Morgunblaðið - 22.10.1978, Blaðsíða 18

50 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER 1978
N úmer tvö
Jay
John Jay
John Jay fæddist í New
York-borg árið 1745 og var af
frönskum ættum. Foreldrar
hans voru strangtrúaðir kalvin-
istar og ólu hann upp í ströng-
um siðum. Hann stundaði eins
og Hamilton nám við þann skóla
sem núna heitir Columbia Há-
skóli og lauk þaðan prófi árið
1764, en lagði síðan stund á
laganám og hlaut rétt til
málaflutnings árið 1768. Hann
þótti góður málaflutningsmaður
og auðkaðist vel við þau störf
næstu sex ár þar til hann tók
sæti á fyrsta Meginlandsþinginu
1774. Hann var athafnasamur á
þinginu og hlaut þar skjótan
frama. Hann var kjörinn forseti
fjórða Meginlandsþingsins 1778.
Undir lok frelsisstríðsins
sendi þingið John Jay til Spánar
í von um að hann gæti samið við
spánarstjórn um ýmis fríðindi á
löndum Spánverja í Ameríku.
Samningar þessir tókust ekki
svo Jay fór til Parísar, en þar
sat þá þriggja manna samn-
ingarnefnd sem leita átti eftir
friði við Breta hafði henni orðið
lítið ágengt. Við komu Jays til
Parísar komst skriður á málin
og mun þá hafa verið frumkvæði
hans að þakka að friðarsamn-
ingar tókust haustið 1783. Við
heimkomuna var Jay skipaður
utanríkisráðherra en gegndi
síðan ýmsum öðrum embættum
þar til George Washington
forseti skipaði hann fyrsta
forseta hæstaréttar Bandaríkj-
anna 1789. Því embætti gegndi
hann til 1794 en þá var hann
kosinn ríkisstjóri New York-rík-
is. Ríkisstjóri var hann til 1801
en settist þá í helgan stein á
búgarði sínum i New York og
þar lést hann 1829.
Jay sóttist eftir sæti á stjórn-
arskrárþinginu í Philadelphiu
1787 en náði ekki kjöri. Þeir
Alexandar Hamilton voru mjög
sammála í skoðunum og hefðu
báðir kosið sterkari allsherjar-
stjórn en kveðið var á um í
stjórnarskránni. í Greinum
Bandalagsmanna rökstuddu
þeir þannig stjórnskipan sem
hvorugur var í rauninni sáttur
við. Jay skrifaði reyndar aðeins
fimm greinanna áttatíu og fimm
og mun það einkum hafa stafað
af því að hann átti við veikindi
að stríða veturinn 1787—88. Jay
var annars mikilvirkur rithöf-
undur en er þó fremur kunnur
af beinum stjórnmálaafskiptum
sínum en einkum af þeim
samningum sem hann vann að
og gerði við aðrar þjóðir.
Halldór Guðjónsson.
Þegar lýður Ameríku íhugar,
að nú er hann kvaddur til að
skera úr spurningu sem afleið-
inganna vegna er hin mikilvæg-
asta sem nokkru sinni hefur
verið fyrir hann lögð er ljóst, að
vel hæfir að hann skoði hana
undir sem víðustu sjónarhorni
og af mikilli alvöru.
Ekkert er vísara en ófrávíkj-
anleg nauðsyn stjórnar, og það
er jafn óneitanlegt að hvernig
og hvenær sem henni er á fót
komið hlýtur lýðurinn að fram-
selja henni nokkurn hluta af
náttúrulegum rétti sínum svo að
hún megi hafa það vald sem
þarf. Því er það vel íhugunar-
vert hvort það horfir lýð Amer-
íku fremur til heilla að hann sé í
almennu tilliti ein þjóð undir
einni sambandsstjórn, en að
hann skitpist í aðgreind banda-
lagsríki og gefi forystu hvers
þeirra sams konar völd og nú er
lagt til að fengin verði í hendur
einni stjórn þjóðarinnar allrar.
Þar til fyrr skömmu hefur það
verið viðtekin og ómótmæld
skoðun að velferð lýða Ameríku
væri háð því að þeir héldu
áfram að vera undir einni
styrkri stjórn. Óskir bænir og
viðleitni bestu og vitrustu borg-
ara okkar hafa stöðugt beinst að
þessu marki. En nú koma fram á
sjónarsviðið stjórnmálamenn
sem halda því fast fram að þessi
skoðun sé röng og að í stað þess
að leita öryggis og gæfu í
sambandsveldi eigum við að
leita þessa í skiptingu ríkjanna í
aðgreind bandalög eða fullveldi.
Hversu furðuleg sem þessi
kenning kann að virðast á hún
engu að síður formælendur og
þar á meðal eru menn sem áður
voru kenningunni mjög and-
snúnir. Hver svo sem kunna að
vera rökin og hvatarnir sem
leitt hafa til þessara breytinga í
hugarfari og málflutningi þess-
ara herramanna væri það vissu-
lega ekki viturlegt af þjóðinni að
taka við þessari nýju stjórn-
málalegu kennisetningu án þess
að vera að fullu sannfærð um að
þær séu reistar á raunreynslu og
hollum ráðum.
Það hefur oft verið mér
ánægja að sjá að hin sjálfstæða
Ameríka er ekki ósamfelit safn
fjarlægra landssvæða,- heldur
hefur eitt samhangandi, frjó-
samt og víðáttumikið land fallið
íhlut vestrænna sona frelsisins.
Forsjónin hefur gefið einstaka
fjölbreytni í jarðvegi og afurð-
um og veitt landið fjölda fljóta
íbúunum til ánægju og hagsæld-
ar. Samfelld röð skipgengra
vatna liggur eftir landamær-
unum eins og keðja sem heldur
landinu saman en mikilfengleg-
ustu ár heimsins falla eftir
landinu svo nærri hver annarri
að þær eru landsbúum þjóðvegir
samskipta vinsamlegrar hjálpar
og gagnkvæmra flutninga.
Sama ánægja er það mér að
veita því athygli að það hefur
verið forsjóninni þóknanlegt að
gefa þetta land einni sameinaðri
þjóð — þjóð, sem er afkomendur
sömu forfeðra, talar sama mál,
heldur sömu stjórnarfarsreglur
í heiðri, er mjög samstæð um
hegðun og siði og þjóð sem með
sameinuðum ráðum, vopnum og
starfi háði langt og blóðugt stríð
og vann sér göfugt frelsi og
sjálfstæði.
Þetta land og þessi þjóð
virðast hafa verið sköpuð hvort
fyrir annað og svo virðist sem
það hafi verið ætlun forsjónar-
innar að arfi, sem svo vel hefir
hentað hópi bræðra, bundnum
hinum sterkustu böndum, skyldi
aldrei skipt í fleiri ótengd
stríðandi og framandi fullveldi.
Sams konar hugarfar hefur
hingað til ríkt með öllum
stéttum og flokkum meðal okk-
ar. í öllu almennu tilliti höfum
við verið ein samstæð þjóð, hver
einstakur borgari hefur alls
staðar notið sinna lagaréttinda
og verndar. Sem þjóð höfum við
háð stríð og notið friðar, sem
þjóð höfum við unnið sigur á
sameiginlegum óvinum, sem
þjóð höfum við gengið í banda-
lög og gert sáttmála, og gengist
undir margs konar samninga og
skuldbindingar við önnur ríki.
Sterk vitund um gildi og gæði
sambandsríkis hvatti þjóðina
snemma til að koma á fót
sambandsstjórn og viðhalda
henni síðan. Fólkið myndaði
slíka stjórn þegar í stað er
þjóðin varð til sem stjórnmála-
leg eining, nú reyndar þegar
meðan hús þeirra voru enn í
björtu báli, meðan mörgum
borgaranna blæddi og meðan
rás styrjalda og eyðileggingar
gaf mönnum lítið tóm til þeirrar
rólegu og þroskuðu athugunar
og yfirvegunar sem ævinlega
verður að fara á undan mótun
viturlegra og réttlátra stjórnar-
hátta með frjálsum mönnum.
Það er ekki furða þótt stjórnar-
hættir sem upp eru teknir á svo
óvænlegum tímum reynist í
ýmsu mjög ábótavant ög að því
reynist ófullnægjandi til þeirra
þarfa sem þeim var beint að.
Þessi velgefna þjóð fann og
harmaði þessa ágalla. >Þó hún
héldi enn trú sinni á sambandið
engu síður en hún elskaði
frelsið, sá hún hætturnar sem
steðjuðu að hinu fyrra beint en
að hinu síðara óbeint og þar sem
hún var sannfærð um að öryggi
hvors tveggja yrði að sinni
borgið undir einni þjóðarstjórn
sem betur væri skipulögð, kall-
aði hún sem einum rómi til
afstaðins þings í PhiladelpHiú
að taka þetta mikilvæga mál til
meðferðar.
Þetta þing tók á hinu erfiða
verkefni, en þingið sátu menn
sem nutu trausts þjóðarinnar.
Margir þeirra höfðu unnið sér
mikinn orðstír fyrir ættjarðar-
ást, dyggðir og vizku á tíma sem
reyndi hugi og hjörtu. í blíðu
friðarins, þegar hugur stefndi
ekki til annarra efna, vörðu þeir
mörgum mánuðum til rólegrar,
ótruflaðrar og daglegrar um-
ræðu; og að lokum, án ótta við
nokkurt vald og lausir undan
áhrifum annarra ástríðna en
ástar á landi sínu, lögðu þeir
fram og mæltu með við þjóðina
þeirri áætlun sem sameiginleg
og samróma ráð þeirra höfðu
mótað.
Viðurkennið, því að það er
staðreynd, að aðeins er mælt
með þessari áætlun, henni er
ekki þröngvað upp á þjóðina, en
hafið jafnframt í huga að með
henni er ekki mælt til þess eins
að við henni sé tekið í blindni né
til að henni sé hafnað í blindni,
heldur til eins rólegrar og
hreinskilinnar yfirvegunar og
hæfir stærð og mikilvægi mál-
efnisins og áætlunin ætti vissu-
lega að njóta. En eins og áður
var sagt þá er það fremur ósk en
von að hún verði þannig íhuguð
og skoðuð. Reynsla af fyrri
atburðum kennir okkur að vera
ekki of ör í slíkum vonum. Það
er enn ekki gleymt að með
vitund um yfirvofandi hættu
kölluðu lýðir Ameríku saman
hið eftirminnilega þing 1774. Sú
samkunda mælti með vissum
aðgerðum við umbjóðendur sína
og sagan sannaði visku þeirra,
engu að síður er okkur enn i
fersku minni hversu fljótt bækl-
ingar og vikublöð andsnúin
einmitt þessum aðgerðum
streymdu úr pressunum. Þar
skrifuðu ekki aðeins margir
embættismenn stjórnarinnar,
sem fylgdu stefnu persónulegra
hagsmuna heldur einnig aðrir
sem mátu afleiðingarnar rangar
eða lögðu mikla áherslu á forn
tengsl og enn skrifuðu menn
sem sóttust eftir frama á miðum
sem ekki samrýmdust al-
menningsheill. Allir þessir voru
því óþreytandi í tilraunum til að
sannfæra þjóðina um , að hún
ætti að hafna ráðum þessa
þjóðholla þings. Margir létu
reyndar blekkjast og svæfast en
meirihluti þjóðarinnar hugsaði
og ákvað af skynsemi og þeir eru
nú ánægðir með gerðir sínar.
Þeir töldu að þingið hefðu
setið margir vitrir og reyndir
menn. Þar sem þeir heðu verið
saman kvaddir úr ólíkum lands-
hlutum hefðu þeir fært með sér
og flutt hver öðrum margs
konar nytsamar upplýsingar.
Meðan þeir skoðuðu og ræddu
raunverulega hagsmuni lands
sín hlytu þeir að hafa aflað sér
mjög nákvæmrar þekkingar.
Landsbúar töldu að þessir menn
hefðu hver um sig haft einlægan
áhuga á frelsi þjóðarinnar og
velferð og að það hafi engu síður
verið ósk þeirra en skylda að
mæla einungis með þeim að-
gerðum sem þeir eftir rækilega
umhugsun töldu í raun skyn-
samlegar og ráðlegár.
Slíkar og þvílíkar hugleiðing-
ar leiddu þjóðina til að treysta á
dómgreind og heilindi þingsins,
og hún fylgdi ráðum þess þrátt
fyrir ýmis konar tilraunir til að
aftra henni frá því og letja. En
ef almenningur hafði ástæðu til
að treysta mönnum sem sátu
þetta þing — en fáa þeirra
hafði þjóðin reynt að fullu né
heldur voru þeir þjóðkunnir —
þá hefur hún enn frekari ástæðu
til að treysta stjórnarskrárþing-
inu þar sem sátu sumir þeirra
manna sem bestan orðstír gátu
sér á hinu fyrrnefnda þingi en
hafa síðan sýnt og sannað
þjóðinni ættjarðarást sína og
hæfileika og aflað sér með
aldrinum mikillar stjórnmála-
kunnáttu.
Það er vel þess virði að nefna
að ekki aðeins hið fyrsta þing
heldur einnig öll þing sem á
síðan hafa setið og hið nýaf-
staðna stjórnarskrárþing hafa
sameinast þjóðinni í því að telja
að velferð Ameríku væri reist á
Sambandsveldinu. Það var meg-
in tilgangur þjóðarinnar er hún
efndi til þessa stjórnarskrár
þings og það er jafnframt megin
tilgangur þeirra tillagna sem
stjórnarskrárþingið ræður þjóð-
inni að samþykkja. Hvað gengur
mönnum til að gera nú tilraunir
til að draga úr mikilvægi
sambandsveldisins? Eða hvers
vegna er nú látið að því liggja að
þrjú eða fjögur ríkjabandalög
væru betri en eitt?
Ég er sjálfur sannfærður um
að þjóðin hefur ævinlega haft
rétt fyrir sér í þessu efni og að
almennt og jafnt fylgi hennar
við málstað Sambandsveldisins
er reist á miklum og traustum
rökum, sem ég mun reyna að
rekja og skýra í nokkrum
greinanna hér á eftir. Þeir sem
mæla með því að nokkur að-
greind ríkjabandalög verði sett í
stað þess sem lagt er til í
stjórnarskrártillögunum gera
sér ijósa grein fyrir því að
framtíð Sambandsveldisins er í
hættu verði stjórnarskrártillag-
an felld. Þetta er áreiðanlega
rétt og ég vona af heilum huga
að allir góðir borgarar sjái það
líka fyrir að verði Sambands-
veldið leyst sundur muni
Ameríka hafa ástæðu til að
hrópa með skáldinu: Kveðjum;
Kveðjum alla okkar fornu
frægð. Pulslius.
Greinar Bandalagsmanna