Morgunblaðið - 29.10.1978, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. OKTÓBER 1978
öfuga átt við takmark mitt; en í
þeim námsgreinum sem mér
væru hugleiknar feingist ekki
kensla sem því nafni gat heitið;
tilamunda var gert ráð fyrir því
að ég sem var alinn upp við að
handleika Veraldarsögu Páls
Melsteds og hafði sannanlega
lesið heimahjá mér Ágrip af
sögu mannsandans eftir Ágúst
Bjarnason, öll bindin, ætti nú að
fara að fletta einhverju næfur-
þunnu hefti eftir danskan hálf-
vita sem hét Múnk; svona
bækur voru ekki til annars
nýtar en rífa þær í tætlur og
hnoða úr þeim bréfkúlur að
henda í hausinn á kennurum
sem létu sér sæma að dreifa út
svona eymdarfarángri. Mig
lángaði mest af öllu að fara að
lesa The Decline and Fall of the
Roman Empire einsog það lagði
sig, rit sem ég var snortinn af
fyrir stærðarsakir þess, en hafði
ekki hentugleika til að hand-
fjalla fyren nokkrum áratugum
síðar og gafst þá reyndar upp í
miðri ættartölu Konstantínusar
fimta sem kendur er við saur.
Sömuleiðis sagði ég við föður
minn að í staðinn fyrir að lesa
Dickens einsog hann lagði sig á
ósvikinni ensku, þá væri manni
í þessum skóla feingnar ein-
hverjar tilraunir í pelabarna-
ensku eftir danskan fáráðlíng
og fældi fólk frá ensku. Hins-
vegar þætti mér gaman að
latneskri málfræði, sagði ég, og
þó ég hefði að vísu dálítið
nauman tíma að kúrera hana á
mig hjá Tolleifi vegna aðkall-
andi ritstarfa, þá væri ég í því
ráðinn að læra latínuna amk
eins vel og íslensku, því þetta
mál lyki upp miðöldunum fyrir
okkur íslendíngum, en þær væru
og yrðu aldir okkar sjálfra; auk
þess sem latínan var við völd,
upprunalega að hafa gert
mentaþjóð úr óaldarlýð og
landshornasirklum sem híngað
höfðu rekist að upphafi íslands-
bygðar. Faðir minn var áreiðan-
lega þreyttur en horfði rólega á
mig; augasteinar hans höfðu
litaraft eins og sæi í sárið á
brotnu blýi. Hann var viðræðu-
góður maður og greip aldrei
frammí fyrir mönnum; og allra
síst ef þeir fóru með fjarstæður
eða voru með rosta. Ég held
reyndar að öfgar mínar hafi
ekki beint skemt honum; en
áreiðanlega bægt frá honum
ótta við því að sonur hans væri
alger þuss og heingilmæna. Ég
vissi ekki fyr til að ég var farinn
að segja að ekki væri nema eitt
sem ég óttaðist með hrolli, og
það var að eiga nú að gleypa alt
skólakerfið hrátt einsog það
lagði sig, með þeirri afneitun
frjálsrar mannlegrar hugsunar
sem þar fylgdi, uns þar kæmi að
maður stæði upp sem — ja
hvað? Kanski prófessor.
Svo þér líst ekki á að fara
varðaða leið Dóri minn, sagði
hann. Ég hélt að þekkíng af
hvaða tæi sem er kæmi rit-
höfundi í góðar þarfir.
Ég sagðist vilja varða sjálfur
minn veg.
Og af því faðir minn var
auðveldur í hugsun og þægileg-
ur í tali, og hafði lasinn ofgert
sér við störf svo aðrir feingju að*
liggja úr sér lympuna, þá lét ég
goppast uppúr mér að Barn
náttúrunnar kæmi fyrst, síðan
skólinn. Ég sagði að hver stund
sem mér ynnist næði, færi til
þess að hreinrita, þó ekki væri
nema eina eða tvær línur í senn
af Barni náttúrunnar. Annað
varð að mæta afgángi.
Hann sagði mér þá sögu um
bónda einn fyrir austan, mikinn
bókabéus sem ekki var ótítt á
íslandi einkum um kotúnga og
fáráðlínga; sá var höfundur
Sjömeistarasögunnar. Ein-
hverntíma á túnaslætti eftir
lángan rosakafla kominn altí-
einu á norðan með sólfari og
brakþerri á blauta töðuna, og
allir keptust við að breiða og
snúa til að fá þurkað sem mest
áður en kæmi á aftur. En þegar
liðið var á dag og heyhirðíngin
stóð sem hæst kastaði bóndi frá
sér hrífunni og hljóp inní bæ
svo mælandi: „Einhvers þarf
Sjömeistarasagan við“.
Þá sagði ég föður mínum
einsog var, að í rauninni væri
akkúrat svona komið fyrir mér:
hver stund sem ég hefði aflögu,
og líka margar sem ég skólans
vegna hafði ekki efni á að glata,
fóru í sjömeistarasögu mína,
Barn náttúrunnar; afgángurinn
fór í að lesa bækur á Lands-
bókasafni, óskyldar skólanum,
sem ég ímyndaði mér að gerðu
mig skáld og rithöfund. Nú var
svo lángt komið, sagði ég, að bók
mín var byrjuð að rísa, og þegar
ég væri búinn að fara yfir drafið
einu sinni enn, mig minnir í
fjórða sinni, færi hún að slaga
hátt uppí Eldínguna eftir Torf-
hildi Hólm, skáldkonu sem ég
hafði frá bernsku sett mér það
markmið að skrifa betur en hún.
Kanski lofarðu mér einhvern-
tíma að glugga í handritið af
Foreldrar
Halldórs,
Guöjón
Helgason
°g
Sigríður
Halldórs-
dóttir.
Blaö úr
frum-
drögum
skáldsins
aö Sjö-
meistara-
sögunni.
Sama
blaðiö og
stækkaö
er upp á
forsíðu og
notaö sem
grunnur.
Nítján
ára
bókinni þinni mér til gamans,
sagði hann.
Ég sagði þá sem var, að
eitthvað af þessu krábulli væri
ég með í hnakktösku minni;
ekkert þó prenthæft. Hann
sagði það gerði ekki til, hann
væri hvort sem er ekki nógu vel
að sér til að segja hvað væri
prenthæft og hvað ekki. Hvað er
prenthæft lesmál Dóri minn?
Er það ekki bara texti sem
setjaranum tekst að stauta sig
frammúr?
Hann hafði þetta krabb mitt
hjá sér til morguns. Ég er
næstum viss að hann las pró-
dúktið um nóttina. En í stað
þess að fara að fjasa um bókina
byrjaði hann að segja mér að öll
dugandi skáld á íslandi hefðu
geingið mentaveginn þó þau
hefðu kanski ekki öll tekið há
próf.
Ekki Egill Skallagrímsson,
sagði ég.
Kanski ekki, sagði hann. En
sá sem setti saman söguna um
Egil er maður sem þér er óhætt
að taka þér til fyrirmyndar ef
þú ætlar að verða skáld.
Hann hélt á handritsgreyinu
mínu á meðan við vorum að tala
saman um morguninn og slétti
með handarjaðrinum úr svíns-
eyrunum á blöðunum meðan
hann mælti við mig. Ekki var
hann sosum að finna að hrafna-
sparkinu hjá mér. Ég hafði
sannast sagna ekki hugmynd
um hvort honum þótti þetta
gott eða vont. Margir, líka þeir
sem áttu hann ekki fyrir föður,
sögðu að það hefði verið þægi-
legt að vera í návist þessa
manns; bjarnylur.
Leist þér illa á þetta, spurði
ég.
Hann sagði: Það er kvæði inní
miðri sögu; ég staldraði við það.
Það minnir mig á Stóð ég útí
túnglsljósi. Viltu lesa fyrir mig
síðustu vísuna í þessu kvæði?
Ég fór með vísuna:
Já það er sælt að sofna
og svífa í draumlönd inn.
Dáið er alt án drauma
og dapur heimurinn.
Þetta er þekkileg vísa, sagði
hann. Ég vissi ekki þú værir
svona hagmæltur Dóri minn.
Hahn mintist ekki á staf í
bókinni utan þessa vísu, en rétti
mér handritið með andvara.
Stundum hef ég spurt sjálfan
mig, ætli faðir minn hafi á
þessari stundu verið að spyrja
sig hvort þau hjón hefðu verið
nógu forsjál þegar þau létu
dreinginn sjálfráðan um að
álpast inní völundarhús skáld-
skaparins, þar sem aungvar dyr
opnast út?
(Birl með góðfúslegu leyfi höfundar og
útgefanda)