvalist í Klakksvík sumarlangt.
Drengurinn kynnist nýju umhverfi
þar sem töluð er önnur tunga. Þar
gilda aðrar venjur. Og landslagið
er öðruvísi en heima í Noregi.
Fréttir berast af styrjöldinni.
Stundum leynist í þeim vonar-
glæta sem verður að skærum
glampa í vegvilltum huga — sem
svo aftur slokknar fyrir nýjum og
dapurlegri fréttum. Annars er
þetta engin stríðssaga. Ef frá eru
tahlar þær sviptingar að verða í
einu vettfangi heimilislaus og
landflótta kemur st.vrjöldin ekki
mikið við drenginn. Hann er í
fylgd sinna. Þess vegna gætir ekki
í sögu hans þess öryggisleysis sem
búast hefði niátt við. Þetta verður
fyrst og fremst ferðasaga með
skáldlegu ívafi; hið síðarnefnda þó
meira en í venjulegri ferðasögu.
Og tíminn í Færeyjum líður við
leik og kynni af nýju fólki. Að því
ógleymdu að drengurinn verður
áhorfandi að grindadrápi. Og
þykir nóg um.
Færeyingar voru fátækir eftir
kreppuna, jafnvel enn fátækari en
norðmenn. En þeir tóku flóttafólk-
inu rausnarlega, höfðinglega. Allt
var gert, sem unnt var, til að
dvölin yrði því bærileg. Framtíðin
hlaut þó að vera í óvissu —
»sambandið við fortíðina var fyrir
bí og framtíðin var kannski ekki
til.« En óvissan risti ekki djúpt í
sálardjúpum drengsins. Hann var
í fylgd venslamanna og þannig, að
vissu leyti, heima. Þetta er því
saga um »afdrep í ofviðri« — alveg
eins og íslenskur titill bókarinnar
gefur svo prýðilega til kynna.
Afdrep! Ofviðrið geisar lángt í
burtu og veðragnýrinn berst ekki
nema að litlu leyti til drengsins.
Myndir, sem hann sér af flótta-
fólki í öðrum löndum, verða
jafnvel framandi fyrir sjónum
hans. Þetta er hvorki hröð né
æsileg frásögn, heldur er þetta í
ætt við kyrrlífsmynd. Friður ríkir
í sögunni þrátt fyrir nálægð
voveiflegra atburða.
Stundum finnst manni textinn
vera of góður, það er að segja of
sléttur og felldur, of mikið lagt í
vandaðan stíl og upphafnar nátt-
úrulýsingar. Eg ræð af þessari bók
að Asbjörn Hyldremyr sé dulur
maður og ekki gefinn fyrir að flíka
tilfinningum sínum. Ég ræð það af
því hve saga hans stefnir lítt inn á
við — inn í hugarheim hans sjálfs
— en mikið út á við. Hyldemyr er
bókmenntamaður með næma til-
finningu fyrir stíl. Hann getur því
fjölyrt um hluti sem eru varla
frásagnarverðir í sjálfu sér og lýst
á tilbrigðaríkan hátt því sem aðrir
mundu lýsa í fáum orðum og án
tilþrifa. Meginefni bókarinnar
byggist upp af því sem drengurinn
sér og heyrir. Ég tek dæmi af því
hvernig hann lýsir landslaginu í
Færeyjum:
»Há og brött stigu fjöllin upp úr
hafinu, og froðuhvítir brotsjóirnir
glefsuðu með rándýrskjöftum upp
um rætur þeirra. Eljusamir og
óþreytandi nöguðu þeir landið,
surfu og slípuðu standbergið
slétt, náðu betra taki hér og þar og
grófu djúpa hella, brutust inn
gegnum munnana með dunum og
dynkjum, komu til baka örmagna
og afllausir til þess að víkja fyrir
nýjum og nýjum ólögum, óstöðv-
andi, utan enda. Grænar grasrákir
teygðu sig upp eftir daladrögum og
giljum i fjallsh!íðunum.«
Hér er faglega máluð mynd —
með orðum. En þess ber líka að
minnast að enginn annar en
Guðmundur Daníelsson hefur snú-
ið bókinni til íslensks máls. Um
stíl Guðmundar er óþraft að
fjölyrða hér og nú. En örugglega
hefur hann ekki lagt minni alúð
við þennan texta en eigin v<?rk.
Frásagan endar jafnt og sumar-
dvöl Hyldremyr í Færeyjum.
Ferðinni er þá heitið til Islands.
Og Island er engin Ameríka, þar er
engra ævintýra að vænta. Og
nafnið, eftir á að hyggja; »Skyldi
ísland vera svo kalt og snautt sem
nafnið benti til?«
Því má svo prjóna hér við að
Hyldremyr dvaldist hér öll stríðs-
árin, gekk hér í barnaskóla, lærði
íslensku, að sjálfsögðu, og hefur
goldiö fósturlaunin með því að
þýða íslenskar bókmenntir á
norsku. Ætla ég ekki að rekja þá
sögu gerr, þetta kom meðal
annars fram í viðtali við hann hér
í blaðinu nýlega.
Hver sem man stríðið man líka
Bókmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
eftir »norsurunum« sem hér dvöld-
ust. Hugg ég að íslendingar hafi
hvorki fyrr né síðar fundið svo
mjög fyrir skyldleikanum við
þessa »frændur vora« eins og
stundum er sagt við hátíðleg
tækifæri. í hópi norðmanna hér
voru nokkrir verulega þekktir
menn, frægstur að telja Nordahl
Grieg.
Hyldremyr mun hafa í hyggju
að skrifa aðra bók — frá íslandi —
og hlakka ég til að sjá hana.
Þessar bernskuminningar hans frá
Færeyjum bera að flestu leyti
yfirbragð skáldsögu og eru
skrifaðar út frá sjónarmiði full-
orðins þó sagt sé frá ungum dreng.
Eigi að síður get ég til að börn
muni hafa gaman af að lesa
bókina. En alltént er Hyldremyr
hljóðlátur höfundur sem lesa
verður gætilega og með vakandi
athygli.
Erlendur Jónsson.